[E-Magazine] - Thường Xuân: “Đánh thức” du lịch cộng đồng

Nếu ví Thường Xuân như một cô gái đẹp cũng đúng, mà ví như viên “ngọc đẹp” hẳn không sai. Bởi nơi đây không chỉ được mệnh danh là vùng đất “quế ngọc - châu thường”, mà còn được thiên nhiên ưu đãi ban tặng cho nhiều danh lam thắng cảnh đẹp, đa dạng, phong phú tạo nên một quần thể sinh thái hấp dẫn; cùng những phong tục, tập quán độc đáo và sự mộc mạc, chất phác, mến khách của đồng bào các dân tộc… đã thổi một “luồng gió mới” để huyện thúc đẩy du lịch cộng đồng.

Về bản Mạ, khi mây giăng kín bao phủ cả một vùng trời, những cơn mưa rừng nặng hạt đổ xuống, dù không thể lên nương, lên rừng. Thế nhưng, bà con ở đây ai cũng cảm thấy hồ hởi khi nhận được tin báo của trưởng thôn: có đoàn khách du lịch 20 người từ TP Hà Nội đến thăm bản. Niềm vui lan tỏa khi làng đón bạn phương xa tới, được giới thiệu bản sắc văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Thái trên vùng đất “quế ngọc - châu thường”. Vui hơn là bà con sẽ có cơ hội kiếm thêm thu nhập từ công việc còn khá mới mẻ này. Đó là làm “du lịch cộng đồng”.

Thế rồi, chẳng ai bảo ai, mỗi người một việc, người thì làm cơm, người thì làm hướng dẫn viên dẫn đoàn tham quan một vòng quanh bản, giới thiệu các sản phẩm từ dệt thổ cẩm cho đến nhạc cụ; còn các chị em phụ nữ thì trang điểm điểm rạng rỡ, xinh đẹp để chuẩn bị biểu diễn văn nghệ phục vụ du khách. Những vị khách phương xa không khỏi ngỡ ngàng và bất ngờ trước cách làm du lịch rất riêng nhưng cũng khá thú vị của bà con nơi đây. Được ngắm khung cảnh thiên nhiên xanh mát, cuộc sống giản dị bình yên của người dân bản, lại được cùng nhau thưởng thức những món ăn dân dã, quen thuộc đó là canh uôi, măng rừng, canh đắng, thịt trâu gác bếp, cá nướng, các loại chẻo. Đặc biệt là các loại đặc sản, như: cá mướn, cá sứt mũi, cá thiết lình, cá lăng, cá leo, lợn cỏ, gà đồi... du khách hết lời tấm tắc khen ngon.

Vui nhất là khi màn đêm buông xuống, dưới ánh đèn rực rỡ, ánh lửa bập bùng, du khách cùng bà con dân bản lại cùng nhau biểu diễn văn nghệ khua luống, nhảy sạp, đánh cồng chiêng… Chỉ bấy nhiêu thôi cũng nói lên sự gần gũi, thân thiện của người dân bản Mạ. Đó cũng chính là bí quyết làm du lịch cộng đồng của dân làng ở đây để níu chân du khách.

Bản Mạ nằm bên dòng sông Chu hiền hòa, là nơi có cảnh quan thiên nhiên xanh mát quanh năm. Đến nay, bản còn lưu giữ được những nếp nhà sàn, những thửa ruộng bậc thang, cùng những phong tục, tập quán đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái… Toàn bản hiện có 56 hộ, trong đó có 10 hộ đăng ký làm du lịch cộng đồng. Những năm qua, nhờ được tuyên truyền, nên bà con trong bản ai cũng tích cực giữ gìn những nét đẹp văn hóa của dân tộc mình, bởi chính những nét đẹp đó đã tạo nên sức hút đối với du khách.

