Môi trường văn hóa trên không gian mạng: Đẩy lùi luồng thông tin độc hại

Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trên không gian mạng không phải là lựa chọn, mà là nhiệm vụ chiến lược.

Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trên không gian mạng được xác định là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài.

Thách thức từ môi trường số đến đời sống văn hóa

Đó là khẳng định của Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử Lê Quang Tự Do tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác năm 2025, nhiệm kỳ 2021 - 2025 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2026 của Bộ VHTTDL.

Không gian mạng ngày nay không chỉ là hạ tầng công nghệ mà đã trở thành một môi trường văn hóa thứ hai của xã hội, nơi con người giao tiếp, hình thành nhận thức, tiếp nhận giá trị và tạo dựng thị hiếu. Với tỷ lệ người Việt sử dụng Internet và mạng xã hội thuộc nhóm cao nhất khu vực, tác động của môi trường số đến văn hóa, lối sống và đặc biệt là giới trẻ ngày càng trực tiếp và sâu rộng.

Cùng với những tác động tích cực là sự gia tăng đáng lo ngại của các luồng thông tin xấu độc, tin giả, tin sai sự thật, các hành vi lệch chuẩn văn hóa, xâm hại thuần phong mỹ tục, tác động trực tiếp đến an ninh văn hóa, trật tự xã hội và nền tảng tư tưởng của Đảng.

Thực tiễn đó đặt ra yêu cầu cấp bách phải chủ động xây dựng một môi trường văn hóa lành mạnh trên không gian mạng - nơi lấy đi rất nhiều thời gian của con người trong bối cảnh hiện nay. Phương châm “lấy cái đẹp dẹp cái xấu” làm dòng chảy chủ đạo, từng bước đẩy lùi và vô hiệu hóa những tác động tiêu cực là giải pháp được triển khai tích cực trong thời gian qua.

Thông tin từ Bộ VHTTDL cho biết, giai đoạn 2021-2025, công tác quản lý phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử đạt nhiều kết quả rõ nét, riêng việc ngăn chặn, gỡ bỏ nội dung vi phạm trên Facebook, YouTube, TikTok đã đạt trên 92%, cho thấy hiệu quả quản lý và phối hợp quốc tế được nâng cao.

Trong lĩnh vực phát thanh, truyền hình, công tác chỉ đạo, định hướng thông tin được thực hiện chủ động, kịp thời, linh hoạt, bám sát thực tiễn, vừa phục vụ hiệu quả các nhiệm vụ chính trị trọng tâm, vừa tuyên truyền sâu rộng các sự kiện chính trị lịch sử lớn của đất nước, củng cố niềm tin xã hội, cổ vũ phong trào thi đua yêu nước.

Đáng chú ý, công tác đấu tranh với các tổ chức nước ngoài cung cấp nội dung thông tin xuyên biên giới vào Việt Nam tiếp tục được triển khai mạnh mẽ. Từ năm 2021 đến nay, nhiều đợt đấu tranh cứng rắn, quyết liệt đã được tổ chức, buộc các doanh nghiệp như Facebook, Google, Apple, TikTok phải nghiêm túc hợp tác, gỡ bỏ nội dung vi phạm pháp luật Việt Nam, tăng tỷ lệ đáp ứng yêu cầu ngăn chặn, xử lý thông tin xấu độc.

Mặc dù vậy, một thực trạng đáng lo ngại luôn hiện hữu vẫn là sự tiếp tục bùng phát của các loại nội dung “rác”, tin giả, tin xuyên tạc, sai sự thật; không chỉ bóp méo chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước mà còn làm xói mòn niềm tin xã hội, phá vỡ chuẩn mực đạo đức, gây hoang mang trong dư luận.

Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ deepfake, các sản phẩm giả mạo ngày càng tinh vi, khó nhận diện, đặt ra thách thức mới cho công tác quản lý và định hướng thông tin.

“Trong không gian số - nơi thông tin lan truyền từng giây, nơi giá trị tốt đẹp và độc hại có thể cùng tồn tại - chúng ta chỉ có thể giữ vững”vùng xanh văn hóa" khi thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ: xây những giá trị tích cực và chống những nguy cơ xấu độc...", theo ông Lê Quang Tự Do.

Dù đã có những chuyển biến, nhưng việc đấu tranh với các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, Google, YouTube, TikTok vẫn là một “mặt trận” phức tạp. Các nền tảng này vận hành theo chuẩn toàn cầu, đặt máy chủ ở nước ngoài, quy trình phản hồi còn độ trễ, khiến việc thực thi pháp luật Việt Nam gặp không ít trở ngại.

Cục trưởng Lê Quang Tự Do cho rằng, nhiệm vụ mang tính chiến lược lâu dài về xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trên không gian mạng chỉ có thể thành công khi được triển khai đồng bộ hai trụ cột: “xây” để lan tỏa giá trị tích cực và “chống” để kiên quyết loại bỏ nội dung xấu độc.

Dòng chảy thông tin chính thống, có sức cạnh tranh trên không gian mạng

Cục trưởng Lê Quang Tự Do chia sẻ quan điểm xuyên suốt trong xây dựng môi trường văn hóa số: Lấy điều tử tế để hóa giải điều độc hại, lấy chuẩn mực để thu hẹp lệch chuẩn, lấy dòng chảy tích cực để cuốn trôi tiêu cực.

