Danh tướng Bùi Bị

Không tham dự Hội thề ở Lũng Nhai, nhưng kể từ khi tham gia nghĩa quân Lam Sơn, ông có mặt ở hầu hết các trận đánh quan trọng nhất. Ông chính là khai quốc công thần Bùi Bị.

Làng Hào Lương - ngôi làng cổ còn giữ được nhiều nét văn hóa đặc sắc.

Nhắc đến Bùi Bị, người xã Hào Lương, huyện Lương Giang (nay thuộc xã Lam Sơn, tỉnh Thanh Hóa) là nhắc đến thời điểm sau trận chiến ở Lạc Thủy. Bởi đây là trận đánh lớn khiến quân Minh bị tổn thất nặng nề. Để trả thù, giặc sử dụng phương thức rất hèn hạ, đó là khai quật mồ mả và lấy hài cốt của tổ tiên Lê Lợi, đặt trên thuyền và neo thuyền ở giữa sông, hòng buộc Lê Lợi phải ra hàng.

Trước tình huống này, tướng Bùi Bị cùng Trịnh Khả dùng mưu lừa giặc Minh để lấy lại hài cốt của tổ tiên Lê Lợi. Hai ông bí mật đội cỏ lội sông, nhân lúc giặc ngủ say, lên thuyền lấy hài cốt mang về. Chiến công của Trịnh Khả và Bùi Bị có tác dụng to lớn trong việc củng cố niềm tin của Nhân dân và quân sĩ lúc bấy giờ đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

Bên cạnh các cuộc chiến ở Mường Một, Mường Nanh, Nga Lạc Thượng thì trận chiến ở Mỹ Canh ta bắt được tướng giặc là Nguyễn Sao, chém được hơn một ngàn tên giặc. Một trong những tướng có công lớn đó là Bùi Bị. Kể từ đây ông trở thành một trong những bề tôi thân cận của Bình Định vương Lê Lợi.

Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, vào đầu năm 1425, nghĩa quân Lam Sơn đã giải phóng được toàn bộ vùng đất đồng bằng ở Nghệ An, tạo được chỗ đứng vững chắc để có thể đối đầu với quân Minh trên một tư thế hoàn toàn mới. Lúc này, danh tướng Bùi Bị đã là một trong những vị tướng uy danh của Lam Sơn.

Tháng 4 năm 1425, sau khi đánh tan đạo viện binh của giặc do Lý An chỉ huy từ Tây Đô tiến vào cứu nguy cho thành Nghệ An, Lê Lợi cho các tướng Đinh Lễ, Lê Sát, Bùi Bị, Lý Triện và Lưu Nhân Chú đem hai ngàn tinh binh và hai thớt voi, gấp rút đi thực hiện nhiệm vụ này. Chỉ ba ngày sau khi nhận lệnh, các tướng đã sắp đặt đội ngũ chỉnh tề. Với cuộc hành quân kiên quyết, táo bạo và cấp tốc, Bùi Bị cùng các tướng đã giải phóng được hầu hết đất Thanh Hóa và một số vùng đất ở Nghệ An. Chiến công này đã đưa Lam Sơn từ một cuộc khởi nghĩa vũ trang phát triển thành một cuộc chiến tranh giải phóng có quy mô cả nước.

Danh tướng Bùi Bị (Lê Bị) được thờ cúng trong đình làng Hào Lương, xã Lam Sơn.

Tháng 9 năm 1426 Lê Lợi và Bộ chỉ huy Lam Sơn quyết định đưa hơn một vạn quân tiến vào sào huyệt lớn nhất của giặc ở thành Đông Quan. Bùi Bị có vinh dự được cùng với các tướng Lưu Nhân Chú, Lê Trương, Lê Ninh chỉ huy đạo quân thứ 2 với nhiệm vụ: Băng qua đất Nam Hà (Ninh Bình ngày nay), tiến xuống vùng Hưng Yên ngày nay, giải phóng vùng hạ lưu sông Hồng, hỗ trợ đắc lực cho đạo quân thứ nhất và đạo quân thứ ba hoạt động; sẵn sàng chờ lực lượng của giặc từ Nghệ An và Tây Đô tháo chạy ra.

Sau đó Bùi Bị và Lưu Nhân Chú được lệnh đem hơn ba nghìn quân và hai thớt voi tiến sang đánh phá vùng Đông và Đông Bắc thành Đông Quan, đồng thời sẵn sàng đánh chặn viện binh của giặc Minh đi qua Khâu Ôn tràn sang. Đây chính là cơ hội thuận tiện cho chiến thắng vang dội ở Tốt Động - Chúc Động.

Sau trận đại thắng Tốt Động - Chúc Động, Lê Lợi và Bộ chỉ huy Lam Sơn đã chuyển đại bản doanh từ Thanh Hóa ra phía Bắc. Bùi Bị và Trần Nguyên Hãn được lệnh đem hơn một trăm chiến thuyền, đánh mạnh vào khu vực Hát Môn do tướng giặc là Vương Thông cầm đầu. Trận này Bùi Bị được giao nhiệm vụ vây hãm cửa Tây. Vương Thông sau thời gian co về cố thủ trong thành Đông Quan đã buộc phải đầu hàng và rút hết quân về nước.

Ngày 10/12/1427 (tức ngày 22 tháng 11 năm Đinh Mùi) hội thề Đông Quan đã diễn ra. Bùi Bị là một trong số 13 tướng ngoài Lê Lợi cùng tham gia.

Là vị tướng dày dặn kinh nghiệm, đóng góp nhiều công lao cùng nghĩa quân Lam Sơn, vì thế khi Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, trong buổi xét công ban thưởng, Bùi Bị đã được ban tước Huyện Hầu, và được mang họ vua. Sử sách sau này vẫn chép tên Lê Bị là vì thế.

Giới thiệu về đình làng Hào Lương, ông Nguyễn Văn Thái, trưởng thôn Hào Lương, xã Lam Sơn cho biết: Làng chúng tôi tự hào là mảnh đất sinh ra 5 vị khai quốc công thần, trong đó có cụ Lê Bị.

Bài và ảnh: Bảo Anh