Cơ hội mới cho học sinh vùng khó (Bài 2): Nghị định 66 và những “nút thắt”

Dù Nghị định 66 mở ra nhiều cơ hội, quá trình triển khai trên thực tế vẫn đối mặt với không ít thách thức, nhất là trong bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vừa được áp dụng. Điều kiện hạ tầng, giao thông ở vùng cao, vùng biên còn nhiều hạn chế; nhiều bản làng xa trung tâm, đường sá cách trở. Việc xác định đối tượng thụ hưởng hay đo khoảng cách từ nhà đến trường để hưởng chính sách trở thành bài toán khiến các cơ sở giáo dục và chính quyền địa phương không khỏi lúng túng.

Khẩu phần ăn của học sinh nội trú tại Trường Phổ thông DTNT THCS Lang Chánh.

Những đổi thay từ chính sách mới

Trường Phổ thông DTNT THCS Ngọc Lặc – nơi nuôi dưỡng, ươm mầm học sinh dân tộc thiểu số (DTTS) – bước vào năm học 2025-2026 với 234 em là con em dân tộc Thái, Mường, Dao. Nghị định 66 có hiệu lực từ 1/5/2025, thay thế Thông tư 109, mang đến niềm phấn khởi cho cả thầy và trò khi quyền lợi học sinh nội trú được đảm bảo rõ ràng, toàn diện hơn.

Thầy Phạm Văn Cương, hiệu trưởng nhà trường, chia sẻ: “Trước đây, học sinh nội trú được hỗ trợ chi phí đi lại một lần/năm vào dịp tết hoặc nghỉ hè; nay, theo Nghị định 66, các em được hỗ trợ hai lần/năm. Việc khen thưởng cũng có thay đổi: học sinh đạt danh hiệu “Học sinh xuất sắc” được thưởng 800.000 đồng; “Học sinh giỏi” được thưởng 600.000 đồng. Nếu trước đây học sinh chỉ được trang cấp hiện vật một lần/khóa học, thì theo quy định mới, hằng năm các em được cấp 2 bộ đồng phục, học phẩm và dụng cụ phục vụ sinh hoạt; đồng thời được hỗ trợ mỗi tháng 15kg gạo trong 9 tháng học”.

Nghị định 66 cũng lần đầu tiên quy định rõ định mức cho công tác quản lý học sinh ngoài giờ: cứ 45 học sinh tính 1 định mức, tương ứng 2.050.000 đồng/tháng trong 9 tháng. Đây là bước tiến quan trọng trong tăng cường quản lý, chăm sóc học sinh nội trú. Thầy Cương cho biết thêm: “Hiện, trường đang rà soát danh sách học sinh hưởng chính sách trong học kỳ II năm học 2024–2025 (thời gian từ tháng 1 đến tháng 5/2025) và lập danh sách năm học 2025–2026 theo Nghị định 66 để các em truy lĩnh khi các nguồn hỗ trợ về trường. Một điểm mới khác là hỗ trợ kinh phí nấu ăn: cứ 45 học sinh được tính 1 định mức, mức hỗ trợ 4.738.500 đồng/tháng. Với số lượng học sinh hiện nay, trường được hưởng 5 định mức, tương đương 5 nhân viên bếp. Tuy nhiên, khó khăn vẫn còn. Nhân viên bếp chỉ được hưởng định mức trong 9 tháng học; 3 tháng hè họ phải tìm việc khác để duy trì thu nhập. Mức hỗ trợ hiện hành cũng chưa theo kịp chi phí sinh hoạt và mức lương tối thiểu vùng, khiến đời sống của nhân viên phục vụ phần nào vẫn còn bấp bênh”.

Cần gỡ khó cho cơ sở

Nếu ở các trường phổ thông DTNT THCS, việc triển khai Nghị định 66 tương đối thuận lợi, thì tại các trường dân tộc bán trú (DTBT) và các trường tiểu học, THCS công lập có học sinh bán trú thuộc vùng đặc biệt khó khăn, những vướng mắc bước đầu lại xuất hiện nhiều hơn.