Và cũng không hề quá khi đánh giá ngày càng có nhiều mô hình du lịch cộng đồng ở đây đang hoàn thiện mình, trở nên đẹp đẽ, độc đáo không thua kém các khu du lịch cộng đồng nổi tiếng khác của tỉnh. Anh Vi Văn Ngọ, hộ làm du lịch cộng đồng trong bản chia sẻ: gia đình tôi làm du lịch cộng đồng đã 5 năm nay. Trước đây cũng như các hộ khác trong bản, gia đình chủ yếu sống bằng nghề đi rừng và chăn nuôi gia súc, gia cầm. Sau đó, khi huyện có chủ trương phát triển du lịch cộng đồng tại bản, gia đình tôi đã đầu tư vốn, chỉnh trang lại khuôn viên, đầu tư cơ sở vật chất, dựng thêm nhà sàn để bắt đầu “làm” du lịch. Dù mới đi vào hoạt động chưa lâu, thế nhưng gia đình đã có nguồn thu ổn định từ hoạt động kinh doanh này; đồng thời cũng tạo thêm việc làm cho bà con trong bản.

Vơi lợi thế nằm ở phía Tây của tỉnh Thanh Hóa, cách TP Thanh Hóa hơn 50 km về phía Tây Nam, gần Cảng Hàng không Thọ Xuân, có đường Hồ Chí Minh chạy qua, Thường Xuân có điều kiện để kết nối các điểm du lịch trong và ngoài tỉnh…Trong những năm gần đây, cùng các địa phương khác, huyện cũng dần nằm trong “cẩm nang du lịch” của nhiều lữ khách, các hãng lữ hành với tiềm năng du lịch cộng đồng đặc sắc, nhiều khám phá thú vị. Đã trải nghiệm, chắc hẳn nhiều du khách sẽ thích thú với cảnh quan thiên nhiên kỳ thú của lòng Hồ Cửa Đạt, Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên với nhiều loài động, thực vật tìm thấy ở đây được ghi trong sách đỏ Việt Nam và thế giới; hệ thống các hang động và thác nước đẹp mê hồn như hang Lù, hang Lãm, hang Mường, hang Trăng Sáng, thác Thiên Thủy, thác Hón Yên, thác Trai Gái... tạo nên một bức tranh sơn thủy hữu tình.

Nơi đây còn là vùng đất giàu giá trị văn hóa, lịch sử mà chính bà con các dân tộc là chủ nhân, người góp phần tạo nên giá trị đặc sắc cho vùng đất “quế ngọc, châu thường”. Đó là hàng loạt các công trình kiến trúc, di tích lịch sử đẹp, có giá trị lớn như: Khu di tích chùa Cửa Đạt - nơi thờ vị anh hùng dân tộc Cầm Bá Thước và Bà chúa Thượng Ngàn nằm trong quần thể Khu Di tích lịch sử Văn hóa Cửa Đạt; Khu di tích Hội thề Lũng Nhai - nơi này cách đây gần 600 năm Lê Lợi cùng 18 vị anh hùng dân tộc đã thề nguyền quyết tâm chống giặc Minh bảo vệ đất nước. Hàng năm, từ tháng giêng đến tháng ba (âm lịch), mỗi ngày khu di tích đón hàng ngàn khách thập phương tới dâng hương...

Không chỉ là điểm dừng chân tuyệt vời của thiên nhiên quyến rũ, nơi đây còn hấp dẫn bước chân người lữ hành bởi nét văn hóa dân tộc đặc trưng. Đặc biệt, là một “vệt dài” các lễ hội như lễ hội Nàng Han (đã được phục dựng), lễ hội rước Thành Hoàng làng (đình Làng Hồ, xã Thọ Thanh), cùng nhiều lễ hội, trò chơi, trò diễn dân gian như tung còn, tó lẹ … Dưới thời tiết dịu nhẹ của mùa xuân, những thiếu nữ Thái xinh xắn, rạng rỡ trong những bộ váy cóm duyên dáng uốn mình chơi các trò chơi ném còn, đánh cầu, kéo co. Các chàng trai thì tràn đầy sức sống trong các trò chơi đi đẩy gậy, ném còn… Tất cả tạo nên cảnh sắc thiên nhiên vô cùng tươi đẹp, làm nức lòng người ghé thăm.

