Khi công chức cấp xã làm công tác giáo dục

Bài toán về năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ cơ sở trong quản lý nhà nước về giáo dục đối với cấp/ xã phường theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp đang đặt ra nhiều khó khăn, thách thức.

Lãnh đạo UBND xã Mường Mìn thăm và làm việc với Ban giám hiệu Trường Mầm non và Trường Tiểu học Mường Mìn tại điểm trường lẻ khu Yên.

Chuyên môn, nghiệp vụ như "tờ giấy trắng"

Khi vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, nhiệm vụ về giáo dục của UBND huyện (cũ) và phòng giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) trước đây đều chuyển cho UBND xã, trong đó có nhiều nhiệm vụ chuyên môn được giao nòng cốt là phòng văn hóa - xã hội (VHXH) tham mưu cho UBND xã và chủ tịch UBND xã thực hiện. Đây là nhiệm vụ rất nặng nề và khó khăn, bởi khi còn cấp huyện thì phòng GD&ĐT gần như tập trung vào nhiệm vụ chuyên môn, được bố trí các chuyên viên phụ trách theo từng bậc học.

Đến nay, khi vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp thì chỉ có 1 công chức giao phụ trách chung về lĩnh vực giáo dục và vẫn phải thực hiện các nhiệm vụ khác. Vì vậy, sẽ ảnh hưởng tới công tác quản lý giáo dục, đặc biệt là về chất lượng giáo dục các trường học trên địa bàn. Trong khi đó, Thanh Hóa mới chỉ có khoảng 25% công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục cấp xã có chuyên môn về giáo dục.

Chưa một ngày làm giáo dục nhưng phải thực hiện công tác chuyên môn về giáo dục, chắc chắn khó nhiều hơn dễ. Sự “khởi đầu nan” này được xem là cuộc hành trình dài mà như chia sẻ của ông Lê Văn Thường, công chức Phòng VHXH, UBND xã Mậu Lâm: “Tôi học chuyên ngành Luật và giờ được phân công phụ trách lĩnh vực GD&ĐT, một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ. Vì vậy, chuyên môn, nghiệp vụ về giáo dục với tôi như “tờ giấy trắng”. Bản thân trước tiên phải tự gỡ khó bằng cách học hỏi, tra cứu thông tin,... như trong 2 tháng qua, kể từ khi vận hành chính quyền hai cấp, riêng các loại văn bản, nghị định, thông tư liên quan đến giáo dục tôi phải đọc lại, nghiên cứu...”.

Bối rối, lúng túng,... là những điều dễ nhận thấy đối với công chức phòng VHXH phụ trách giáo dục khi họ không có chuyên môn, trình độ về lĩnh vực được giao. Là Trưởng phòng VHXH, UBND xã Mường Mìn, ông Lương Văn Thắng được phân công phụ trách 3 lĩnh vực, trong đó có giáo dục. Tuy nhiên, ông Thắng lại là cử nhân ngành Quản lý văn hóa. “Mới 2 tháng thôi nhưng riêng về giáo dục rất nhiều việc, đơn cử như công tác điều tra phổ cập giáo dục, do chưa nắm bắt được các quy trình thế nào nên việc khảo sát chậm hơn so với mọi năm. Ông Lương Văn Thắng, cho biết.

Không trình độ chuyên môn về lĩnh vực được giao trong khi đó nhiều đơn vị lại chỉ có 1 người được phân công phụ trách nên thách thức đặt ra càng lớn. Đặc biệt hơn, khi thực hiện sáp nhập xã đã dẫn đến việc, nhiều địa phương có tới 8, 9 trường học thì việc quản lý đã khó càng khó hơn.

Thẳng thắn nhìn nhận sự khó này, ông Lê Xuân Linh, Trưởng phòng VHXH, UBND xã Thọ Bình, cho rằng: “Phòng VHXH phụ trách rất nhiều lĩnh vực chứ không chỉ riêng giáo dục. Tuy nhiên, đối với giáo dục, một lĩnh vực đặc thù nhưng đội ngũ làm công tác này lại không có người nào được đào tạo chuyên ngành hay đã từng làm trong ngành giáo dục. Phòng hiện tại có 5 người, trong đó, có 1 người phụ trách mảng giáo dục và không còn cách nào khác là phải vừa nghiên cứu, vừa tham khảo xã bạn, vừa trao đổi người có chuyên môn bên các trường. Qua đó cho thấy, từ khó khăn về đội ngũ kéo theo cái khó về chuyên môn”.

