Lưu giữ hồn dân tộc

Hàng trăm năm qua, có một loại hình nghệ thuật sân khấu cổ truyền đặc sắc của Việt Nam được hình thành trên cơ sở ca - vũ - nhạc và các trò diễn xướng dân gian, đã trở thành một món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của người dân, mà chỉ cần thoáng nhìn hóa trang và trang phục của nghệ sĩ trên sân khấu, ta có thể nhận ra, đó là nghệ thuật Tuồng.

Tuồng hay còn gọi là hát bội, là môn nghệ thuật sân khấu mang tính cổ điển và bác học bậc nhất Việt Nam. Khoảng cuối thế kỷ XVIII, Tuồng đã phát triển một cách hoàn chỉnh về mọi mặt từ kịch bản văn học đến nghệ thuật biểu diễn. Ở thế kỷ 19, Tuồng đã có một giai đoạn cực thịnh trong lịch sử hình thành và phát triển. Và cho đến ngày nay, Tuồng vẫn được coi là “quốc hồn, quốc túy” của Việt Nam.

Tuồng có nhiều thể loại, nhưng có thể phân thành hai loại chính là Tuồng kinh điển và Tuồng dân gian. Trong kho tàng nghệ thuật dân tộc, Tuồng có một phong cách rất riêng. Khác với các loại hình sân khấu khác như: Chèo, Cải lương, Tuồng mang theo âm hưởng hùng tráng với những tấm gương nhân vật tận trung báo quốc, xả thân vì đại nghĩa, những bài học về lẽ ứng xử của con người giữa cái chung với cái riêng, giữa gia đình với Tổ quốc; và chất bi hùng chính là một đặc trưng thẩm mỹ của nghệ thuật Tuồng.

Trải qua thời gian và đứng trước dòng chảy khốc liệt của trào lưu giải trí hiện nay, với sự du nhập của các loại hình nghệ thuật mới được giới trẻ hào hứng tiếp nhận, Tuồng nói riêng, nghệ thuật truyền thống nói chung đang mất dần chỗ đứng và tầm ảnh hưởng trong đời sống tinh thần của người Việt. Đó cũng đang là bài toán khó, là nỗi niềm trăn trở của biết bao nghệ sĩ, diễn viên và những người đứng đầu ngành văn hóa.

NSND Lê Tiến Thọ, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTT&DL, nguyên Chủ tịch Hội nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam chia sẻ về những trăn trở đối với nghệ thuật Tuồng

Trước sự khủng hoảng thiếu khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ, nghệ thuật sân khấu truyền thống nói chung, Tuồng nói riêng đã và đang từng bước có sự cách tân để hướng tới thế hệ tương lai. Sự thay đổi đó bắt nguồn từ việc đào tạo thế hệ diễn viên trẻ đến sự đổi mới trong kịch bản sao cho bám sát thời đại. Mỗi một diễn viên khi bắt đầu học đều được các thầy, cô dạy những vai mẫu, kỹ năng cơ bản như nói lối, hát, diễn...một cách thuần thục. Khi nắm vững được những nét đặc trưng của tuồng và thể hiện trọn vẹn các vai, diễn viên có thể sáng tạo thêm lối diễn mang phong cách riêng của họ, tuy nhiên vẫn phải nằm trong một khuôn khổ chung của Tuồng. Bởi, đã là một diễn viên tuồng, điều đầu tiên phải nắm vững đặc tính, bản chất của nhân vật và tiếp đó là thể hiện sao cho đúng với bản chất ấy. Làm sao để khi bước ra sân khấu, người diễn làm cho khán giả hiểu được ngay đâu là đào, đâu là kép, đâu là trung, là nịnh...sau đó rồi mới cần đến sự linh hoạt, sáng tạo thêm trong cách thể hiện nhân vật của nghệ sĩ, biết thích ứng với thời đại.

Hình ảnh các nghệ sĩ của Nhà hát Tuồng Việt Nam đang tập luyện

Hình ảnh các nghệ sĩ của Nhà hát Tuồng Việt Nam đang tập luyện

NSƯT Đỗ Quyên - Nhà hát Tuồng Việt Nam chia sẻ về những trăn trở của một nghệ sĩ trẻ dành cho sân khấu Tuồng

Không chỉ quan tâm đào tạo thế hệ diễn viên trẻ và tích cực đổi mới trong nội dung mỗi vở diễn; nhằm mở ra cơ hội đưa tuồng tiếp cận công chúng hiện đại, những năm gần đây, Nhà hát Tuồng Việt Nam, các Nhà hát nghệ thuật truyền thống và các Đoàn nghệ thuật truyền thống đã chủ động xây dựng chương trình “Giới thiệu nghệ thuật tuồng với khán giả trẻ” nhằm khơi dậy tình yêu Tuồng cho những người trẻ ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Đây đang được xem là hướng đi đúng, bởi, hình thành khán giả tương lai một cách khoa học, bài bản, cũng là phương thức để bảo tồn, phát huy giá trị nghệ thuật Tuồng nói riêng, sân khấu truyền thống nói chung một cách hiệu quả, bền vững nhất.

Trong một cuộc trao đổi với phóng viên của Báo và PT-TH Thanh Hóa, NSND Hương Thơm - Nguyên Phó Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt nam đã bày tỏ một cách sâu sắc về tình yêu suốt đời dành cho nghệ thuật Tuồng. Mặc dù đã nghỉ hưu, nhưng lúc nào chị cũng đau đáu hướng về Tuồng và trăn trở về những đổi mới của nghệ thuật Tuồng trong đời sống hiện đại. Với mong muốn lưu giữ nghệ thuật Tuồng – lưu giữ hồn dân tộc giữa đời sống hiện đại, NSND Hương Thơm còn luôn tận tụy, tâm huyết với việc truyền thụ kinh nghiêm, truyền thụ nghề cho lớp diễn viên trẻ bằng cả trái tim của một người nghệ sĩ nhiều năm gắn bó với Tuồng. Đặc biệt, mỗi khi thấy các nghệ sĩ trẻ có sự sáng tạo, đổi mới để đưa sân khấu Tuồng đến gần hơn với khán giả, NSND Hương Thơm đều rất tán đồng vì cho rằng: truyền thống cũng cần được làm mới, miễn sao không làm mất đi giá trị cốt lõi bên trong nó.

NSND Hương Thơm - Nguyên Phó Giám đốc Nhà hát Tuồng Việt Nam trò chuyện cùng PV, BTV Lương Trang của Báo và PT-TH Thanh Hóa

Tuồng - loại hình sân khấu độc đáo của dân tộc, chứa đựng biết bao nét đẹp văn hóa, tinh hoa người Việt, từng là người bạn tri âm, tri kỷ của rất nhiều thế hệ, liệu sẽ tiếp tục tồn tại và vươn xa trong cuộc sống hiện đại, điều đó phụ thuộc vào khả năng thích ứng và tự làm mới của bộ môn nghệ thuật này trong ngôi nhà nghệ thuật thời đại của dân tộc Việt Nam.

NSND Hương Thơm cùng các nghệ sĩ Nhà hát Tuồng Việt Nam trong một buổi tập luyện

Chúng ta cùng tin tưởng rằng, với tình yêu, niềm đam mê và sự đổi mới của các nghệ sĩ, diễn viên cùng với xu hướng tìm về những giá trị văn hoá cội nguồn của người dân, nghệ thuật truyền thống nói chung, nghệ thuật Tuồng nói riêng sẽ lại tiếp tục được thăng hoa và có chỗ đứng vững chắc trong lòng khán giả Việt./.

Nguyễn Hợi