Lược sử tương lai - Niềm tin vào chất người biết buông bỏ đúng lúc!

Yuval Noah Harari là nhà sử học tài ba đương đại. Nhiều tác phẩm của ông luôn lọt top bestseller. Quan điểm viết sử và nghiên cứu lịch sử của ông là: nhìn sâu vào quá khứ để thêm lựa chọn thông minh và thoát khỏi gông cùm quá khứ. Cách viết và cách nhìn đôi khi trần trụi đến mức vừa gai góc nhưng rất mực hóm hỉnh, uyên thâm. Tác phẩm: “Homo Deus - Lược sử tương lai” là một tác phẩm xuất sắc, không viễn tưởng khi nói đến tương lai mà bằng sự kết dính các sự kiện, nhân vật đã qua dưới lăng kính rất Noah Harari: Tương lai là khi ta hiểu về quá khứ, nỗ lực hành động trong hiện tại để tự mình quyết định lựa chọn đầy trách nhiệm.

Tác phẩm với hệ thống kiến thức đồ sộ mà tác giả đã tổng hợp, kiến giải từ nhiều bộ óc nghiên cứu lịch sử nhiều phương diện đã mạnh dạn bàn sâu các năng lực mà con người đã tự trang bị để sinh tồn và tiến hóa trở thành một giống loài ngự trị trên trái đất để rồi trong tiến trình hoàn thiện và nâng cấp các năng lực ấy chúng ta sẽ truất quyền kiểm soát bởi giống loài mang tên Homo Deus?

Khi Người-khôn ngoan (Homo sapiens) trở thành Người-god (Homo-deus) - người Chúa với những quyền năng mới chính là một viễn cảnh đáng sợ khi con người được biến đổi từ chính trí tuệ nhân tạo mà con người tạo ra... Có thật là Homo Deus mang lại cho chúng ta cảm giác như đang đứng bên rìa một vách đá sau cuộc hành trình gian khổ kéo dài. Thật sự thì Yuval Noah Harari đã luận giải thế nào và dưới quan điểm nào?

Tác giả Yuval Noah Harari đã nói rằng: Năm 2016 - nghĩa là cách đây khoảng 8 năm, có một ứng cử viên đang ngồi trong phòng lễ tân của lịch sử chờ phỏng vấn xin việc. Ứng cử viên này mang tên thông tin. Tôn giáo mới nổi thú vị nhất là dữ liệu giáo, không tôn kính thần linh hay con người - nó sùng bái dữ liệu. Và quả thật điều đó giờ đã và đang hiện hữu. Đâu đâu cũng nói đến sức mạnh của dữ liệu và thông tin số.

Chúng ta không thực sự có thể dự báo được tương lai, bởi công nghệ thì không phải mang tính tất định. Cùng một công nghệ có thể tạo ra những kiểu xã hội rất khác biệt. Sự trỗi dậy của trí thông minh nhân tạo và công nghệ sinh học chắc chắn sẽ làm biến đổi thế giới nhưng không nhất thiết sẽ có một hệ quả duy nhất.

Mọi viễn cảnh được phác họa ra từ trong cuốn sách này nên được hiểu là những khả năng thay vì những lời tiên đoán. Nếu bạn không thích một số khả năng trong những khả năng ấy, mời bạn thoải mái suy nghĩ và cư xử theo những cách mới mẻ có thể ngăn chặn chúng hiện hình. Tuy nhiên, suy nghĩ và cư xử theo những cách thức mới thật chẳng dễ dàng gì, bởi tư duy và hành động chúng ta thường bị giới hạn bởi những ý thức hệ và hệ thống xã hội đương thời.

Cuốn sách này lần theo các nguồn gốc của những lập trình mà chúng ta chịu ảnh hưởng ngày nay để nới lỏng tay nắm của nó và cho phép chúng ta hành động khác đi, đồng thời cho phép trí tưởng tượng về tương lai của chúng ta tự do bay bổng. Thay vì bó hẹp chân trời của chúng ta bằng cách dự báo một viễn cảnh tuyệt đối duy nhất, cuốn sách hướng tới mở rộng chân trời của chúng ta và khiến ta ý thức được một dải các lựa chọn rộng hơn nhiều.

Vào thời trước, có thể quyền lực nghĩa là được tiếp cận dữ liệu thì ngày nay quyền lực nghĩa là biết phải buông bỏ cái gì. Thế thì trong tất cả những thứ đang diễn ra trên thế giới hỗn loạn này, ta phải tập trung vào cái gì? Theo tác giả nếu chúng ta suy nghĩ theo mốc thập kỷ thì sự nóng lên toàn cầu, gia tăng bất bình đẳng và đổ vỡ thị trường lao động lù lù hiện ra. Nếu chúng ta thực sự mở rộng tầm nhìn về sự sống thì tất cả các vấn đề và tiến triển khác đều bị che phủ bởi các quá trình có liên quan với nhau sau đây: thứ nhất, khoa học đang quy tụ về một tín điều bao trùm, nó cho rằng sinh vật là thuật toán và sự sống là quá trình xử lý dữ liệu; thứ hai là trí tuệ đang tách khỏi ý thức?

Câu hỏi theo tác giả nên đọng lại mà mọi người cần suy nghĩ: Điều gì sẽ xảy ra với xã hội, chính trị và đời sống hằng ngày khi các thuật toán phi ý thức nhưng trí tuệ cao biết rõ hơn ta biết chính mình? Nếu trả lời được nghĩa là bạn đang có những hình dung nhất định về tương lai... Bạn không thể chỉ dừng lại ở tưởng tượng mà cần phải hành động, đúng như Yuval Noah Harari đã cảnh báo ở tầm triết gia: quyền lực thuộc về sự buông bỏ!

Nguyễn Hường