Niềm vui khu di tích cuộc khởi nghĩa Ba Đình

Trong không khí đón mừng xã đạt chuẩn NTM, mừng xuân Kỷ Hợi 2019, Đảng bộ và nhân dân xã Ba Đình (Nga Sơn) còn vui hơn vì chuẩn bị cho việc quy hoạch, trùng tu tôn tạo khu di tích cuộc khởi nghĩa Ba Đình.

Dấu ấn cuộc khởi nghĩa Ba Đình

Hơn 1 thế kỷ đi qua, cuộc khởi nghĩa Ba Đình là cuộc khởi nghĩa lớn nhất của phong trào Cần Vương cuối thế kỷ XIX chống lại thực dân Pháp xâm lược được diễn ra ở xã Ba Đình - huyện Nga Sơn. Âm vang của cuộc khởi nghĩa còn vang vọng mãi cho các thế hệ con cháu. Mọi người không quên lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa: Đinh Công Tráng, Phạm Bành và Hoàng Bật Đạt.

Với vị trí có nhiều lợi thế về quân sự, cách trung tâm huyện Nga Sơn 5 km, TP Thanh Hóa gần 50 km, tỉnh Ninh Bình hơn 30 km, thủ đô Hà Nội hơn 100 km nên Đinh Công Tráng đã xây dựng Ba Đình thành khu căn cứ với lũy tre dày đặc và một hệ thống hào rộng cắm đầy chông tre. Trên mặt thành, nghĩa quân đặt các rọ tre chứa đất nhào rơm xếp vững chắc có những khe hở làm lỗ châu mai sẵn sàng chiến đấu. Phía trong thành có hệ thống giao thông hào vững chắc. Các hầm chiến đấu được xây dựng theo hình chữ “chi” để hạn chế thương vong. Ở mỗi làng, tại vị trí ngôi đình được xây dựng một đồn đóng quân. Làng Thượng Thọ có đồn Thượng, làng Mậu Thịnh có đồn Trung, làng Mỹ Khê có đồn Hạ. 3 đồn này hỗ trợ cho nhau khi bị tấn công và cũng có thể chiến đấu độc lập. Có thể nói căn cứ Ba Đình là một tuyến phòng ngự quy mô nhất thời Cần Vương. Từ Ba Đình, nghĩa quân có thể tỏa ra các nơi, kiểm soát các tuyến giao thông quan trọng trong vùng, phục kích các đoàn xe vận tải của địch đi lại trên con đường Bắc Nam. Đó cũng là lý do khiến thực dân Pháp quyết tâm tiêu diệt căn cứ này.

Sau khi hoàn thành xây dựng khu căn cứ, quân ta đã đánh bại nhiều đợt tấn công của kẻ địch về phía Ba Đình. Nghĩa quân liên tiếp tấn công các phủ, thành, huyện lỵ, chặn đứng nhiều đoàn xe, toán quân lẻ, gây nhiều thiệt hại cho kẻ thù. Đặc biệt với sự trang bị bằng các vũ khí: súng hỏa mai, giáo mác, cung nỏ, liềm, đòn càn, có lúc quân ta là những nông dân đang gặt hái trên đồng ruộng, chờ khi quân Pháp đi từ Hà Nội về dùng đòn càn đánh túi bụi gây hoang mang cho địch. Để tiêu diệt khởi nghĩa Ba Đình, thực dân Pháp đã điều động tên Đại tá Brissand thống lĩnh 76 sĩ quan và 3.500 quân vây hãm và tiến đánh căn cứ. Nghĩa quân Ba Đình đã chiến đấu dũng cảm suốt 32 ngày đêm chống lại quân giặc đông gấp nhiều lần có vũ khí tối tân hiện đại và đã bị thương vong rất nhiều. Cuối cùng, quân ta phải mở con đường máu vượt qua vòng vây dày đặc của Pháp lên căn cứ Mã Cao tiếp tục chiến đấu.

Lãnh đạo xã Ba Đình tự hào giới thiệu về Khu di tích khởi nghĩa Ba Đình.

