Gỡ khó cho người dân trong các khu bảo tồn thiên nhiên

Thanh Hóa có 3 khu bảo tồn thiên nhiên: Pù Hu, Pù Luông, Xuân Liên, với gần 12.000 hộ dân sinh sống ở 105 thôn, bản trong vùng lõi, vùng đệm. Những năm qua, được hỗ trợ từ các chương trình, dự án, diện mạo nhiều thôn, bản đã có đổi thay, song đời sống của người dân vẫn còn gặp khó khăn.

Nhiều tuyến đường nội thôn vùng lõi, đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông đã và đang được bê tông hóa.

Nhiều chính sách hỗ trợ

Thôn Cao, xã Lũng Cao (Bá Thước) nằm trong vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông với 295 hộ dân, chủ yếu là đồng bào dân tộc Thái. Những năm trước, đời sống người dân rất khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao, giao thông cách trở. Từ năm 2015, thôn Cao được hỗ trợ theo Quyết định số 24/QĐ-TTg, ngày 1-6-2012 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách đầu tư và phát triển rừng đặc dụng giai đoạn 2011 - 2020 (gọi tắt là Quyết định 24), các chương trình mục tiêu quốc gia, tiền khoán bảo vệ rừng. Cùng với sự nỗ lực vượt khó vươn lên, đời sống người dân đã chuyển biến tích cực. Năm 2020, tỷ lệ hộ nghèo của thôn chỉ còn 4,75%, thu nhập bình quân đầu người đạt 34 triệu đồng. Những con đường nắng bụi, mưa lầy được thay thế bằng đường bê tông, tạo điều kiện thuận lợi cho nhu cầu đi lại, giao thương của người dân. Ông Hà Văn Hội, Trưởng thôn Cao, chia sẻ: “Năm 2020, được hỗ trợ 40 triệu đồng theo Quyết định 24, thôn Cao đã tiến hành làm hệ thống điện chiếu sáng. Từ khi được công nhận thôn đạt chuẩn nông thôn mới, Nhân dân trong thôn phấn khởi, đoàn kết và quyết tâm xây dựng thôn nông thôn mới nâng cao, chung sức bảo vệ tài nguyên rừng của quốc gia”.

Năm 2019, xã Bát Mọt (Thường Xuân) có 60 hộ dân tại các thôn: Chiềng, Phống được Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên lựa chọn thực hiện mô hình nuôi vịt bầu cổ xanh. Tham gia mô hình, các hộ dân được hỗ trợ con giống, chuyển giao khoa học kỹ thuật, kiến thức phòng dịch. Mô hình đã và đang mang lại hiệu quả kinh tế, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, góp phần quan trọng vào nhiệm vụ giảm nghèo của địa phương. Ông Lang Đức Thọ, Chủ tịch UBND xã Bát Mọt, cho biết: Mô hình nuôi vịt bầu cổ xanh đã góp phần nâng cao thu nhập cho 60 hộ dân trong xã. Hiện 1kg vịt có giá dao động từ 90.000 - 100.000 đồng, thị trường ổn định. Ngoài mô hình nuôi vịt, nhiều thôn còn được hỗ trợ kinh phí 40 triệu đồng/thôn, cùng với sự đóng góp kinh phí, ngày công lao động của bà con, tuyến đường nội thôn, nhà văn hóa, công trình nước sạch đã được hoàn thành phục vụ thiết thực cho cuộc sống Nhân dân.

Theo báo cáo của Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên, từ năm 2015 - 2020, có 12 thôn, thuộc 5 xã của huyện Thường Xuân nằm trong vùng đệm của khu bảo tồn được hỗ trợ 1,7 tỷ đồng để xây dựng các mô hình phát triển trồng trọt, chăn nuôi, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng.

Thực hiện Quyết định 24, từ năm 2015 đến nay, với mức hỗ trợ 40 triệu đồng/thôn, cùng với sự đóng góp kinh phí, ngày công lao động của bà con, hàng chục tuyến đường nội thôn, nhà hội trường thôn, cầu dân sinh, công trình nước sạch đã hoàn thành, phục vụ thiết thực cho cộng đồng. Đồng thời, chính sách hỗ trợ còn giúp bà con về cây giống, con giống phát triển chăn nuôi, trồng trọt, giúp cải thiện cuộc sống. “Việc hỗ trợ cho người dân trong vùng lõi, vùng đệm các khu bảo tồn thiên nhiên đang là hướng đi tích cực, tạo "sinh kế” bền vững cho người dân trong vùng lõi, vùng đệm, góp phần bảo vệ tốt các khu rừng đặc dụng” - ông Mai Hữu Phúc, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Thanh Hóa, cho biết.

