Thiết chế văn hóa ở các xã đạt chuẩn NTM có phát huy hiệu quả?

Những năm qua, mặc dù hệ thống thiết chế văn hóa ở các xã đạt chuẩn NTM đã được đầu tư xây dựng, đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân. Tuy nhiên, bên cạnh đó ở nhiều địa phương còn lúng túng trong việc sử dụng và phát huy hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa.

Những điểm sáng

Phải nói rằng, thời gian qua nhiều địa phương trong tỉnh đã xây dựng thành công các tiêu chí của nông thôn mới nhờ đã biết khai thác tốt hiệu quả của hệ thống thiết chế văn hóa, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả của phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa.

Có mặt tại Nhà Văn hóa xóm 1, xã Yên Ninh (Yên Định) - xã đạt chuẩn nông thôn mới vào năm 2016, chứng kiến một buổi sinh hoạt xóm, mới thấy tinh thần phấn chấn của bà con khi được ngồi họp trong nhà văn hóa khang trang, sạch đẹp, đầy đủ trang thiết bị từ quạt trần, loa máy, bàn ghế... Bà Trịnh Thị Hoa - người dân xóm 1 phấn khởi: Trước đây, nhà văn hóa, khuôn viên tạm bợ, bàn ghế thiếu thốn, trời nóng không có quạt... nên chúng tôi ngại đến họp ở nhà văn hóa. Từ ngày xây dựng nông thôn mới, cùng với sự hỗ trợ của xã, nhân dân đã tích cực vào cuộc để xây dựng lại hệ thống thiết chế VHTT đồng bộ, vừa có chỗ sinh hoạt văn hóa cộng đồng, tổ chức hội họp dân, vừa có sân bóng chuyền, bóng bàn, cầu lông... cho thanh niên, người cao tuổi, các cháu thiếu nhi vui chơi, giải trí. Những hoạt động này đã giúp cho người dân thêm gần gũi, gắn bó, tình làng, nghĩa xóm thêm bền chặt.

Không giống như các xã làm nông nghiệp khác, hết mùa là được nghỉ ngơi, xã Hoằng Hợp (Hoằng Hóa) chuyên trồng rau màu nên bà con luôn bận rộn bám đồng, bám ruộng. Thế nhưng, dù bận đến mấy, cứ đúng 5 giờ chiều, khắp các sân ở nhà văn hóacác thôn của xã đã rộn ràng không khí tập luyện thể thao của nhiều lứa tuổi khác nhau. Vừa lau mồ hôi sau trận bóng chuyền, chị Nguyễn Thị Thu (xóm 2) cho biết: Ở Hoằng Hợp, phong trào phụ nữ chơi bóng chuyền phát triển rầm rộ mấy năm nay, nhất là từ ngày hệ thống thiết chế VHTT được đầu tư xây mới – trở thành điểm gặp gỡ, giao lưu của chị em sau những giờ vất vả với việc đồng áng. Để có được các hoạt động thường xuyên này, thời gian qua hội phụ nữ xóm đã vào cuộc tích cực, vừa tuyên truyền, động viên, vừa trăn trở nghĩ ra những hoạt động gì cho phong phú, hấp dẫn chị em, phù hợp với địa bàn mình phụ trách...

Nhìn chung sau khi xây dựng, phần lớn các nhà văn hóa ở các xã đạt chuẩn NTM này đều đưa vào sử dụng đúng tiến độ và phát huy tác dụng của nó như đã nói. Nhưng đáng buồn vẫn còn nhiều nơi, nhà văn hoá xây dựng đã lâu mà đến nay vẫn chưa khai thác hết tác dụng của nhà văn hóa.

Cần có cơ chế để hệ thống thiết chế văn hóa ở các xã đạt chuẩn NTM hoạt động hiệu quả góp phần nâng cao đời sống văn hóa cho người dân.

Cần một cơ chế phù hợp

Các xã đạt chuẩn NTM đều có đầy đủ các công trình văn hóa theo quy định. Ngoài việc tu sửa, cải tạo, mở rộng khuôn viên, một số địa phương còn đầu tư xây mới các công trình. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động lại không cao như kết quả đầu tư. Ví như theo tìm hiểu của chúng tôi tại xã Yên Trường (Yên Định), mặc dù trung tâm văn hóa xã được đầu tư khá hoành tráng và quy mô nhưng hầu như số lần được sử dụng rất ít, chủ yếu chỉ mở cửa khi tổ chức các sự kiện lớn của xã như đại hội thể dục thể thao và một vài hoạt động khác... còn hầu như chỉ đóng cửa cả ngày.

Hay như mặc dù khá hơn trung tâm văn hóa xã song hiệu quả sử dụng của các NVH thôn cũng không cao. Theo ông Cầm Bá Huyến - Trưởng phòng VHTT huyện Thường Xuân cho biết: Hầu như các NVH thôn ở các xã đạt chuẩn NTM cơ bản đã đáp ứng được về diện tích cũng như trang thiết bị nhưng đa số chỉ dùng để hội họp, rất ít khi tổ chức các hoạt động khác. Mỗi quý NVH trung tâm xã mới tổ chức hoạtđộng văn hóa, văn nghệ được một lần. Nhiều NVH có tủ sách, báo song cũng không thu hút được người dân nào đến mượn.

Theo một số cán bộ hoạt động văn hóa tại các địa phương, cho biết: để đạt yêu cầu của tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa trong 19 tiêu chí xây dựng NTM, xã đó phải có nhà văn hóa - khu trung tâm xã và 5 phòng chức năng cùng các trang thiết bị kèm theo với kinh phí đầu tư lên đến vài tỷ đồng. Nhưng vấn đề đặt ra là, dù biết hoạt động của các trung tâm VHTT xã khó hiệu quả, dễ gây lãng phí nhưng các cấp, ngành vẫn phải đầu tư nếu muốn một xã nào đó được công nhận đạt chuẩn NTM.

Hiện nay, cái khó khăn lớn nhất trong hoạt động của NVHCĐ là nguồn lực tài chính. Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản làm giảm đi công năng của NVHCĐ cũng như kéo theo một loạt hệ lụy, yếu kém khác. Do vậy cần thiết phải xây dựng và ban hành một nghị quyết chuyên đề về NVHCĐ; trong đó cần bảo đảm các nội dung: quan điểm sử dụng, kinh phí đầu tư xây dựng, kinh phí hoạt động thường xuyên được phân bổ hằng năm và kinh phí phụ cấp cho ban chủ nhiệm, công tác tập huấn chuyên môn nghiệp vụ cho ban chủ nhiệm và các cộng tác viên của NVHCĐ...

Cũng theo một số ý kiến khác cho rằng: Ngoài việc xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị, việc quy hoạch, đào tạo và sử dụng đội ngũ cán bộ cũng cần được quan tâm. Nhà nước căn cứ vào nhu cầu thực tế của địa phương, căn cứ vào tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ được quy định đối với từng cấp, lập kế hoạch về nguồn nhân lực. Mở các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ văn hóa, thể thao quần chúng cho cán bộ cấp xã, thôn, đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động văn hóa, thể thao, sao cho các hoạt động phải gắn với thực tiễn đời sống xã hội và nhu cầu của người dân địa phương. Đối với vùng đồng bào dân tộc, cần tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, vui chơi giải trí sao cho phù hợp với đặc điểm của từng dân tộc, từng vùng, miền, từng nhóm đối tượng người dân để thu hút người dân tham gia các hoạt động...

Nguyễn Đạt