Kỳ vọng về cây mai lấy lá...

Hàng bao đời nay, cây tre, luồng, vầu... gắn bó với đời sống người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng cao Thanh Hóa. Những năm gần đây, cây mai lấy lá được kỳ vọng trở thành cây mang lại hiệu quả kinh tế, xóa nghèo cho bà con.

Cây mai lấy lá được kỳ vọng là cây thoát nghèo ở Yên Thắng, Yên Khương.

Từ tiềm năng...

Cây mai thuộc họ tre, được trồng để lấy lá và được xem là cây dễ thích nghi, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng trên vùng đồi, núi các xã Yên Thắng, Yên Khương, Đồng Lương, Văn Phú...

Trên vùng đồi Yên Khương, trong nắng sớm vùng biên, những cây mai vươn mình đón nắng, chuẩn bị cho vụ thu hoạch đầu tiên, mở ra kỳ vọng mới về hướng thoát nghèo, nâng cao đời sống cho người dân. Bản Mè, xã Yên Khương là bản đầu tiên thí điểm trồng cây mai lấy lá. Theo Trưởng bản Mè - ông Lương Văn Ót thì bản có 169 hộ, 840 nhân khẩu. Hiện nay, bản Mè có hơn 800ha diện tích tự nhiên, trong đó có hơn 200ha đất rừng sản xuất. Năm 2024, Công ty CP Xuất nhập khẩu lâm sản và Du lịch sinh thái Tân Diamond ECO (Hà Nội) thuê 50ha đất của bản để trồng cây mai lấy lá. Trước đây, 50ha đất này chủ yếu trồng sắn, luồng, keo. Bà con tự canh tác nên hiệu quả chưa cao, công ty thuê đất của bản, đồng thời tuyên truyền bà con mở rộng diện tích trồng cây mai lấy lá xuất khẩu. Trong đó, công ty hỗ trợ giống, phân bón, kỹ thuật, bao tiêu sản phẩm.

“Tại các hội nghị, cuộc họp, chính quyền xã, bản cũng đã tuyên truyền cho các hộ dân về tiềm năng, thế mạnh cây mai lấy lá xuất khẩu. Bà con chúng tôi thấy hiện nay cây mai lấy lá mà công ty trồng trên diện tích đất sản xuất của bản đang phát triển tốt. Được công ty giới thiệu về tiềm năng cây mai lấy lá, bao tiêu sản phẩm... bà con cũng kỳ vọng về loại cây này nhưng đây là cây trồng mới nên chưa mạnh dạn, còn nhiều băn khoăn, nhất là thị trường, giá cả. Rất mong được sự đồng hành của chính quyền địa phương, doanh nghiệp để bà con yên tâm phát triển cây trồng mới này”, Trưởng bản Mè Lương Văn Ót chia sẻ.

Bà Lò Thị Tiên, Phó trưởng Phòng Kinh tế, UBND xã Yên Khương cho biết: Yên Khương là xã biên giới, có diện tích đất lâm nghiệp lớn, trong đó diện tích rừng trồng chưa mang lại hiệu quả kinh tế vẫn còn nhiều và có thể chuyển đổi sang mô hình trồng cây mai lấy lá. Cây mai lấy lá là cây trồng tiềm năng, được đánh giá là hiệu quả hơn cây trồng địa phương, tuy nhiên để bà con thực hiện còn khó khăn về vốn đầu tư, kỹ thuật chăm sóc, thị trường. Thời gian qua, chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền để làm cầu nối giữa công ty với bà con để bà con thấy được hiệu quả mô hình. Hiện tại công ty thực hiện mô hình điểm trên diện tích 50ha ở bản Mè, cây trồng phát triển tốt và chuẩn bị đến kỳ thu hoạch. Đây cũng là tín hiệu đáng mừng, mang tính thực tế để bà con trên địa bàn có thể đến tham quan, học tập và lựa chọn hướng mới trong phát triển kinh tế.

Mới đây, vào cuối tháng 11/2025, xã Yên Thắng tổ chức hội nghị triển khai trồng cây mai lấy lá trên địa bàn, có sự tham gia của chính quyền địa phương, bà con Nhân dân các bản và doanh nghiệp là Công ty CP Xuất nhập khẩu lâm sản và Du lịch sinh thái Tân Diamond ECO.