Cần quan tâm hơn nữa đến cuộc sống người dân

Theo báo cáo của các Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, Pù Hu, Xuân Liên, hiện nay có 105 thôn, bản, thuộc 23 xã với gần 12.000 hộ dân của 4 huyện: Mường Lát, Quan Hóa, Bá Thước, Thường Xuân nằm trong vùng lõi, vùng đệm của các khu bảo tồn. Dù được sự quan tâm của Nhà nước nhưng đời sống của người dân nơi đây vẫn còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo ở mức cao, thường xuyên thiếu việc làm. Ví như, cũng ở xã Lũng Cao (Bá Thước), thôn Cao Hoong nằm trong vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, người dân không có đất rừng sản xuất, trong khi đất trồng lúa chỉ có 6,3ha. Thiếu đất sản xuất, thiếu việc làm khiến cuộc sống người dân túng thiếu quanh năm. Hiện tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo của thôn Cao Hoong là 87,77%, trong đó tỷ lệ hộ nghèo chiếm 23%. Bà Hà Thị Tự, Bí thư Chi bộ thôn, cho biết: “Nhiều hộ dân trong thôn bước chân ra khỏi nhà đã đến đất của Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông. Mong rằng trong thời gian tới các cấp, các ngành có giải pháp để bà con trong thôn có đất sản xuất, sớm thoát nghèo, ổn định cuộc sống”.

Xã Lũng Cao có 11 thôn, trong đó 6 thôn nằm trong vùng lõi, 5 thôn vùng đệm của Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông. “Trong diện tích đất rừng đặc dụng của khu bảo tồn có cả diện tích đất rừng sản xuất của 218 hộ dân xã Lũng Cao đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp. Thế nhưng người dân không được sử dụng đất, khiến họ gặp nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế" - ông Trịnh Văn Dũng, Chủ tịch UBND xã Lũng Cao chia sẻ.

Ông Lê Quang Huy, Phó Chủ tịch UBND huyện Bá Thước, cho biết: Hiện Bá Thước có 39 thôn nằm trong Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, trong đó có 8 thôn nằm trong vùng lõi. Mong rằng tỉnh chỉ đạo các ban, sở, ngành phương án giúp đỡ người dân nằm trong khu bảo tồn, đặc biệt là các hộ dân nằm trong vùng lõi có đất sản xuất để phát triển kinh tế, sớm ổn định đời sống.

Còn theo ông Trương Nho Tự, Chủ tịch UBND huyện Quan Hóa: Mức hỗ trợ 40 triệu đồng/thôn, bản theo Quyết định 24 quá thấp, khiến việc xây dựng các công trình ở các bản vùng sâu, vùng xa gặp khó khăn do cước phí vận chuyển nguyên vật liệu quá cao. Chính sách hỗ trợ thì cào bằng, trong khi đó có thôn 20 hộ dân, cũng có thôn lại gần 300 hộ dân, nên việc cung cấp cây, con giống khó phân bổ, thiếu tập trung;... Những hạn chế trên rất cần các cơ quan cấp trên quan tâm điều chỉnh.

Theo báo của Chi cục Kiểm lâm từ năm 2020 đến tháng 4-2021, trên địa bàn 3 khu bảo tồn thiên nhiên (Pù Luông, Pù Hu, Xuân Liên), đã xảy ra 16 vụ vi phạm về bảo vệ rừng, trong đó có 2 vụ đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Ông Mai Hữu Phúc, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh, cho rằng: “Người dân sống trong các khu bảo tồn thiên nhiên chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số, nguồn thu nhập chính phụ thuộc vào sản xuất nông nghiệp. Trong khi đó, bà con thiếu đất sản xuất, kinh phí nhận được từ việc khoán bảo vệ rừng thấp hơn so với quy định của Nhà nước, nhận thức của người dân còn hạn chế... Đây là một trong những nguy cơ tiềm ẩn có thể làm cho tài nguyên rừng nơi đây bị xâm lấn, phá hoại".

Mặc dù được quan tâm của Nhà nước, nhưng vì thiếu đất sản xuất, thiếu việc làm, đời sống Nhân dân trong khu bảo tồn thiên nhiên, đặc biệt là người dân trong vùng lõi đang gặp rất nhiều khó khăn. Khó nhất là người dân thiếu đất sản xuất, chưa được đào tạo nghề, trong khi mức hỗ trợ kinh phí khoán bảo vệ rừng thấp; nhiều dự án hỗ trợ chưa phát huy hiệu quả... Giải quyết được vấn đề này, đời sống bà con sẽ khá hơn, đồng thời việc bảo vệ nguồn tài nguyên rừng của quốc gia cũng sẽ tốt hơn.

Bài và ảnh: Hải Anh