Cục trưởng Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử Lê Quang Tự Do.

"Tạo dựng một dòng chảy thông tin chính thống mạnh mẽ, lan tỏa nhanh, hấp dẫn và đáng tin cậy; bảo đảm người dân khi tiếp cận thông tin trên mạng luôn nhận được những nội dung đã được kiểm chứng và mang giá trị văn hóa - xã hội tích cực. Qua đó hình thành thói quen “tìm đúng nguồn - tin đúng chỗ - chia sẻ đúng cách” trong cộng đồng", ông Tự Do cho biết.

Để đạt được mục tiêu này, trong những năm qua, Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử đã phối hợp với các đơn vị liên quan tập trung triển khai việc thúc đẩy cơ quan báo chí xây dựng hệ sinh thái trang/kênh số mạnh trên không gian mạng.

Tính đến ngày 10/12/2025, đã có 40 cơ quan báo chí xây dựng hệ thống trang cộng đồng với 281 trang Facebook, 189 kênh YouTube và 102 tài khoản TikTok. Việc hình thành các “cụm nội dung chủ lực” không chỉ giúp báo chí mở rộng độ phủ, mà còn tạo thói quen tích cực trong cộng đồng: tìm thông tin từ báo chí chính thống, tin tưởng và chia sẻ nội dung chính thống.

Đáng chú ý, báo chí ngày càng chú trọng đổi mới hình thức thể hiện, đầu tư vào các sản phẩm phù hợp với hành vi tiếp nhận thông tin mới như longform, podcast, video ngắn, đồ họa tương tác... Qua đó, các vấn đề chính sách, chủ trương được chuyển tải một cách sinh động, dễ hiểu, gần gũi hơn với công chúng trẻ.

Bên cạnh đó, tập hợp, kết nối MCN, trang/kênh lớn và người ảnh hưởng để lan tỏa đúng định hướng. Người có ảnh hưởng trên mạng (KOL) là lực lượng mới của kỷ nguyên số, có tác động mạnh đến đời sống xã hội và nhận thức cộng đồng. Nhận thức rõ muốn quản lý hiệu quả thông tin, quảng cáo trên mạng và thúc đẩy truyền thông chính sách thì phải kết nối với MCN, công ty truyền thông và đội ngũ KOL, từ năm 2023 đến nay, Cục đã chủ động xây dựng mạng lưới phối hợp với các chủ thể này.

Để duy trì sự đồng hành của lực lượng KOL - MCN - nhà sáng tạo, Cục thực hiện mục tiêu tạo động lực và gắn kết bền chặt. "Điểm nhấn quan trọng là Vietnam iContent - Ngày hội Nhà sáng tạo nội dung số Việt Nam, sự kiện thường niên quy tụ hàng trăm MCN, KOL, doanh nghiệp sáng tạo nội dung. Tại đây, Cục đã tôn vinh đóng góp xã hội của lực lượng sáng tạo nội dung; triển khai các hoạt động kết nối, giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm; khẳng định vai trò tích cực của lực lượng này trong truyền thông chính sách", ông Do chia sẻ.

Việc xây dựng các chuẩn mực ứng xử cũng là một giải pháp quan trọng. Năm 2021, Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử đã tham mưu Lãnh đạo Bộ Thông tin và Truyền thông (cũ) ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội, nhưng do sự phát triển của thực tiễn, sự bùng nổ của môi trường số, đặc biệt trước sự phát triển mạnh của KOL, video ngắn và nội dung do AI tạo ra... đòi hỏi phải có một khung chuẩn chung, thống nhất toàn quốc, làm căn cứ cho tất cả bộ ngành, địa phương, nền tảng và lực lượng sáng tạo nội dung tuân thủ.

Vì vậy, năm 2025, Cục đã chủ trì xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng, tham mưu Lãnh đạo Bộ VHTTDL trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành để bảo đảm hiệu lực định hướng toàn xã hội, tăng tính ràng buộc, hài hòa quyền tự do biểu đạt với trách nhiệm xã hội trong không gian mạng.

Xác định “xây” là nền tảng lâu dài, “chống” chính là tuyến phòng thủ trực tiếp, bảo đảm môi trường mạng không bị đầu độc bởi các luồng thông tin xấu độc, Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử đã chủ động huy động tối đa nguồn lực, kết hợp rà quét thủ công với sự hỗ trợ kỹ thuật của Bộ Tư lệnh 86, Viettel và các đối tác công nghệ, duy trì tinh thần “không để trống trận địa thông tin”, giám sát 24/7.

Ông Lê Quang Tự Do khẳng định, hình thành một không gian mạng nơi các giá trị Chân - Thiện - Mỹ trở thành dòng chảy chủ đạo chính là mục tiêu hướng đến trong hành trình đầy thách thức và đòi hỏi sự kiên trì, bền bỉ này.

Cùng với việc hoàn thiện thể chế, các nền tảng số cần phải nâng cao trách nhiệm xã hội, lực lượng sáng tạo nội dung ý thức rõ sứ mệnh văn hóa. Đặc biệt, mỗi công dân mạng cần trở thành người sử dụng thông thái, có trách nhiệm.

Bảo Ngân/VTV.vn

Nguồn: https://vtv.vn/moi-truong-van-hoa-tren-khong-gian-mang-day-lui-luong-thong-tin-doc-hai-100251228144510054.htm