Họa sĩ Đỗ Chung: Dấn thân để tạo lối đi riêng

Sinh năm 1947 tại làng Bái Trạch, xã Xuân Giang, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa - một vùng quê giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, ngay từ nhỏ ông đã đam mê vẽ tranh và đến nay dù đã ở tuổi 74, nhưng họa sỹ, tiến sỹ nghệ thuật học Đỗ Chung vẫn thủy chung với đam mê ấy.

Sinh năm 1947 tại làng Bái Trạch, xã Xuân Giang, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa - một vùng quê giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, ngay từ nhỏ ông đã đam mê vẽ tranh và đến nay dù đã ở tuổi 74, nhưng họa sỹ, tiến sỹ nghệ thuật học Đỗ Chung vẫn thủy chung với đam mê ấy.

Hội họa đến với ông từ rất sớm, nhưng do chiến tranh lại thêm gia đình không có điều kiện để đi học nên đến năm 1976, ông mới tốt nghiệp Trường ĐH Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội.

Ra trường, ông về Thanh Hóa. Vài chục năm làm công chức, cắp cặp đi làm là quãng thời gian tưởng như phí với nghề, song lại là sự gom nhặt, tích cóp vốn sống, học tập và nghiên cứu những khuynh hướng trào lưu nghệ thuật của thế giới. Hơn hết, là sự thôi thúc ông nếu không đi tận cùng với nghề đồng nghĩa thiếu tôn trọng chính mình và vô tích sự với cuộc đời.

Ấy thế mới có chuyện, sau nhiều năm ở nơi tỉnh lẻ, loay hoay tìm kiếm hướng đi nghệ thuật của riêng mình, nhưng vẫn chưa có lối thoát. Nhưng chỉ có hai năm ở Paris (1996 - 1997) theo lời mời đích danh sang trưng bày tranh và nghiên cứu mỹ thuật, ông càng thấm thía con đường nghệ thuật nào có dễ dàng gì.

Thời gian ấy, ông nghiên cứu kỹ những họa sĩ hàng đầu của quốc tế và ngộ ra rằng, con người chỉ có lao động bằng trái tim, sự say mê, sự sáng tạo thì mới có thể tạo dấu ấn, khắc được một nét nhỏ trên bản đồ nghệ thuật.

Tiếp xúc với họa sĩ Đỗ Chung, dù chỉ một lần cũng dễ cảm nhận, hội họa như một khu vườn đẹp dẫn dụ người ta tìm đến ông, nhưng không phải ai cũng có thể được ông nồng nhiệt dẫn vào khu vườn đó. Bởi, trong hầu hết các cuộc trò chuyện, kể cả là người thân thiết, ông cũng ít khi nói, đụng chạm đến hội họa. Thánh địa đó, ông dành cho những người yêu quý hơn là cùng nghề. Mà quả thật, nếu có nói thì cũng là nói cho vui, cho có chuyện, cho qua chuyện, cho phải phép…

Ông quan niệm “Nghệ thuật là một cuộc chơi. Đã chơi là hết mình, không toan tính”. Ngay cả cái tên của triển lãm cũng có vẻ chung chung, trừu tượng: Thời gian, Mưa nguồn, Mây ngàn…

Tham dự triển lãm của ông tại Bảo tàng Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh, tận mắt tôi thấy một họa sĩ ghé sát, nheo mắt, sờ tay vào từng bức tranh tò mò tìm hiểu xem ông họa sĩ này sử dụng chất liệu gì? Không để mất công chờ lâu, anh ta quay sang hỏi họa sĩ Đỗ Chung: Chú vẽ thế nào đấy ạ? Chú vẽ bằng sáp à? Họa sĩ Đỗ Chung chỉ còn biết cười rồi lảng qua chỗ khác. Cũng vì chi tiết này mà tôi đã ít nhất hơn hai lần hỏi ông về lý do tại sao không muốn chia sẻ điều đó với người khác, nhất là những người trẻ. Ông bảo: Chưa phải lúc. Chưa nói được. “Tôi coi đó là bí mật nghề nghiệp, ngay cả tôi cũng phải vắt bỏ mồ hôi, công sức để tìm cho riêng mình lối đi riêng”.

36 bức tranh tại triển lãm “Mưa nguồn” đã đem lại cảm hứng cho nhiều người xem. Nhưng hơn hết là sự kinh ngạc vì có tới hơn chục tranh khổ 2mx5m được ông mang từ Thanh Hóa vào TP Hồ Chí Minh.

Đỗ Chung luôn tâm niệm hội họa là cuộc chơi. Một cuộc chơi đúng nghĩa mà ở đó chỉ có dâng hiến. Giải thưởng có thể là động lực cho một ai đó, riêng với ông, đó là chiếc ô, là cái khoá, là chiếc vòng mà nếu tập trung nghĩ về nó thì ông không còn sức để sáng tạo.