Với những lợi thế về sông, núi cũng như khí hậu mát mẻ, lại có nguồn tài nguyên phong phú về văn hóa, ẩm thực, thủy lợi, thủy điện và nhiều sản vật rừng để thu hút khách, Thường Xuân đang hứa hẹn sẽ trở thành vùng đất hứa cho các loại hình du lịch: Du lịch tâm linh - văn hóa; du lịch nghỉ dưỡng, du lịch sinh thái, du lịch ẩm thực…

Xác định tầm quan trọng đó, những năm qua, huyện đã ban hành các đề án, quy hoạch phát triển du lịch huyện Thường Xuân đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025. Trong đó, tập trung vào đề án phát triển du lịch cộng đồng; đề án du lịch sinh thái nghỉ dưỡng; du lịch tâm linh, lễ hội… định hướng quy hoạch các khu, điểm du lịch, trong đó đã thực hiện việc bổ sung rà soát, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cho phát triển du lịch đến năm 2030. Theo đó, huyện đã quan tâm bố trí nguồn ngân sách và tranh thủ được các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng du lịch; thực hiện các cơ chế khuyến khích các nhà đầu tư, các doanh nghiệp tham gia đầu tư lĩnh vực du lịch. Công tác lập hồ sơ đề nghị xếp hạng các điểm du lịch được quan tâm. Hạ tầng cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch từng bước được quan tâm đầu tư.

Theo số liệu thống kê, tổng mức đầu tư phát triển hạ tầng du lịch giai đoạn 2015-2020 của huyện lên đến 85,9 tỷ đồng bao gồm ngân sách nhà nước và nguồn huy động đóng góp. Đặc biệt, trong chương trình phát triển du lịch năm 2021, huyện đã hoàn thành đưa vào triển khai thực hiện Đề án du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí trong rừng đặc dụng Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030; hoàn thành đưa vào khai thác tuyến đường bê tông từ bản Mạ đi thác Sao Ba (2km); hoàn thành giai đoạn 1 đường đi bộ từ thôn Vịn đến Cây di sản.

Đồng thời, đang triển khai thi công đường vào Khu Di tích lịch sử văn hóa Hội thề Lũng Nhai (3,5km); cải thiện môi trường, đầu tư hệ thống thu gom rác thải tại thôn Vịn (xã Bát Mọt); hỗ trợ xây dựng Sa bàn mô phỏng các tuyến, điểm du lịch; khu trưng bày bán hàng lưu niệm kết hợp quầy thông tin du lịch tại khu trung tâm đón tiếp du khách; xây dựng hệ thống bảng chỉ dẫn, biển báo trên tuyến du lịch khám phá rừng nguyên sinh bản Vịn; xây dựng điểm check in Cây di sản Việt Nam; lập Quy hoạch phân khu tỷ lệ 1/2000 Khu du lịch thác Yên thuộc Khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên… Các tiềm năng, thế mạnh du lịch được quản lý, khai thác có hiệu quả góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế ; tốc độ tăng trưởng khách du lịch của huyện bình quân đạt từ 12,5%/ năm đến 17,8%/ năm. Tổng doanh thu trực tiếp và gián tiếp giai đoạn 2015-2020 ước đạt trên 117.800 triệu đồng.

Hiệu quả của mô hình du lịch cộng đồng ở huyện Thường Xuân đó là thu hút ngày càng nhiều khách du lịch đến tham quan, doanh thu tăng lên hằng năm và nhận thức của các địa phương, cộng đồng trong việc phát triển du lịch bền vững ngày càng chuyển biến tích cực. Để du lịch cộng đồng ngày càng cất cánh, hấp dẫn du khách, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn ngoài các cơ chế, chính sách hỗ trợ của tỉnh nhằm thu hút đầu tư, huyện đang tiếp tục hoàn thiện, trình phê duyệt Đề án Du lịch sinh thái nghỉ dưỡng, giải trí trong rừng đặc dụng Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên; tiếp tục phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch hoàn thiện quy hoạch di tích lịch sử văn hóa địa điểm Hội thề Lũng Nhai; hoàn thiện quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 điểm dân cư nông thôn gắn với phát triển du lịch cộng đồng tại bản Vịn và bản Mạ; nghiên cứu bổ sung mở rộng quy hoạch bản Vịn – bản Đục, bản Mạ. Cùng với đó, nguồn lực hoàn thiện hệ thống hạ tầng kỹ thuật cơ bản, đào tạo nguồn nhân lực, đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá, xây dựng thương hiệu du lịch… hướng tới phát triển du lịch bền vững, hút khách suốt “4 mùa”.

Nội dung và ảnh: Nguyễn Đạt

Đồ họa: Mai Huyền

Xuất bản: 3:13:04:2022:10:12