Ông Vũ Thế Vinh, Chủ tịch UBND xã Yên Thắng cho biết: Xã Yên Thắng có địa hình phân bố chủ yếu là đồi núi có độ dốc cao; có diện tích tự nhiên là 9.521,98ha, trong đó đất lâm nghiệp chiếm 86%. Toàn xã có 1.430 hộ, 6.417 nhân khẩu, chủ yếu là dân tộc Thái, Mường, Kinh, sinh sống tại 9 bản (trong đó số hộ nghèo là 240 hộ, chiếm 16,78%, hộ cận nghèo 759 hộ, chiếm 53,08%). Tổng diện tích đất có rừng (bao gồm diện tích đất có rừng và rừng trồng chưa thành rừng) là 8.413,05ha, sản lượng khai thác đạt 155.000 tấn/năm. Nhận thấy cây mai lấy lá phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu và bà con Nhân dân có kinh nghiệm trong trồng cây lâm nghiệp nên chính quyền địa phương cũng đã tổ chức các hội nghị tuyên truyền, ban hành các văn bản đến các thôn để triển khai trồng cây mai lấy lá trên địa bàn thay thế cho diện tích, cây trồng chưa mang lại hiệu quả. Hiện nay, tại xã Yên Thắng đã trồng hơn 10ha cây mai lấy lá tại bản Tráng. Xét về giá trị kinh tế, cũng như tính chất, sự phù hợp về khí hậu, thổ nhưỡng, loại cây trồng này có nhiều ưu điểm. Với dư địa đất đai lớn, nếu hội tụ đầy đủ điều kiện để thực hiện mở rộng liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm, kỳ vọng đây là “cây thoát nghèo” của bà con trong thời gian tới.

Đến kỳ vọng

Tại hội nghị triển khai trồng cây mai lấy lá trên địa bàn xã Yên Thắng, ông Lê Minh Tân, Tổng Giám đốc Công ty CP Xuất nhập khẩu lâm sản và Du lịch sinh thái Tân Diamond ECO là người trực tiếp chia sẻ về loại cây này cũng như định hướng phát triển để trở thành cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế, nâng cao đời sống cho người dân. Hiện nay, giá lá mai được thu mua trung bình từ 17.000 - 25.000 đồng/kg lá tươi. Sấy khô đạt 100.000 - 130.000 đồng/kg tùy tiêu chuẩn lá. Khí hậu, thổ nhưỡng ở Yên Thắng, Yên Khương phù hợp. Người dân có kinh nghiệm trồng vầu, luồng. Cây mai lấy lá thuộc họ tre nên người dân không còn xa lạ, chỉ cần hỗ trợ thêm kỹ thuật, chăm sóc để cây mai đạt chất lượng lá... Hiện nay, công ty đang xây dựng xưởng thu mua, sản xuất cây mai lấy lá ở bản Ngàm Pốc, xã Yên Thắng, chuẩn bị đi vào vận hành. Quy mô đạt 2,5 tấn/lần sấy/lò sấy. Ở những mô hình đã tổ chức sản xuất bài bản, lá mai được thu hái -sấy - phân loại để cung ứng cho thị trường và xuất khẩu. Bên cạnh lá là sản phẩm chính, măng và thân cây mai cũng có thể tận dụng làm nguyên liệu, tăng thêm giá trị kinh tế và giảm lãng phí.

Cây mai lấy lá được trồng tại bản Mè, xã Yên Khương.

Trung bình mỗi 1ha đất sẽ trồng được 200 gốc mai lấy lá, trung bình sau một năm sẽ cho thu hoạch. Mỗi cây mai có thể cho thu hoạch khoảng 1,7 tạ lá/năm. Nếu so với cây trồng khác, cây mai lấy lá cho năng suất, hiệu quả, quay vòng nhanh. Mỗi năm có thể cho thu hái nhiều đợt, tạo ra vòng quay thu nhập đều đặn cho bà con. Tuổi đời của cây mai cũng tương đương như tre, luồng khoảng 30-40 năm. Doanh nghiệp cam kết hỗ trợ giống, phân bón, kỹ thuật và thu mua sản phẩm theo giá thị trường, đây là điều kiện quan trọng để bà con yên tâm gắn bó với mô hình.

Gia đình ông Ngân Văn Mai, người dân bản Peo, xã Yên Thắng có 1,2ha luồng, keo. Ông được cán bộ xã, công ty chia sẻ, tuyên truyền về cây mai lấy lá, đồng thời ông cũng tham quan mô hình trồng mai lấy lá ở Yên Khương và nhận thấy tiềm năng cây mai mang lại. Ông Mai dự định trồng cây mai lấy lá trên một phần diện tích của luồng, keo kém hiệu quả.

Triển vọng rõ ràng, nhưng để cây mai lấy lá thực sự trở thành cây thoát nghèo ở Yên Thắng, Yên Khương, cần có những bước đi đồng bộ hơn như chính quyền địa phương cần tiếp tục quy hoạch vùng trồng tập trung; hỗ trợ cơ chế thuê đất và chuyển đổi; mở các lớp tập huấn kỹ thuật; giám sát quy trình để đảm bảo chất lượng lá. Người dân chủ động học kỹ thuật, tuân thủ quy trình thu hái – sấy; chuyển đổi hợp lý những diện tích kém hiệu quả; gắn bó với mô hình lâu dài. Doanh nghiệp duy trì cam kết bao tiêu; đầu tư chế biến sâu; mở rộng thị trường xuất khẩu để nâng cao giá trị sản phẩm và ổn định đầu ra. Nếu ba “mắt xích” là chính quyền, người dân, doanh nghiệp cùng vận hành bền vững, cây mai lấy lá sẽ không chỉ dừng lại ở kỳ vọng, mà có thể trở thành hướng phát triển kinh tế hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập và từng bước giúp đồng bào miền núi thoát nghèo một cách bền vững.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn