Nông nghiệp lao đao vì khô hạn

Bước vào tháng 5/2020, nông dân Thanh Hóa bắt đầu làm đất gieo cấy vụ Thu Mùa. Tuy nhiên, tình hình nắng nóng gay gắt, hạn hán diễn biến phức tạp đang đặt ra không ít khó khăn.

Thời tiết nắng nóng kéo dài, gây ra tình trạng thiếu nước cục bộ ảnh hưởng đến diện tích đất đã và đang gieo cấy.

Nông dân lo hạn hán

Những ngày vừa qua, bất chấp thời tiết nắng nóng gay gắt diễn ra, bà con nông dân các xã trên địa bàn huyện Quảng Xương vẫn tích cực ra đồng đắp bờ, cày ải đất, bắc mạ chuẩn bị đất cho sản xuất vụ Thu Mùa. Dọc theo con đường dẫn về xã Quảng Văn, dưới thời tiết nắng nóng gay gắt những cánh đồng đã được bà con gieo cấy dần hiện ra. Chỉ tiếc rằng, phủ dưới lớp màu xanh của những cây mạ non yếu ớt lại là những đường nứt nẻ lớp đất khô khốc. Loay hoay cố chờ để vét những chậu nước cuối cùng với hy vọng ruộng lúa của gia đình sống sót được thời kỳ hạn hán kéo dài này, anh Lưu Đình Trương, thôn Yên Hưng (Quảng Văn), than thở: "Vụ Thu Mùa năm nay gia đình tôi gieo cấy được gần 8 sào lúa nước, nhưng hiện nay do thời tiết nắng nóng kéo dài ruộng không có nước nên có thể gia đình chỉ gieo cấy được hơn 5 sào. Còn 3 sào lúa bị nhiễm mặn, diện tích đó đã gieo đi cấy lại đến lần thứ 3 nhưng vẫn không khả quan. Bởi thế, diện tích ruộng khô hạn không cấy được gia đình tôi đang có hướng chuyển sang trồng cây ngô và rau màu các loại".

Theo kế hoạch vụ Thu Mùa 2020, xã Quảng Văn gieo cấy 359 ha lúa, dự kiến sẽ xong trước ngày 5/6. Tuy nhiên, theo chia sẻ của Chủ tịch UBND xã Quảng Văn, Vương Huy Tưởng thì: Kế hoạch đề ra là vậy nhưng năm nay do tình trạng hạn hán, nắng nóng cục bộ kéo dài nên xã mới chỉ gieo cấy được 249 ha, diện tích còn lại đang chờ nước là 56 ha. Trước tình hình này xã cũng đã rà soát diện tích đất nông nghiệp và xây dựng phương án chống hạn.

Theo thống kê từ phòng NN&PTNT huyện Quảng Xương, hiện nay diện tích thiếu nước trên toàn huyện là 95 ha tập trung ở một số xã như: Quảng Văn, Quảng Ngọc, Quảng Ninh. Tình trạng thiếu nước diễn ra chủ yếu là do mực nước tại các hồ đập xuống thấp, nắng nóng kéo dài. Huyện Quảng Xương đã và đang tìm phương án khắc phục để đảm bảo nguồn nước, hoàn thành kế hoạch gieo trồng.

Tương tự, huyện Như Xuân lẽ ra phải hoàn thành gieo cấy 2.400 ha lúa mùa từ ngày 10/6. Tuy nhiên, do nắng nóng kéo dài, các hồ đập không đủ cung cấp nước tưới nên đến thời điểm này có khoảng 400 ha không có nước phục vụ làm đất và gieo cấy. Trong đó, trên 200 ha phụ thuộc hoàn toàn vào trời mưa. Để khắc phục tình trạng thiếu nước sản xuất, người dân đã phải dùng máy bơm, bơm truyền từ các nguồn nước ở xa khu ruộng. Tuy nhiên, giải pháp mang tính tạm thời này cũng không duy trì được lâu, vì nguồn nước để bơm truyền cũng đang dần cạn kiệt.