Tại Trường Phổ thông DTBT THCS Luận Khê, năm học 2025-2026 có 198/440 học sinh thuộc diện thụ hưởng. Con số này phản ánh mức độ phụ thuộc của học sinh nơi đây vào chính sách. Thầy Lê Đình Hòa, hiệu trưởng cho biết: “Mức chi trả 4.738.500 đồng/tháng cho mỗi 45 học sinh trong 9 tháng dành cho nhân viên phục vụ nấu ăn được đánh giá vẫn còn thấp so với khối lượng công việc nặng nhọc khi phải phục vụ nhiều buổi mỗi ngày. Khó khăn lớn hơn nằm ở việc các khoản hỗ trợ chỉ được quyết toán và thanh toán vào cuối năm. Trong suốt quá trình duy trì hoạt động bán trú, nhà trường phải tạm ứng hoặc vay mượn từ các nguồn bên ngoài để đảm bảo bữa ăn, giấc ngủ, công tác quản lý cho học sinh. Cơ sở vật chất còn hạn chế trong khi chi phí ngày càng tăng khiến áp lực tài chính dồn lên nhà trường không nhỏ". Những vướng mắc ở Luận Khê phác họa rõ khoảng cách giữa chính sách và thực tế, đồng thời đặt ra yêu cầu điều chỉnh để chính sách “chạm” được vào nhu cầu thật sự của giáo viên, nhân viên và học sinh vùng khó.

Cô và trò Trường Phổ thông DTNT THCS Ngọc Lặc.

Tại xã biên giới Yên Khương - nơi gần 1.000 học sinh các cấp đang theo học. Nghị định 66 được kỳ vọng sẽ nhanh chóng đi vào cuộc sống. Niềm vui lớn nhất với cô, trò Trường Mầm non Yên Khương là từ năm học 2025-2026, 100% trẻ học tại trường được hỗ trợ tiền ăn, ở theo chính sách mới.

Tuy nhiên, việc rà soát học sinh tiểu học, THCS được thụ hưởng lại không hề đơn giản. Thách thức lớn nhất là xác định đối tượng hưởng chính sách trong giai đoạn tháng 1 – 5/2025, thời điểm địa phương chưa thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp. Hiện nay, thẩm quyền xác nhận lại thuộc chính quyền mới, dẫn đến băn khoăn về căn cứ pháp lý và thẩm quyền đối với các đối tượng của giai đoạn trước.

Ông Lê Minh Thư, Trưởng Phòng Văn hóa - Xã hội UBND xã Yên Khương, cho biết: “Địa phương đang phối hợp với các trường rà soát danh sách theo Nghị định 66. Trước đây, Nghị quyết 70/2017/NQ-HĐND quy định khoảng cách từ thôn/bản đến trường để xét đối tượng, nhưng nghị quyết này đã hết hiệu lực từ 4/10/2025. Nghị định 66 quy định cụ thể hơn: khoảng cách “từ nhà đến trường” từ 4km đối với tiểu học và trên 7km đối với THCS; đồng thời yêu cầu học sinh phải có đơn đề nghị và xác nhận của trưởng bản. Việc đo đạc, xác minh đặc biệt với học sinh ở trọ... khiến các trường gặp nhiều khó khăn trong khâu lập danh sách”.

Ngoài ra, qua tìm hiểu thực tế triển khai Nghị định 66 ở cơ sở, nhiều địa phương cũng còn băn khoăn một số nội dung cần được các bộ, ngành giải đáp, đó là: Những học sinh học ở cơ sở giáo dục ngoài địa bàn đặc biệt khó khăn nhưng thường trú tại thôn/bản đặc biệt khó khăn có được hưởng chính sách không? Học sinh học tại điểm trường lẻ thuộc thôn/bản đặc biệt khó khăn (trong khi điểm chính) không thuộc diện này) thì có được hưởng chính sách hay không?

Dù Nghị định 66 mở ra nhiều cơ hội mới, thực tiễn triển khai vẫn đặt ra yêu cầu phải có sự phối hợp đồng bộ giữa ngành giáo dục, chính quyền và gia đình. Khi đó, chính sách mới nhanh chóng và hiệu quả đi vào cuộc sống, trở thành điểm tựa vững chắc cho học sinh vùng khó.

Bài và ảnh: Thảo Nguyên – Phong Vũ