Cần có sự điều chỉnh, bổ sung kịp thời

Như trên đã đề cập, Thanh Hóa mới có khoảng 25% công chức phụ trách về lĩnh vực giáo dục cấp xã có chuyên môn giáo dục, nhưng thực tế, dù có vẫn khó, như trong trường hợp phòng VHXH có công chức phụ trách giáo dục đã từng tốt nghiệp chuyên ngành giáo dục mầm non nhưng lại chịu trách nhiệm của các cấp học. Hoặc có những địa phương, dù lãnh đạo xã đã từng là lãnh đạo của phòng giáo dục huyện trước đây, sẽ có những thuận lợi hơn cho phòng chuyên môn nhưng như chia sẻ của ông Trịnh Minh Lâm, Phó Chủ tịch UBND xã Mậu Lâm, nguyên Phó trưởng phòng GD&ĐT huyện Như Thanh (cũ), thì: "Tôi đã từng làm giáo dục nhưng thực tế có rất nhiều nội dung mà khi làm ở huyện tôi lại chưa được giao phụ trách nên cũng có những hạn chế nhất định, đi vào giải quyết công việc cùng phòng chuyên môn cũng ít nhiều khó khăn. Thời điểm hiện tại, công chức của phòng chuyên môn lại không có nghiệp vụ về giáo dục nên để tạo sự thay đổi phải có thời gian”.

Cũng theo ông Lâm, một công chức phụ trách lĩnh vực GD&ĐT làm việc gần như bằng cả phòng giáo dục trước đây. Nếu địa bàn rộng, nhiều đầu mối sẽ thuận lợi hơn so với địa bàn có đầu mối ít. Ông Lâm đưa ra ví dụ: “Đơn cử như phân công giáo viên dạy liên trường. Ở huyện trước đây có nhiều đầu mối nên nếu trường A thiếu giáo viên thì huyện có thể chủ động trong việc điều động giáo viên trường B,... nhưng bây giờ, nếu cả 2 trường trong xã cùng thiếu thì xử lý thế nào, trong trường hợp này phải chờ chỉ đạo của cấp trên...”.

Để gỡ khó vấn đề chuyên môn, con người, một số đơn vị đã thành lập Hội đồng tư vấn giáo dục gồm lãnh đạo UBND xã, lãnh đạo phòng chuyên môn và lãnh đạo của các nhà trường. Hội đồng tư vấn giáo dục sẽ hỗ trợ cho phòng chuyên môn và cùng tham mưu cho chủ tịch UBND xã các vấn đề liên quan đến giáo dục... Đấy là giải pháp tình thế, tuy nhiên, về lâu dài, nhiều địa phương cho rằng, cần biệt phái lãnh đạo ở các trường học trên địa bàn lên làm việc tại phòng VHXH. Về điều này, ông Trịnh Minh Lâm, Phó Chủ tịch UBND xã Mậu Lâm nhìn nhận: “Nếu biệt phái người trong ngành cũng tốt nhưng phải ít nhất 1 năm để họ học việc. Nhưng tôi cho rằng, biệt phái cũng khó vì họ sẽ lường trước được những vất vả ở phòng VHXH và liệu họ có kiên trì để làm không. Trước đây, chúng tôi cũng có điều động các trường lên phòng giáo dục huyện để thực hiện một số nhiệm vụ trong thời gian ngắn thôi nhưng họ cũng xin về vì ở trường công việc thuần túy hơn và phù hợp hơn với chuyên môn của họ...”.

Về phía Sở GD&ĐT tỉnh, tại Văn bản số 3079/BC-SGDĐT ngày 25/8/2025 về báo cáo công tác chuẩn bị năm học mới 2025-2026, trong đó có nêu rõ khó khăn và giải pháp, hướng dẫn. Theo đó, về việc giải quyết một số khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực GD&ĐT khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, Sở GD&ĐT đã có Công văn số 3026/SGDĐT-TCCB ngày 20/8/2025 đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo, giải quyết khó khăn để Sở GD&ĐT, UBND cấp xã kịp thời bố trí đội ngũ chuẩn bị cho năm học mới.

Chia nhóm, khu vực hay cử cán bộ công chức của Sở GD&ĐT trực tiếp hỗ trợ, giúp đỡ các xã là cách làm sáng tạo và hiệu quả ở một số sở GD&ĐT tỉnh, thành. Nhìn nhận thực tế, công chức phụ trách giáo dục mà không có chuyên môn giáo dục như thời điểm hiện tại, nếu không có sự điều chỉnh, bổ sung kịp thời thì sẽ khó khăn trong công tác chỉ đạo, hướng dẫn hay thẩm định các hoạt động chuyên môn.

Bài và ảnh: VI AN