Công tác quy hoạch trùng tu tôn tạo di tích

Âm vang cuộc khởi nghĩa Ba Đình vẫn còn vang vọng trong mỗi thế hệ hôm nay và mai sau. Nhiều dấu tích của cuộc khởi nghĩa, như: Mỹ Khê, Mậu Thịnh, Thượng Thọ vẫn còn đó. Riêng làng Mỹ Khê còn sắc phong của đình. Qua thời gian và biến cố thăng trầm của lịch sử, giờ đây các đình làng chỉ còn là bãi đất trống, vị trí tiền tiêu chỉ còn là phế tích. Để giáo dục truyền thống lịch sử cho con cháu, huyện Nga Sơn, xã Ba Đình đã xây dựng 1 phòng truyền thống, trong đó trưng bày một số hiện vật của cuộc khởi nghĩa còn lưu lại. Năm 1986, hoạ sĩ Phan Bảo tái hiện và khắc họa cuộc khởi nghĩa bằng bức tranh chiến đấu ngoan cường của quân ta. Trường THCS Ba Đình hiện đang đặt trong trung tâm khu di tích. Trước sân trường có một nhà bia đã xuống cấp. Góc phía đông nhà trường có một tấm bia nằm trên tảng đá ghi danh “Di tích lịch sử văn hoá Căn cứ khởi nghĩa Ba Đình". Di tích đã được xếp hạng lịch sử văn hoá cấp quốc gia năm 1992 và năm 2009 được tỉnh cấp 80 triệu đồng xây dựng nhà bia, nhà truyền thống, phục chế một số hiện vật cuộc khởi nghĩa. Xã Ba Đình đã đầu tư kinh phí đổ bê tông đường vào khu di tích với chiều dài 270 m để phục vụ mọi người về tham quan.

Bức tranh “Cuộc khởi nghĩa Ba Đình” được hoạ sỹ Phan Bảo tái hiện.

Vừa qua, trong quy hoạch xây dựng NTM xã Ba Đình đã quy hoạch khu di tích chuẩn bị cho việc trùng tu tôn tạo. Theo ông Nguyễn Đình Quý (thôn Mậu Thịnh) thì nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa đình Mậu Thịnh (Đình Trung) trước đây đã bị phá hết, giờ đây nhân dân xây dựng nhà văn hóa (khu thờ Thành hoàng làng). Còn đất trên đình Mỹ Khê được xây dựng trường tiểu học. Hướng tới sẽ chuyển trường này đi vị trí khác để xây dựng đình.

Để khơi dậy niềm khát vọng tự hào của vùng quê truyền thống yêu nước và cách mạng, vừa qua huyện Nga Sơn đã phối hợp với các đơn vị liên quan tiến hành quy hoạch tổng thể bảo tồn và phát huy giá trị di tích khu căn cứ cuộc khởi nghĩa Ba Đình. Theo thạc sỹ Nguyễn Hữu Đán, kiến trúc sư Công ty Bảo tồn di sản văn hóa kiến trúc Việt (cũng là người con của Nga Sơn) cho rằng: Từ quy hoạch đến thiết kế thi công là cả một quá trình. Sau khi quy hoạch được duyệt phải làm các dự án thành phần. Do đó mục tiêu và quan điểm làm phải thống nhất vì đây là khu căn cứ đánh Pháp đầu tiên được diễn ra ở ba làng (Ba Đình), cũng là căn cứ bàn bạc, tuyển quân đưa ra phương thức chiến đấu. Hơn nữa đây là địa hình vùng chiêm trũng, khi nước nổi quân Pháp vào rất khó khăn. Bên cạnh đó khu căn cứ còn có hệ thống sông Rạch nối liền với hệ thống sông Hoạt ra Ninh Bình nên đã diễn ra nhiều cuộc giao tranh ác liệt giữa ta và Pháp. Để phục dựng căn cứ chiến đấu bao quanh hào chống đạn pháo giặc bắn vào cần phải phục dựng hào sâu, cắm chông bảo tồn nên cần phục hồi một đoạn tường thành hào nước ghi lại những chiến công của nhân dân ta. Còn nhà trưng bày giới thiệu cuộc khởi nghĩa sẽ được xây dựng tại vị trí của UBND xã cũ (cũng là nơi đất của đình Thượng Thọ cũ)...

Mong rằng dự án trên sớm được triển khai thực hiện trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống con cháu, đáp ứng sự mong mỏi của nhân dân và trở thành địa điểm kết nối du lịchhấp dẫn...

Thanh Thúy