“Chiếc áo” chật hẹp của cơ chế có đang trói buộc công nghiệp văn hóa?

Theo ý kiến các chuyên gia, Nhà nước cần có cơ chế cụ thể và thiết thực để hỗ trợ các doanh nghiệp khối tư nhân, nếu muốn phát triển công nghiệp văn hóa.

Ngành mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm đang được đặt mục tiêu đạt doanh thu 125 triệu USD vào năm 2030. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Công nghiệp văn hóa Việt Nam được kỳ vọng là sẽ đóng góp 7% GDP vào năm 2030, trong đó, doanh thu ngành điện ảnh đạt 250 triệu USD, doanh thu ngành thiết kế đạt 1 tỷ USD, thủ công mỹ nghệ đạt mức kim ngạch xuất khẩu 6 tỷ USD...

Những con số đầy tham vọng này được đưa ra trong Hội thảo tham vấn “Đề án Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hoá Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” do Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam và Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức ngày 9/7 tại Hà Nội.

Tại hội thảo, các chuyên gia và các nhà hoạch định chính sách đã nêu lên những tồn tại, hạn chế của công nghiệp văn hóa Việt Nam và đề xuất một số giải pháp để đạt được những mục tiêu nói trên.

Nhà nước: ‘Bệ đỡ’ cho công nghiệp văn hóa

Nhiều chuyên gia bày tỏ mong mỏi rằng Nhà nước cần có những cơ chế, chính sách làm “bệ đỡ” cho công nghiệp văn hóa, cụ thể là tạo điều kiện hỗ trợ các doanh nghiệp ngoài Nhà nước, có chính sách miễn giảm thuế cho doanh nghiệp liên quan đến công nghiệp sáng tạo.

Theo nhạc sỹ Quốc Trung, hiện nay Nhà nước chưa chính sách hỗ trợ cụ thể cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển công nghiệp văn hóa, trong khi đây là lĩnh vực đòi hỏi quá trình đầu tư.

Lễ hội Âm nhạc Quốc tế Gió mùa thu hút sự tham gia của nhiều nghệ sỹ quốc tế. (Ảnh: Thanh Việt Production)

Từ kinh nghiệm tổ chức Lễ hội Âm nhạc quốc tế Gió mùa, ông nhận thấy rằng việc doanh nghiệp tư nhân muốn sử dụng các thiết chế văn hóa Nhà nước còn nhiều rào cản về kinh phí, giấy tờ, thủ tục. Do đó, nhiều thiết chế văn hóa do Nhà nước đầu tư bị lãng phí, chưa được vận hành hiệu quả.

“Sự hỗ trợ từ phía Nhà nước nên được chia đều cho các đơn vị trong và ngoài Nhà nước để thúc đẩy sự công bằng và khích lệ các doanh nghiệp tư nhân có đóng góp vào công nghiệp văn hóa vì họ cũng có đóng thuế, có trách nhiệm xã hội đầy đủ,” nhạc sỹ Quốc Trung bày tỏ.

Cùng quan điểm đó, bà Trương Uyên Ly, Giám đốc Không gian sáng tạo trực tuyến Hanoi Grapevine cho rằng Nhà nước cần có chính sách giảm thuế, miễn thuế thu nhập trong vài năm đầu cho doanh nghiệp. Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (Chính phủ phê duyệt năm 2016) đã nêu lên việc hỗ trợ doanh nghiệp thì Chiến lược đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cần cụ thể hóa sự hỗ trợ đó bằng các con số, cụ thể là giảm bao nhiêu % thuế cho doanh nghiệp, trong thời gian bao nhiêu năm...

Không gian sáng tạo công cộng tại Thủ đô Hà Nội. (Ảnh: TTXVN)

“Khu vực tư nhân tạo ra một lực đẩy làm cho công nghiệp văn hóa phát triển nhanh, nên cần một cơ chế cho khối tư nhân như giảm thuế cho doanh nghiệp, hoặc trong hoạt động thường ngày nên có mức thuế phù hợp. Chúng ta đã có những bước tiến trong quan hệ công-tư nhưng cần phải hiện thực hóa những vấn đề thuế, hạn mức, định mức thanh toán, thời hạn thanh toán... Những vấn đề đó có tác động rất lớn đến doanh nghiệp,” bà Trương Uyên Ly chia sẻ.

Bà Trương Uyên Ly cũng kiến nghị Chính phủ thành lập Ban hành động về công nghiệp văn hóa liên bộ ngành để đẩy mạnh sự kết nối trong thực hiện công nghiệp văn hóa.

Cùng ở góc độ doanh nghiệp, ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch Tập đoàn Truyền thông Lê (Le Bros) cho rằng công nghiệp văn hóa phải hội tụ đầy đủ các yếu tố của nền kinh tế thị trường như: Doanh nghiệp (nhà đầu tư, nhà quản trị kinh doanh), khối vận hành sản xuất, người thực hành sáng tạo (văn nghệ sỹ), khâu trung gian phân phối, người tiêu thụ sản phẩm (khách hàng, công chúng), nhà quản lý công nghiệp văn hóa.

