Cuộc chiến con lợn - cuộc xung đột kỳ cục?

Cuộc xung đột giữa Đế quốc Anh và Hoa Kỳ đã kéo dài tới 12 năm, từ 1859 - 1871. Nguyên nhân bắt nguồn từ... một con lợn vô tình đi lạc. Bạn nhớ gì về sự kiện này?

Cuộc xung đột này, còn được biết đến với tên gọi khác là Chiến tranh lợn và khoai tây, tranh chấp ranh giới Tây Bắc hoặc tranh chấp ranh giới San Juan.

Nguồn ảnh: Internet.

Bối cảnh

Nước Mỹ đã giành độc lập khỏi Anh kể từ sau cuộc Cách mạng 1776, trong khi Canada vẫn còn là thuộc địa được vua Anh bảo hộ. Vào đầu thế kỷ 19, hai nước chưa chung sống hòa thuận như hiện nay mà thường xuyên bất đồng trong việc phân định ranh giới. Theo Hiệp định 1818, cả người dân Mỹ lẫn Canada đều được quyền sử dụng chung vùng chồng lấn, bao gồm các tuyến thủy lộ, song như vậy là chưa đủ để giải quyết hết những khúc mắc. Năm 1846, một hiệp định khác – Hiệp định Oregon – được ký kết quy định đường biên giới kéo dài từ vĩ tuyến 49 độ Tây đến giữa vùng phân cách lục địa Mỹ với Đảo Vancouver (thuộc tỉnh British Vancouver, Canada), sau đó tiếp tục tiến về phía Nam tới eo biển Juan De Fuca trước khi đổ ra biển. Mặc dù thuật ngữ đã mô tả khá rõ ràng nhưng hai bên lại hiểu theo cách rất khác nhau. Bởi San Juan có vị trí gần như nằm giữa hai eo biển Rosario (Canada) và Haro (Mỹ), nên cả hai đều chọn mốc có lợi nhất cho mình và khẳng định chủ quyền đối với San Juan.

Năm 1851, người Anh đã nhanh chân thiết lập một trạm thu mua cá hồi thông qua công ty Hudson’s Bay Company trên đảo.

Sau những hành động của người Anh, người Mỹ bắt đầu di dân đến định cư trên đảo và đến năm 1859, đã có khoảng 14 đến 30 người Mỹ định cư tại đây. Cả hai bên đều coi sự hiện diện của bên kia là bất hợp pháp vì thế mà căng thẳng dần leo thang.

Suýt xảy ra chiến tranh vì một con lợn

Vào ngày 15/6/1859, một con lợn do người Anh nuôi đã tình cờ đi vào bãi trồng rau của một nông dân người Mỹ có tên Lyman Cutler. Đây không phải là lần đầu tiên điều này xảy ra, song vì quá tức tối, Lyman đã bắn chết con lợn. Không may cho Cutler, con lợn này thuộc về Charles Griffin, một nhân viên của Công ty Hudson’s Bay Company như đã nhắc ở phần trên.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.

Lyman Cutler sau đó đã bị Griffin tìm đến tận nhà để yêu cầu bồi thường và mặc dù Cutler đưa ra khoản phí 10 USD cho con lợn, nhưng Griffin vẫn yêu cầu nhiều hơn và báo cáo với nhà chức trách Anh. Phía Anh lúc này đe dọa sẽ bắt giữ Cutler nếu anh ta không đưa ra được số tiền phù hợp để bồi thường.

Tuy nhiên, phía Mỹ cũng không muốn người dân của mình phải chịu thiệt thòi, do đó chính phủ đã cử một đoàn với 64 binh sĩ đến để bảo vệ những người Mỹ định cư trên quần đảo San Juan. Chính phủ Anh coi đây là một hành động gây hấn, họ đã cử James Douglas, thống đốc đảo Vancouver cùng với tàu quân sự Frigate Tribune và nhiều tàu chiến khác đến để chống lại quân Mỹ.

Thấy phía Anh hành động như vậy, Mỹ quyết định ăn miếng trả miếng và chính phủ Mỹ đã yêu cầu sự hỗ trợ từ đất liền và đến giữa tháng 8, đã có một lực lượng hơn 400 binh sĩ cùng 8 khẩu pháo có mặt trên đảo. Trong khi đó, người Anh có hơn 1.000 người và ít nhất 5 tàu chiến. Xung đột bắt đầu dường như không thể tránh khỏi khi lực lượng Mỹ xây dựng các công sự và người Anh cũng bắt đầu thực hiện các cuộc diễn tập pháo của họ.

Trại lính Anh trên đảo San Juan. Ảnh: Modern Farmer.

Khi tin tức về cuộc xung đột cuối cùng đến tai Tổng thống Mỹ James Buchanan, ông đã ra lệnh cho Tổng tư lệnh Winfield Scott đàm phán với Thống đốc Douglas để đưa ra một giải pháp hòa bình. Đây là một bước đi khôn ngoan vì Scott đã tham gia vào các cuộc đàm phán về biên giới từ những năm 1830.

Đến tháng 10/1859, Scott bắt đầu đàm phán với Douglas. Cả hai đều không muốn bắt đầu một cuộc xung đột vũ trang toàn diện nhưng cũng không từ bỏ quyền sở hữu đất đai của mình. Cuối cùng họ đã đồng ý giảm số lượng quân đội, súng và tàu chiến trong lãnh thổ, mặc dù họ sẽ không loại bỏ chúng hoàn toàn.

Mỗi bên sẽ có một lực lượng gồm 100 người đàn ông và họ sẽ làm việc cùng nhau để chia sẻ trách nhiệm đối với hòn đảo cho đến khi giải pháp được đưa ra. Người Anh lập trại ở miền Bắc trong khi người Mỹ chiếm miền Nam.

Nhiều báo cáo cho rằng trong thời gian này. Các trại của người Mỹ và người Anh đã hòa thuận với nhau. Họ thường xuyên thăm trại của nhau để ăn uống và kỷ niệm các ngày lễ quốc gia của nhau. Tuy nhiên, về mặt lý thuyết, sự căng thẳng này còn kéo dài 12 năm nữa.

Mãi đến năm 1871, Hiệp ước Washington được ký kết không chỉ giải quyết vấn đề quần đảo San Juan mà còn nhiều bất đồng khác giữa hai quốc gia. Quá trình thực thi mất khoảng 1 năm, và đến năm 1872, quần đảo được đồng thuận là thuộc về Mỹ.

Khu nhà ở của sĩ quan Mỹ trên đảo San Juan. Ảnh: US National Park Service.

Ngày nay, bảo tàng lịch sử quốc gia trên đảo San Juan vẫn giữ nguyên tiền đồn Mỹ và căn cứ thủy quân lục chiến Anh. Đây được coi là biểu tượng của việc ngăn chặn thành công một cuộc chiến bắt nguồn từ một con lợn.

N.H (Tổng hợp)

Nguồn:NPS, Historic – UK...