Ông từng chia sẻ: Nếu xem việc đến với đời sống này, và tận hưởng cuộc sống này là cuộc chơi, tôi nghĩ sẽ nhiều điều thú vị. Suy cho cùng, chúng ta không được quyền lựa chọn đến với cuộc sống, và được quyền quyết định cuộc sống của mình. Mọi người, trong đó có cả bạn, khi xem tranh thường choáng ngợp trước sự đồ sộ, sự khổng lồ, sự vô hạn, nhưng rồi cái nhỏ nhỏ, cái tưởng tầm thường, cái hữu hạn lại quyết định niềm vui.

Khi tôi ngồi trước tấm toan trắng, tôi không tính toán được - mất cái gì, kiếm được bao nhiêu tiền, theo xu hướng nào thì mọi người dễ chấp nhận. Tôi cứ vẽ, ai thích hoặc không thích cũng không quan trọng, sự tự do khiến tôi chinh phục dễ dàng chính mình.

Tiếp thu cách pha màu hiện đại phương Tây, họa sĩ Đỗ Chung sử dụng những gam màu độc đáo, ngay chính ông cũng khó mà thể hiện lại được một bức tranh ở lần thứ 2. Mỗi bức tranh có một phiên bản duy nhất. Ngoài ấn tượng tranh khổ lớn thì với người xem hơn hết là chiều sâu và sự gợi tưởng. Trên những đường nét hội họa thật mỏng manh, là những tầng không gian khác và thậm chí là những thể sinh mệnh, sự sống khác trong tầng không gian đó.

Tranh của ông đòi hỏi phải tính toán thời gian, đo thời tiết, và chỉ làm trong 24h. Theo ông chia sẻ: Một tháng chỉ vẽ được 1-2 cái, tôi phải chờ đợi khoảnh khắc nhiệt độ 30^oC mới căng toan, cầm cọ.

Nếu theo dõi kỹ hành trình sáng tạo của họa sĩ Đỗ Chung, hẳn nhiều người còn nhớ tới những tác phẩm phản ánh đời sống sinh hoạt và thiên nhiên Việt Nam. Thường tranh bán trừu tượng hay trừu tượng được sử dụng gam màu tối, chất liệu tổng hợp, còn với họa sĩ Đỗ chung, ông sử dụng các yếu tố hội họa thuần túy như màu, nét, khối, hòa sắc cùng không gian, nhịp điệu, kết cấu của các yếu tố thị giác nguyên thủy được đặt lên hàng đầu.

Tranh bán trừu tượng của ông dù sử dụng chất liệu bột màu, màu nước, khắc gỗ, lụa, mực, cho đến sơn dầu đều mang màu sắc tươi tắn tạo ấn tượng về mặt thị giác.

Những năm gần đây, họa sĩ Đỗ Chung chỉ vẽ tranh trừu tượng. Ông chia sẻ: Đến với tranh trừu tượng, tôi như được giải thoát khỏi quỹ đạo của các đối tượng có thực trong thế giới tự nhiên, đặt mình đứng trước những luật chơi mới, những thử thách mới, cho phép thể hiện được tới cùng tiềm năng sáng tạo và bản sắc của mình.

Xem tranh trừu tượng của Đỗ Chung chúng ta như được khai phá trí tưởng tượng, miên man trong những dòng chảy không ngừng của thời gian và không gian. Khác biệt hơn hết chính là người xem có thể tìm thấy những nỗi niềm và bâng khuâng của chảy trôi ở cuộc sống hiện tại.

Gầy gò, tuổi cao, sức khoẻ giảm nhiều do mang bệnh, tuy nhiên sức sáng tạo và sự hưng phấn sáng tạo của ông lại mãnh liệt hơn bao giờ hết. Những năm gần đây, kể từ khi tìm được con đường đi riêng cho mình, họa sĩ Đỗ Chung vui lắm, ông thấy cần phải vẽ nhiều hơn. Vẽ như cuộc rượt đuổi thời gian, dành dật những niềm vui cuối cùng còn trong cuộc người này.

Từ năm 2018 đến nay, Đỗ Chung đã tổ chức ba cuộc triển lãm tranh trừu tượng tại Thanh Hóa, TP Hồ Chí Minh với các tên gọi: “Thời gian” (Thanh Hóa, 2018), “Mưa nguồn” (TPHCM, 2019) và “Mây ngàn” (Thanh Hóa, 2020), trưng bày tổng cộng gần 100 bức tranh sơn dầu trên toan.

Vào thời gian này, khi mọi người đang lo sợ với việc phòng, chống COVID-19 thì họa sĩ Đỗ Chung chuyên tâm vẽ.

Những bức tranh khổ lớn là niềm đam mê, là động lực thôi thúc ông sáng tác. Ông luôn chuẩn bị sẵn tất cả mọi điều kiện để lúc nào thích là vẽ được ngay. “Tính tôi vậy, lúc muốn vẽ mà còn phải kì cạch, màu sơn, rồi đóng xấc-xi, căng toan, có lẽ tôi sẽ mệt và không thể làm gì được”.

Kiều Huyền - Hà Hiếu

Xuất bản: 1:02:08:2021:11:25