Những trang du ký đẹp như thơ về Việt Nam

4 năm cho một chuyến hành trình vòng quanh Châu Á - phóng viên Marcel Monnier như một người lữ khách đến và cảm nhận tất cả vẻ đẹp mà những gì ông tận mắt chứng kiến và thâm nhập sống cùng người bản địa. Trong chặng hành trình ấy, cả 3 miền Bắc, Trung, Nam Việt Nam đều hiện lên đẹp như thơ, mỗi vùng mang một vẻ đẹp rất riêng biệt.

Ông có gọi đó là những trang du ký mà giá trị duy nhất là sự chân thành.

Ấn tượng về vùng đất Nam Kỳ, về Sài Gòn đó là một thành phố khiến nước Pháp phải tự hào. Đó còn là chuyến hành trình đến với người thượng ở Nam Kỳ trong một chuyến 24 giờ đi xe bò, cưỡi ngựa, những đêm trắng, chuyến đi bộ qua những rặng tre đẫm sương, trên miền đất màu son đỏ.

Chúng ta còn phát hiện ra một điều lý thú, từ Nam Kỳ của chúng ta rất dễ dàng di chuyển sang các địa danh của các quốc gia khác như: Ankor Wat, Bangkok. Với tác giả, đó đều là các chuyến dạo chơi không quá xa xôi về khoảng cách địa lý, lại thuận tiện thay đổi cảm giác trải nghiệm bởi sự khác nhau của các vùng miền.

Trung Kỳ trong ấn tượng của tác giả đúng với ấn tượng là một bờ biển sắt, nghĩa là đầy nguy hiểm. Nhưng cũng thật nên thơ, đó là Nha Trang hiện ra xinh xắn: đột nhiên từ góc vịnh yên bình hiện ra một bãi biển rợp bóng dừa, một dãy nhà tranh, những con thuyền thả neo, những tấm lưới màu nâu phơi trên bãi cát.

Là một người có nhiều trải nghiệm ở khắp nơi trên thế giới: từng ở vùng nông thôn Ai Cập, bên bờ sông Nile, hoặc vùng Bắc Phi, song những khung cảnh giản dị, mộc mạc ở làng quê bên bờ sóng ở Trung Kỳ luôn gợi cho tác giả những cảm xúc đặc biệt. Cũng ở tại nơi này, điều mà tác giả ấn tượng nhất không phải là công trình kỳ vĩ xuất phát từ lòng mộ đạo vĩ nhân hay quân vương nào, mà chính là những tuyệt tác đến từ thiên nhiên. Những công trình nhờ tạo hóa mà kỳ thú đến ngẩn ngơ. Đó là những hang động mà ngỡ như thời gian bỏ quên, nhưng tạo hóa lại ưu ái lạ thường. Trên đỉnh núi giữa hoa cỏ thơm mát, giữa làn gió trong lành, giữa biển trời, đúng là một cảm giác mà thần tiên cũng chỉ có đến vậy.

Dù buổi đầu khi nán chân ở Huế, tác giả dường như chưa hiểu về nơi này lắm, nhưng sau khoảng 1 tuần, Huế thật sự mê hoặc lòng người. Theo khám phá của riêng tác giả, hấp dẫn ngay từ cái nhìn đầu tiên bởi cấp độ mặt phẳng tăng dần một cách tinh tế, địa hình xếp thành tầng với đường nét đa dạng cho tới dãy núi hùng vĩ trải dài tới tận chân trời. Đó thực sự là một khám phá cần tiếp tục nghiên cứu một cách cặn kẽ.

Marcel Monnier đã viết về Việt Nam với những trải nghiệm say mê và hứng khởi như thế này: “Ẩn sau vẻ đơn điệu bề ngoài của thiên nhiên miền nhiệt đới là một vẻ đẹp bất tận, một sự thay đổi liên tục về sắc thái, hình dạng, những luồng ánh sáng bất ngờ, cảnh sắc thay đổi hoàn toàn theo giờ”.

Đúng như cảm nhận rất mang tính xã hội học của tác giả: lịch sử là cuộc tái diễn không ngừng; và ban đầu bản năng của đời sống xã hội gần như luôn thể hiện dưới những dạng thức giống nhau ở mọi dân tộc.

Tác giả phát hiện ở Hà Nội, phụ nữ ăn mặc tinh tế và đơn giản. Có lẽ chính ông cũng chưa hiểu hết vì sao mà người ở Hà Nội luôn tự hào ngay trong chính câu ca: Chẳng thơm cũng thể hoa nhài/ Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An.

Cả 3 miền, những nơi ông từng qua có tiếng thì thầm của gió, rào rào của nước tung lên bờ vách đá, là u uẩn khói lam chiều nhàn nhạt mỗi buổi dừng chân hay tiếng thầm thì ngọn gió uốn cong những bông lúa chín vàng. Theo thời gian, chính ông đã yêu và hiểu mảnh đất hình chữ S một cách tự nhiên lúc nào không hay.

Những năm 1894-1896, chủ bút báo người Pháp đã cử phóng viên Marcel Monnier đến Viễn Đông, Nhật Bản, Trung Hoa... Marcel Monnier vì yêu và muốn khám phá thêm nhiều vùng đất nên đã kéo dài thêm 2 năm. Cuốn vòng quanh Châu Á, tập 1: Nam Kỳ, Trung Kỳ, Bắc Kỳ đã được Hàn lâm viện Pháp trao giải thưởng năm 1900. Đó thực sự là những ngày tháng tác giả hoà mình vào cộng đồng người bản địa, thâm nhập vào “trái tim” của chính vùng đất đó.

Những năm tháng đó, các vùng miền Tổ quốc của Việt Nam hiện ra như thế nào? Đơn sơ, tự nhiên dân dã, song cũng đã có những dấu ấn của sự xâm lược từ phía thực dân Pháp. Những góc nhìn chân thực, những nét vẽ tinh tế và cả trải nghiệm từ tư cách một người yêu du ngoạn, ưa thám hiểm sẽ cho người đọc những hình dung tưởng như lạ lẫm về một quãng thời gian dù cách xa chúng ta hôm nay, nhưng vẫn vẹn nguyên một tinh thần: con người Việt Nam nồng hậu và đất nước Việt Nam mang trong mình vẻ đẹp bất tận của miền nhiệt đới đa sắc màu.

Nguyễn Hường