Ông Vinh cho rằng doanh nghiệp, nhà đầu tư giữ vai trò rất quan trọng trong mối quan hệ 6 bên này, do đó Nhà nước cần quan tâm, khích lệ, hỗ trợ để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho văn hóa.

“Nền kinh tế sáng tạo đang thay đổi rất nhanh. Cái áo chật hẹp của cơ chế đang trói buộc chúng ta khiến Việt Nam chưa bắt nhịp được xu hướng công nghiệp văn hóa giải trí toàn cầu,” ông Vinh nêu quan điểm.

Văn hóa không phải là ngành ‘tiêu tiền’

Theo Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, việc ban hành Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đã mang đến những thành tựu đáng khích lệ đối với nền kinh tế.

Phó Giáo sư-Tiến sỹ Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: Minh Thu/Vietnam+)

Năm 2022, các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đóng góp ước đạt 4,04% GDP, tạo 1 triệu việc làm cho xã hội. Doanh thu xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ văn hóa, số lượng doanh nghiệp và các không gian văn hóa, trung tâm sáng tạo, thành phố sáng tạo trong mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO trong cả nước tăng lên. Nhiều sản phẩm, dịch vụ sự kiện, chương trình văn hóa nghệ thuật đã thể hiện sống động bản sắc, tinh thần sáng tạo Việt Nam, góp phần phát huy sức mạnh mềm văn hóa trong hội nhập quốc tế.

“Những chuyển biến trên cho thấy khả năng tác động, hiệu quả thực tiễn của Chiến lược trong quá trình hoàn thiện chính sách, kiện toàn cơ chế phối hợp liên ngành cho tới việc triển khai các kế hoạch và nhiệm vụ cụ thể ở cả cấp trung ương và địa phương, cùng sự tích cực, chủ động tham gia của các văn nghệ sỹ, người thực hành văn hóa, doanh nhân... Tất cả đã kết nối và dần hình thành một hệ sinh thái văn hóa và sáng tạo đa dạng ở nước ta,” bà Phương nhận định.

Tuy nhiên, theo Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, qua thực tiễn 7 năm triển khai thực hiện, Chiến lược còn một số tồn tại, hạn chế như: Nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của phát triển các ngành công nghiệp văn hóa gắn với mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế của đất nước chưa rõ, thói quen trông chờ ngân sách nhà nước vẫn tồn tại từ thời bao cấp, cùng với quan niệm ngành văn hóa là ngành “tiêu tiền” đang tạo rào cản trong nhận thức về đầu tư các nguồn lực cho phát triển các ngành công nghiệp văn hóa.

Biểu diễn nghệ thuật tại Lễ khai mạc Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần thứ hai (DANAFF II) năm 2024. (Ảnh: Trần Lê Lâm/TTXVN)

Đóng góp giải pháp, bà Nguyễn Thị Phương Hòa, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng cho rằng Nhà nước cần tăng đầu tư cho văn hóa, sử dụng các công cụ tài chính, ưu đãi thuế, thu hút các nguồn lực, xây dựng và mở rộng thị trường văn hóa, thông qua việc học tập kinh nghiệm của các nước, xem xét xây dựng những công cụ tài chính riêng cho phát triển văn hóa thông qua hệ thống các quỹ hỗ trợ trên các lĩnh vực văn hóa như: Quỹ phát triển điện ảnh, Quỹ hỗ trợ văn hóa số, Quỹ hỗ trợ nghệ thuật...; áp dụng giảm thuế giá trị gia tăng đối với các sản phẩm và dịch vụ văn hoá và cho phép tính các khoản tài trợ cho văn hóa nghệ thuật vào chi phí của doanh nghiệp; sớm có hướng dẫn cách thức “gọi vốn đám đông.”

Ngoài ra, Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi, hệ sinh thái để các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả; gắn kết giữa chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo với các chiến lược khác có liên quan, trở thành một bộ phận trong kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, gắn kết và có sự tương hỗ với các chiến lược hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, chiến lược đào tạo nghề...

Bản chất năng động của các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo đòi hỏi chúng ta phải có những đánh giá thường xuyên, điều chỉnh kịp thời và thích ứng liên tục...

Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả Trần Hoàng

Ở góc độ quản lý Nhà nước, ông Trần Hoàng, Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả cho rằng hành trình phát triển các ngành công nghiệp văn hóa sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, nhất là trong bối cảnh mới với xu hướng toàn cầu hóa mạnh mẽ, sự phát triển như vũ bão của công nghệ.

“Bản chất năng động của các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo đòi hỏi chúng ta phải có những đánh giá thường xuyên, điều chỉnh kịp thời và thích ứng liên tục với bối cảnh mới đó để tối đa hóa nguồn lực hiện có, nắm bắt xu hướng phát triển của tương lai trong lĩnh vực này,” ông Hoàng nói./.

Theo Vietnam+