Bạn sẽ sống ở đâu năm 2050?

Parag Khanna không quá ảo tưởng khi vẽ nên bức tranh về tương lai cho nhân loại. Cuốn sách mới của nhà chiến lược địa lý này là một khám phá đầy khả thi về thời đại của chúng ta và con đường phía trước. Sách chia sẻ góc nhìn của tác giả với khối kiến thức khổng lồ về những tác động toàn cầu sắp xảy ra đối với hàng tỷ người đang dịch chuyển.

Theo tác giả: Nếu muốn dự báo những nơi nào sẽ thành công hay thất bại trong những thập kỷ tới, chúng ta buộc phải có một cái nhìn tổng thể về các nhân tố chính trị, kinh tế, công nghệ, xã hội và môi trường, dự đoán cách chúng sẽ giao thoa với nhau và xây dựng các kịch bản cho việc mỗi khu vực địa lý có thể thích ứng với tình trạng phức tạp bất tận này như thế nào. Có rất nhiều khúc quanh đang chờ đón ở phía trước: phong tỏa hôm nay, di cư ồ ạt vào ngày mai, dân chủ dân túy hôm nay, quản trị dựa trên dữ liệu vào ngày mai - hoặc ngược lại ở một số nơi và thay đổi qua lại ở những nơi khác. Có lẽ phải đến tận năm 2050 bạn mới có thể biết được bước đi - hoặc những bước đi - mà mình đã thực hiện có đúng đắn hay không.

Lịch sử đầy rẫy những cơn địa chấn làm rúng động toàn cầu - đại dịch và bệnh dịch, chiến tranh và diệt chủng, nạn đói và phun trào núi lửa. Và hết lần này đến lần khác sau những thảm họa lớn, bản năng sinh tồn buộc chúng ta phải di chuyển.

Phải chăng, cách tốt nhất để tất cả chúng ta đối phó với sự tác động qua lại đầy phức tạp của những cuộc chính biến và khủng hoảng kinh tế, những sự đột phá công nghệ và biến đổi khí hậu, những sự mất cân bằng nhân khẩu học và tình trạng hoang tưởng do đại dịch là gì? Câu trả lời cho những câu hỏi này có thể tóm gọn trong một từ: dịch chuyển.

Bản đồ nhân loại không cố định - không phải bây giờ và cũng không bao giờ. Cuốn sách gợi mở để bạn đọc xem xét các kịch bản cho những sự thay đổi lớn lao trong tương lai địa lý chúng ta - bao gồm cả vị trí của bạn trên tấm bản đồ tiếp theo của nhân loại.

Điều quan trọng là chúng ta không bao giờ được phép nghĩ rằng sự va chạm của rất nhiều biến số sẽ diễn ra một cách đồng đều, về mặt địa lý hoặc theo trình tự thời gian - đây là lý do tại sao, dù những nơi chốn khác nhau dao động trong cả bốn kịch bản này, chúng ta vẫn sẽ di chuyển để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu chúng ta có thể tiếp tục dựa vào quốc gia như là mỏ neo cho tương lai của mình hay không? Điều gì là quan trọng hơn: nơi chốn hay con người?

Những câu chuyện về thành phố “quốc tế” nhất thế giới như Dubai, New York, Berlin, Genève, London và Singapore - những đô thị thu nhỏ của ngôi làng toàn cầu mà tác giả từng đi qua, sinh sống và hòa mình ở đó thêm một lần nữa nói rằng: cần phải có sự tuyển lọc liên tục để tạo ra một môi trường đa sắc tộc hòa hợp nơi tất cả mọi người đều có thể phát triển hưng thịnh mà không phải e sợ người khác.

Một vấn đề được cảnh báo từ sớm trong cuốn sách đó là: Khi con người, hàng hóa, dữ liệu lưu chuyển đến và đi khỏi các thành phố toàn cầu, việc xác định danh tính của họ sẽ trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Tương tự như những nguyên tử chồng chập, con người tồn tại trong nhiều tâm trạng cùng một lúc, thuộc về cả thế giới bên trong lẫn bên ngoài. Việc chúng ta ở đâu cũng quan trọng đối với chúng ta như việc chúng ta là ai. Càng có nhiều người nắm bắt cơ hội di chuyển để định hình vận mệnh của chính mình thì việc chính ta ở đâu sẽ càng trở nên quan trọng trong việc xác định danh tính của chúng ta. Câu trả lời cho câu hỏi con người sẽ làm gì trong tương lai phụ thuộc rất nhiều vào nơi họ chuyển đến để làm việc đó.

Định hướng tương lai của tác giả không quá xa vời, bởi lập luận của Parag Khanna được xây dựng trên nền tảng của nguyên lý: con người có vốn riêng của họ. Từ dẫn nhập của quan điểm nhà triết học Hy Lạp Aristotle về hạnh phúc, sức khỏe, sự sung túc của con người tạo nên xã hội thành công, tác giả cho rằng: Một xã hội hạnh phúc khi có một tinh thần hoặc thái độ quốc gia, sự gắn kết và công bằng trong xã hội, giáo dục và nhân tài, trật tự và an toàn.

Bạn sẽ ở đâu năm 2050? Câu hỏi đó cũng quan trọng, nhưng có lẽ quan trọng hơn cả là trong hành trình ấy bạn cần trả lời các câu hỏi như: Bạn thỏa mãn đến mức nào với tư cách một con người? Những đóng góp của bạn cho xã hội hữu ích như thế nào?

Hơn cả một cuốn sách tìm hiểu về khái niệm địa lý nhân văn với vô số kiến thức tổng hợp liên ngành ở tất cả các châu lục, các kịch bản có thể xảy ra trong vài chục năm tới, “Dịch chuyển - Bạn sẽ sống ở đâu năm 2050” của Parag Khanna trong hình dung của chính tôi như một lời thì thầm giúp bạn đọc định vị dễ dàng hơn bản đồ thế giới hiện đại. Rất có thể nếu yêu cuốn sách này, bạn dễ dàng vượt qua môn Hệ thống thông tin Địa lý, Quan sát Trái đất - những môn học với nhiều người từng là nỗi ám ảnh ở một số trường đại học ở nước ngoài, nhưng đồng thời là niềm yêu thích hứng khởi của không ít người, trong đó có tác giả Parag Khanna.

Nguyễn Hường