“Bước đệm” triển khai giá điện 2 thành phần

Việc triển khai thí điểm giá điện 2 thành phần từ ngày 1/1/2026 theo quyết định Bộ Công Thương là “bước đệm” giúp đánh giá tác động của phương án này so với phương án giá điện 1 thành phần hiện nay, từ đó có những điều chỉnh phù hợp trước khi mở rộng áp dụng chính thức từ tháng 8/2027.

Nhân viên EVN sửa chữa, bảo dưỡng các thiết bị điện. (Ảnh: evn)

Tạo sự minh bạch và công bằng

Tại buổi làm việc với các đơn vị trực thuộc Bộ, cùng lãnh đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các Tổng công ty Điện lực về cơ chế giá điện 2 thành phần mới đây, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định việc triển khai thí điểm giá điện 2 thành phần từ ngày 1/1/2026 với nhóm khách hàng sử dụng điện lớn là bước đi quan trọng trong thực hiện Luật Điện lực và Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, hướng tới áp dụng từ 1/1/2026 đối với nhóm khách hàng sử dụng điện lớn.

Cơ chế này bao gồm giá công suất và giá điện năng, khác với cơ chế 1 thành phần hiện nay, chỉ tính theo lượng điện năng sử dụng. Cách tính mới phản ánh đúng bản chất sử dụng điện của từng khách hàng, đông thời tạo sự minh bạch và công bằng.

Chuyên gia Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh cho biết, giá điện 2 thành phần (gồm giá điện theo công suất và điện năng tiêu thụ) sẽ giúp cho bên bán điện, tức là các công ty điện lực định hướng được nhu cầu.

Trong trường hợp này, bên mua điện phải tính toán và cam kết rõ ràng hơn, minh bạch hơn và sẽ phải chi trả theo cam kết đó. Do vậy, bên mua điện sẽ phải có trách nhiệm hơn với công suất dự kiến. Đây chính là bài toán để tối ưu hóa về mặt chi phí cho cả hai bên.

Đặc biệt, bên bán điện sẽ chủ động hơn trong sản xuất kinh doanh, trong đầu tư lưới điện, nguồn điện thay vì câu chuyện bị động trong tính toán phụ tải của bên mua điện.

Cùng quan điểm này, Tiến sỹ Đoàn Văn Bình - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học năng lượng cho rằng, việc áp dụng giá điện 1 thành phần như hiện nay (chỉ trả tiền theo mức điện năng tiêu thụ) chưa phản ánh chính xác chi phí ngành điện bỏ ra, khiến nhà đầu tư trong lĩnh vực điện phải đầu tư lớn nhưng không tính hết được hiệu quả đầu tư cho nguồn, đường dây, trạm biến áp để vận hành, từ đó gây lãng phí, ảnh hưởng đến chi phí của cả hệ thống và giá thành sản xuất điện.

Vì vậy, việc áp dụng giá điện 2 thành phần sẽ tạo ra mức giá công bằng hơn đối với người bán, người mua và các trường hợp sử dụng điện.

Thực tế cho thấy trên thế giới, việc tính giá điện 2 thành phần đã được nhiều nước thực hiện, phần lớn áp dụng cho các khách hàng sử dụng điện cho mục đích sản xuất, kinh doanh; một số nước áp dụng cho cả điện sinh hoạt.

Tại các nước ASEAN, giá điện 2 thành phần được áp dụng hầu hết ở các nước nhằm đưa ra tín hiệu đúng cho cả bên sản xuất điện và bên tiêu thụ điện trong việc nâng cao hiệu quả kinh tế từ việc phân bổ, cũng như sử dụng nguồn lực hợp lý.

Ông Nguyễn Xuân Nam - Phó Tổng Giám đốc EVN cho biết, ở khu vực Đông Nam Á, Thái Lan, Singapore, Indonesia, Malaysia... đều áp dụng giá điện 2 thành phần. Trong khu vực châu Á có Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, còn các nước phát triển như Pháp, Anh, Mỹ đều đã áp dụng giá điện 2 thành phần.

Gấp rút chuẩn bị triển khai

Để triển khai hiệu quả, Bộ Công Thương chỉ đạo các đơn vị liên quan phối hợp rà soát, hoàn thiện Đề án giá điện 2 thành phần, đánh giá tác động và trình lãnh đạo Bộ trước ngày 15/10/2025.

Theo đó, lãnh đạo Bộ Công Thương yêu cầu Cục Điện lực chủ trì với các đơn vị liên quan và EVN rà soát, tính toán, đề xuất sửa đổi Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg ngày 29/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ “Quy định về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện”dựa trên các căn cứ pháp lý hiện hành và quá trình triển khai trong thực tiễn; đồng thời khẩn trương xây dựng Thông tư sửa đổi Thông tư số 16/2014/TT-BCT ngày 29/5/2014 của Bộ Công thương “Quy định về thực hiện giá bán điện” để quy định cách thức xây dựng khung giá.

“Việc này phải làm song song với lộ trình xây dựng khung giá cho cơ chế giá điện 2 thành phần. Trong đó, EVN phải giữ vai trò chủ công, đề xuất phương pháp xây dựng khung giá, bảo đảm nguyên tắc tính đúng, tính đủ, tính hết chi phí trong quá trình sản xuất, kinh doanh điện, bao gồm cả chi phí truyền tải”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Song song đó, các đơn vị sẽ rà soát, đề xuất sửa đổi Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg và xây dựng Thông tư sửa đổi Thông tư 16, bảo đảm nguyên tắc tính đúng, tính đủ chi phí điện, bao gồm cả chi phí truyền tải.

Đồng thời, các cơ quan liên quan tiếp tục tham mưu cho Chính phủ quyết định nhóm đối tượng áp dụng cơ chế giá điện 2 thành phần, thuê tư vấn xây dựng phần mềm vận hành minh bạch, hoàn thành trước ngày 20/10/2025.

Phó Tổng Giám đốc EVN Nguyễn Xuân Nam cho biết, EVN đang tập trung thực hiện đúng chỉ đạo của Bộ trưởng để đến ngày 1/1/2026 sẽ triển khai thí điểm và triển khai đến 5 Tổng Công ty điện lực để chuẩn bị.

Tuy nhiên, từ nay đến 1/1/2026, còn rất nhiều việc phải hoàn thành như: sửa các biểu giá điện, sửa Quyết định số 14/2025/QĐ-TTg ngày 29/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ “Quy định về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện”, các thông tư hướng dẫn, làm việc với các khách hàng, các cơ quan truyền thông và đánh giá sơ bộ các tác động ảnh hưởng của giá điện 2 thành phần...

Theo chỉ đạo của Bộ Công Thương, trong giai đoạn thí điểm, cơ chế sẽ áp dụng cho khách hàng sản xuất lớn, có sản lượng tiêu thụ từ 200.000 kWh/tháng trở lên và đấu nối cấp điện áp từ 22 kV trở lên.

Trong giai đoạn từ nay đến ngày 31/12/2025, hai hóa đơn sẽ được chạy song song, một theo cơ chế hiện nay để thanh toán thực tế, một theo cơ chế 2 thành phần để khách hàng tham khảo và điều chỉnh hành vi sử dụng điện trước khi triển khai thí điểm từ ngày 1/1/2026./.

Theo TTXVN