Để văn hóa xứ Thanh vươn xa trong kỷ nguyên số

Cách mạng công nghiệp 4.0 và quá trình chuyển đổi số đang tạo ra những chuyển biến sâu rộng trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó, lĩnh vực văn hóa cũng không nằm ngoài xu thế này. Trong bối cảnh đó, Thanh Hóa - vùng đất địa linh nhân kiệt với truyền thống văn hóa lâu đời và nhiều di sản quý báu đang đứng trước yêu cầu phải nâng cao chất lượng văn hóa gắn liền với chuyển đổi số. Đây không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để văn hóa xứ Thanh vươn xa, hòa nhịp cùng dòng chảy chung của đất nước trong thời kỳ hội nhập và phát triển.

Ứng dụng công nghệ số tại Bảo tàng tỉnh giúp du khách có những trải nghiệm tốt hơn khi tìm hiểu về các tư liệu, hiện vật.

Để nâng cao chất lượng văn hóa, ngành văn hóa, thể thao và du lịch cùng các địa phương đã xác định rõ nhiệm vụ quan trọng là vừa gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, vừa nâng cao chất lượng đời sống văn hóa trong môi trường số. Những năm gần đây, việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa đã đạt được nhiều tiến bộ rõ rệt.

Trong lĩnh vực số hóa di sản, việc số hóa hệ thống di tích, lễ hội, trò chơi, trò diễn và các điểm đến đã được triển khai. Toàn tỉnh đã cập nhật và sử dụng phần mềm quản lý di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Hầu hết các di tích, lễ hội và hoạt động văn hóa đều được giới thiệu bằng bài viết, hình ảnh và video trên fanpage, website của địa phương và ngành văn hóa, thể thao và du lịch. Điều này giúp người dân dễ dàng tham quan, nghiên cứu và tìm hiểu về di sản mọi lúc, mọi nơi.

Nổi bật là tại Khu Di tích Lam Kinh, việc ứng dụng chuyển đổi số đã được triển khai hiệu quả. Ông Hồ Hà Hải, Trưởng Ban Quản lý Di tích lịch sử Lam Kinh, cho biết: Khu di tích đã ứng dụng hệ thống thuyết minh tự động Audio guide với nhiều ngôn ngữ, bản đồ tương tác giúp du khách tự khám phá không gian di tích rộng lớn mà không cần hướng dẫn viên, cùng với ứng dụng tham quan trực tuyến và thực tế ảo qua môi trường 3D. Hệ thống camera giám sát cũng được lắp đặt để hỗ trợ quản lý di tích. Việc số hóa này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản mà còn tăng sức hấp dẫn, mang đến trải nghiệm mới mẻ cho du khách.Tại Bảo tàng tỉnh, khách tham quan có thể trải nghiệm tham quan 3D trên website và qua mã QR. Bảo tàng cũng đã hoàn thành việc số hóa 3 bảo vật quốc gia là kiếm ngắn núi Nưa, trống đồng Cẩm Giang I và vạc đồng Cẩm Thủy, cùng với 203 hiện vật khác. Nhờ vậy, du khách có thể tiếp cận các bảo vật này trong không gian đa chiều với những trải nghiệm siêu thực.

Ngoài ra, các hoạt động văn hóa, văn nghệ, hội thi và hội diễn đều được ghi hình và livestream trên các fanpage của Trung tâm Xúc tiến Du lịch và Văn hóa, Điện ảnh và các địa phương. Cổng thông tin điện tử của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng nhiều trang mạng xã hội khác cũng xây dựng và đăng tải các video, hình ảnh quảng bá vẻ đẹp con người, hệ thống di sản, danh thắng và sản phẩm du lịch đặc trưng của xứ Thanh.

Việc xây dựng môi trường văn hóa gắn với chuyển đổi số cũng được các địa phương quan tâm triển khai. Trong quá trình xây dựng thôn NTM kiểu mẫu, NTM thông minh, các thôn, xã đã ứng dụng chuyển đổi số vào lĩnh vực văn hóa. Điển hình như xã Tân Ninh, các di tích đều được gắn mã QR để người dân tra cứu và tìm hiểu thông tin thuận tiện. Tại nhà văn hóa thôn cũng có mã QR để người dân cập nhật văn bản, quy định, thông tin hộ dân và sơ đồ chỉ đường đến từng ngõ, từng hộ. Mọi hoạt động và thông báo của địa phương đều được cập nhật kịp thời trên các nhóm zalo.

Nhiều địa phương khác cũng đã lắp đặt internet tại nhà văn hóa và các khu công cộng, tạo điều kiện cho người dân tiếp cận thông tin đa chiều, đọc sách, báo điện tử và tham gia các cuộc họp. Các địa phương cũng đầu tư hệ thống truyền thanh ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông. Hệ thống camera an ninh được tích hợp với điện thoại của trưởng thôn, bí thư chi bộ và máy tính tại nhà văn hóa, giúp cán bộ kịp thời phát hiện và nhắc nhở các trường hợp vi phạm an ninh trật tự, môi trường.

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” cũng được gắn với việc khai thác lợi thế của môi trường số nhằm lan tỏa nếp sống văn minh, tiến bộ. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao tại khu dân cư được cán bộ chụp ảnh và livestream trên các nền tảng mạng xã hội. Nhờ ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số, môi trường văn hóa của người dân đang từng bước được xây dựng theo hướng văn minh và hiện đại.

Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tế vẫn còn không ít thách thức. Việc chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa và số hóa dữ liệu di sản, di tích còn chậm và nguồn kinh phí thực hiện vẫn còn hạn chế.

Nâng cao chất lượng văn hóa trong kỷ nguyên số không chỉ là yêu cầu trước mắt mà còn là chiến lược phát triển bền vững. Để đạt được mục tiêu xây dựng một môi trường văn hóa tiên tiến, hiện đại, văn minh và biến mỗi di sản, mỗi giá trị truyền thống thành một “tài sản số” có sức sống lâu dài, vừa phục vụ nhu cầu trong tỉnh vừa quảng bá hình ảnh Thanh Hóa ra thế giới, ngành văn hóa, thể thao và du lịch cần chủ động nâng cao chất lượng nguồn lực số, huy động mọi nguồn lực để ứng dụng công nghệ số. Tiếp tục đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, đặc biệt ưu tiên cho vùng nông thôn, miền núi, nhằm thu hẹp khoảng cách số. Đồng thời, cần tạo cơ chế hỗ trợ và khuyến khích các doanh nghiệp du lịch, truyền thông đồng hành sản xuất các sản phẩm văn hóa số hấp dẫn, có giá trị thương mại và tinh thần cao.

Bài và ảnh: Thùy Linh