Sự học trên bản Mông

Có điện, đường, trường và giáo viên việc học của những đứa trẻ người Mông trên đỉnh Pù Mằn thuộc 2 xã Sơn Thủy và Na Mèo đã được nâng lên rõ rệt. Đặc biệt, nơi đây đã và đang có nhiều người đi tìm con chữ, sau đó trở về quê hương cống hiến, mở ra hy vọng về một tương lai tươi sáng.

Thầy Thao Văn Dính, giáo viên Trường Tiểu học Na Mèo, xã Na Mèo dạy viết chữ cho học sinh đồng bào Mông ở điểm trường Ché Lầu.

Nhiều năm về trước, các bản Mùa Xuân, Xía Nọi của xã Sơn Thủy và bản Ché Lầu của xã Na Mèo là những địa bàn dân cư gần như biệt lập giữa đại ngàn. Hơn 200 hộ đồng bào dân tộc Mông của 3 bản sống trong điều kiện vô cùng thiếu thốn, không điện, không đường, không sóng điện thoại, không nước sinh hoạt hợp vệ sinh. Mọi thứ đổi thay bắt đầu từ con đường bê tông nối bản Son của xã Na Mèo lên 3 bản hoàn thành. Có đường, những đứa trẻ người Mông thuận lợi đến trường. Nông sản trên núi cũng theo chân các bà, các mẹ xuống chợ. Có điện, bà con 3 bản được tiếp cận thông tin kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế nhiều hơn qua ti vi và hệ thống loa truyền thanh. Thanh niên trong bản đã vượt dãy Pù Mằn tìm tương lai. Họ đã trở thành công nhân tại nhiều khu công nghiệp hoặc xuất khẩu lao động. Đi xa để trở về, họ đã mang tư tưởng, lối sống văn hóa mới về bản, nhờ thế, nếp sống cũ, hủ tục dần được xóa bỏ.

Đầu bản Ché Lầu, điểm trường mầm non và điểm trường tiểu học cùng nằm trên một khu đất cao. Chúng tôi gặp thầy Thao Văn Dính, phụ trách học sinh lớp 1 và lớp 2 điểm trường Ché Lầu thuộc Trường Tiểu học Na Mèo đang cho học sinh tập viết các chữ cái. Năm đầu tiên các em vào lớp 1 còn bỡ ngỡ, thầy Dính vừa dạy tiếng phổ thông vừa giải thích bằng tiếng dân tộc Mông để các em hiểu. Sinh ra và lớn lên tại bản Ché Lầu, thầy luôn đau đáu nỗi khó khăn, vất vả của những đứa trẻ của quê hương. Năm 2008, sau khi học xong THPT Thao Văn Dính xuống núi đi tìm con chữ. Sau đó anh trở về quê hương và trở thành thầy giáo của Trường Tiểu học Na Mèo.

Cũng là người con của bản Ché Lầu, thầy Hơ Văn Pó đã có gần 20 năm công tác tại Trường Tiểu học Na Mèo. Hiện thầy đang phụ trách học sinh lớp 3 và lớp 4 điểm trường Ché Lầu. Thầy Pó nhớ lại, năm đó có thầy giáo dưới xuôi về cắm bản. Thầy dạy đứa lớn viết chữ, đứa nhỏ học chữ cái, tập đánh vần. Trong khi các bạn cùng trang lứa cứ bỏ học dần thì Hơ Văn Pó vẫn kiên trì đeo đuổi ước mơ chinh phục cái chữ và trở thành thầy giáo để truyền lửa, chắp cánh ước mơ cho những đứa trẻ quê hương.

Trường Tiểu học Na Mèo có tổng cộng 4 điểm trường lẻ và 1 điểm trường chính. Mỗi năm, trường sẽ luân chuyển giáo viên tới các điểm trường khác nhau. Những năm qua, thầy Pó và thầy Dính đã đi khắp các bản.

So với nhiều địa phương, đời sống của đồng bào Mông còn khó khăn, tỷ lệ học lên cao rất thấp. Ở nơi này, học sinh thường chỉ học hết bậc THCS hoặc THPT rồi dựng vợ, gả chồng. Số người đi học tiếp đếm trên đầu ngón tay. Thầy Pó và thầy Dính là những người con của bản được học hành và có tiếng nói trong cộng đồng dân cư. Vì thế, bà con Ché Lầu luôn lấy tấm gương của 2 thầy để động viên con cái đến trường.

Ở bản Mùa Xuân, Xía Nọi cũng vậy, có người sinh ra, lớn lên ở bản, đi học, trở thành giáo viên về quê hương trao truyền kiến thức cho lớp lớp đàn em. Theo Trưởng bản Mùa Xuân Sung Văn Cấu, bản có 2 thầy và 4 cô giáo đang công tác trong ngành giáo dục, 1 chiến sĩ biên phòng và 4 cán bộ địa phương. Năm học 2025-2026 bản có 20 học sinh THPT, hơn 30 học sinh THCS, 2 cháu học đại học.

Điểm Trường Tiểu học Mùa Xuân thuộc Trường Tiểu học Sơn Thủy hiện có 5 giáo viên. Trong đó, thầy Cao Minh Toàn, phụ trách điểm trường là giáo viên lên cắm bản. Còn lại, 2 người ở bản Xía Nọi, 2 người ở bản Mùa Xuân. Thầy Toàn cho biết, năm học 2025-2026 điểm trường có 92 học sinh từ lớp 1 đến lớp 5. Học sinh ở đây ngoan ngoãn, chăm chỉ, nhưng còn rụt rè khi giao tiếp bằng tiếng phổ thông, đặc biệt khối lớp 1, lớp 2. Các đồng nghiệp là giáo viên dân tộc Mông vừa dạy, vừa làm thông dịch viên giúp việc dạy và học ở đây dễ dàng hơn.

Chủ tịch UBND xã Sơn Thủy Mạc Văn Tới cho biết: Mùa Xuân, Xía Nọi là 2 bản xa xôi, hẻo lánh và khó khăn nhất của xã. Những năm qua, nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, đời sống đồng bào Mông tốt lên mỗi ngày. Vì thế, bà con đã chú tâm đến việc học hành của con cái. Gần 100% các cháu đến tuổi mẫu giáo được đến lớp mầm non. Học xong tiểu học, các em đi học bán trú dưới trung tâm xã, sự học nơi đây đang trở nên khởi sắc.

Bài và ảnh: Tăng Thúy