Lễ hội văn hóa “Hương sắc vùng cao”: Đậm đà bản sắc văn hóa xứ Thanh

Trong kho tàng văn hóa xứ Thanh, văn hóa của đồng bào các dân tộc miền núi được xem là một trong những đại diện tiêu biểu với nhiều giá trị đặc trưng, độc đáo. Những giá trị văn hóa đặc sắc ấy sẽ được tái hiện trong Lễ hội văn hóa “Hương sắc vùng cao” năm 2023 tại huyện Thường Xuân.

Trò diễn Pồn Pôông của người Mường (Ngọc Lặc) đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Miền núi xứ Thanh là mảnh đất quần tụ nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Nơi đây cũng chính là “cái nôi” sản sinh ra bao nét văn hóa giá trị, đặc trưng của mỗi dân tộc. Từ các lễ hội, nghi thức, phong tục tập quán đến các trò chơi, trò diễn hay trang phục và ẩm thực... tất cả đều trở thành di sản quý giá không chỉ của riêng mỗi dân tộc, mỗi vùng đất, mà nó còn trở thành những đại diện tiêu biểu trong kho tàng văn hóa xứ Thanh. Có thể kể đến như trò diễn Pồn Pôông, hát Sắc Bùa, nghệ thuật diễn xướng Xường giao duyên, cồng chiêng của người Mường; lễ hội Kin Chiêng Boọc Mạy, múa Cá Sa, múa sạp, múa xòe, điệu khặp, khua luống của người Thái; múa rùa, múa bát, tết nhảy của người Dao; khèn bè, đàn môi của người Mông... Những giá trị văn hóa độc đáo ấy được Nhân dân các dân tộc gìn giữ và “thổi hồn” cho nó một sức sống bền bỉ trong cộng đồng dân cư.

Văn hóa luôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là một mặt trận quan trọng mà trong đó, công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của mỗi dân tộc là một nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Đặc biệt, trong giai đoạn hiện nay, sự giao thoa mạnh mẽ giữa các nền văn hóa, giữa các dân tộc đã đặt ra thách thức lớn trong công tác bảo tồn các giá trị văn hóa của mỗi dân tộc. Được biết đến là một “miền di sản”, tỉnh Thanh Hóa đã và đang nỗ lực triển khai nhiều hoạt động nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc. Trong đó, các cuộc thi, hội diễn, liên hoan văn hóa - văn nghệ dân gian được xem là một trong những giải pháp quan trọng góp phần gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số xứ Thanh.

Đến hẹn lại lên, cứ 2 năm Lễ hội văn hóa “Hương sắc vùng cao” lại được diễn ra trong sự hân hoan của người dân 11 huyện miền núi tỉnh Thanh. Đây được xem là ngày hội của đồng bào với nhiều hoạt động hấp hẫn như: chương trình nghệ thuật dân gian; trích nghi thức sinh hoạt văn hóa truyền thống; trình diễn trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số tỉnh Thanh Hóa; văn hóa ẩm thực; trò chơi, trò diễn dân gian; thi đấu thể thao truyền thống... Đúng như tên gọi, lễ hội mang đến “món quà” lẫn “hương” và “sắc” cho Nhân dân và du khách. Đó là những cái hay, cái độc đáo của văn hóa được tỏa hương khắp các bản vùng cao, cùng sắc màu rực rỡ của trang phục và cảnh sắc thiên nhiên. Tất cả được hòa quyện trong tinh thần vui tươi, phấn khởi, sự đồng lòng đoàn kết.

Hòa mình trong không gian lễ hội, người dân và du khách được chiêm ngưỡng không chỉ nét văn hóa đặc trưng của một dân tộc, mà được cùng lúc chiêm ngưỡng nhiều nét văn hóa, nhiều di sản giá trị của nhiều dân tộc khác nhau. Đây cũng là sân chơi để người dân khu vực miền núi xứ Thanh được tham gia trải nghiệm nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, nghi thức truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc; được giao lưu, học hỏi cùng các nghệ nhân, các dân tộc trên địa bàn tỉnh, góp phần xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và thực hiện thắng lợi Đề án “Chương trình hoạt động văn hóa, nghệ thuật phục vụ vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2030” của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Điểm độc đáo của Lễ hội văn hóa “Hương sắc vùng cao” năm 2023 chính là lễ hội được tổ chức cùng với Liên hoan Văn nghệ dân gian - Phiên chợ vùng cao. Đây là sự kết hợp giữa những nét văn hóa, phong tục tập quán với hoạt động đời sống của đồng bào các dân tộc miền núi trong tỉnh. Bởi, Lễ hội “Hương sắc vùng cao” là một bức tranh tổng hòa về sự đa dạng, phong phú, đa sắc màu của văn hóa các dân tộc xứ Thanh. Còn Liên hoan Văn nghệ dân gian - Phiên chợ vùng cao là sự tái hiện không gian văn hóa phiên chợ vùng cao. Đây không chỉ là nơi giao thương, mua bán, trao đổi hàng hóa mà còn là nơi giao lưu văn hóa, bồi đắp thêm đời sống tinh thần cho đồng bào dân tộc. Sự kết hợp này đã tạo nên một không gian văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc tại Liên hoan Văn nghệ dân gian - Phiên chợ vùng cao và Lễ hội văn hóa “Hương sắc vùng cao” năm 2023; trở thành sợi dây cố kết cộng đồng, tạo nên sự đoàn kết giữa các dân tộc. Cùng với đó, sự kết hợp này góp phần quảng bá hình ảnh đất và người xứ Thanh đến với Nhân dân và du khách trong, ngoài tỉnh, qua đó, thúc đẩy các hoạt động thương mại, kết nối du lịch và phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh.

Với các hoạt động văn hóa đa sắc màu, Lễ hội “Hương sắc vùng cao” đã khẳng định sức sống mãnh liệt của văn hóa các dân tộc tỉnh nhà. Dù trải qua bao thăng trầm của lịch sử, biến động của thời gian cùng sự thách thức hội nhập, giao thoa văn hóa, song những giá trị văn hóa bản sắc của từng dân tộc, từng vùng đất vẫn luôn sống trong cộng đồng dân cư qua các thế hệ. Đồng thời, các hoạt động trong lễ hội đã góp phần bảo tồn và phát huy giá trị các văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng các dân tộc thiểu số 11 huyện miền núi tỉnh Thanh Hóa. Đặc biệt là hướng đến việc nâng cao nhận thức của người dân, phát huy vai trò làm chủ của người dân trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch. Qua đó, góp phần phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, trở thành sức mạnh nội sinh, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Bài và ảnh: Quỳnh Chi