Theo số liệu thống kê từ Sở NN&PTNT Thanh Hóa, tổng diện tích gieo trồng trên địa bàn tỉnh thiếu nước vụ Chiêm Xuân và vụ Mùa năm 2020 từ 35.000 ha - 40.000 ha/203.000 ha; trong đó, diện tích có khả năng xảy ra hạn ảnh hưởng đến năng suất cây trồng từ 15.907 ha - 23.165 ha. Trong đó, các vùng có diện tích thiếu nước nhiều, ảnh hưởng đến năng suất cây trồng, như: Vùng tưới hệ thống Bái Thượng, diện tích có khả năng xảy ra hạn ảnh hưởng đến năng suất cây trồng từ 3.913 ha - 4.816 ha và tập trung ở vùng đuôi kênh. Vùng tưới hệ thống kênh Bắc sông Chu - Nam sông Mã, diện tích có khả năng xảy ra hạn ảnh hưởng đến năng suất cây trồng từ 1.262 ha - 3.063 ha và tập trung ở những vùng đuôi kênh.

Công tác chống hạn hiện đang được các địa phương trong tỉnh tập trung thực hiện, các gia đình thường xuyên thăm đồng, thay nhau sử dụng máy bơm nước để bơm nước từ sông, suối vào đồng ruộng. Tuy nhiên, đây vẫn chỉ là những biện pháp tình thế, tạm thời.

Linh hoạt thích ứng với hạn hán

Theo thông tin của Chi cục Thủy lợi Thanh Hóa, tình trạng thiếu nước, khô hạn đối với diện tích sản xuất nông nghiệp đã xảy ra tại nhiều địa phương. Trước tình hình nắng nóng gay gắt như hiện nay, để đảm bảo nguồn nước gieo cấy hết diện tích theo kế hoạch và chống hạn cho diện tích lúa mới gieo cấy, Sở NN&PTNT Thanh Hóa đã có văn bản đề nghị UBND các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo UBND các xã, phường, thị trấn, các HTX phối hợp chặt chẽ với các đơn vị thủy nông thực hiện nghiêm túc các phương án tưới và chống hạn vụ Mùa năm 2020 đã đề ra; phân công cụ thể cán bộ theo dõi, kiểm tra đồng ruộng, củng cố bờ vùng, bờ thửa để tránh mất nước gây thiếu nước cục bộ.

Tại huyện Đông Sơn đã phối hợp với Công ty TNHH MTV Sông Chu - Chi nhánh Thủy nông Đông Sơn thực hiện lịch cấp nước cho diện tích sản xuất vụ Thu Mùa nói chung và diện tích thiếu nước, khô hạn nói riêng. Phân công cụ thể cán bộ theo dõi, kiểm tra đồng ruộng, củng cố bờ vùng, bờ thửa để tránh mất nước gây thiếu nước cục bộ. Chi nhánh đã vận hành toàn bộ 8 trạm bơm do đơn vị quản lý, với công suất tối đa để phục vụ công tác sản xuất và chống hạn. Đặt các máy bơm dầu dã chiến để bơm tại những nơi nước chưa về kịp, phục vụ dẫn nước vào các kênh, chân ruộng, phục vụ công tác chống hạn. Hiện, đơn vị thủy nông đã đặt 3 máy bơm dầu dã chiến tại các xã: Đông Hoàng, Đông Yên, Đông Phú, thực hiện bơm 24/24 giờ để chống hạn cho diện tích lúa mới gieo cấy.

Vụ Thu Mùa 2020, huyện Tĩnh Gia phấn đấu gieo trồng 8.200 ha cây trồng các loại. Trong đó, diện tích lúa 5.400 ha, ngô 400 ha, khoai lang 400 ha, cây vừng 600 ha, rau các loại 450 ha còn lại là các cây trồng khác. Phòng NN&PTNT huyện tiếp tục chỉ đạo các đơn vị chuyên môn, phối hợp với các địa phương tăng cường công tác quản lý, vận hành các công trình thủy lợi, hồ chứa nước đảm bảo nguồn nước tưới. Tập trung sửa chữa, nạo vét hệ thống kênh mương, xây dựng phương án phòng chống thiên tai... Đồng thời, quản lý chặt chẽ hoạt động sản xuất, kinh doanh giống cây trồng, chủ động cung ứng đầy đủ lượng giống, vật tư phân bón đảm bảo chất lượng, nhất là các giống lúa năng suất, chất lượng cao nhằm đảm bảo các điều kiện tốt nhất cho sản xuất vụ Thu Mùa

Thực hiện các giải pháp chống hạn, các địa phương và đơn vị thủy nông tiếp tục triển khai thực hiện nạo vét kênh dẫn, duy trì các đập tạm ngăn giữ nước trên kênh tiêu, sông nội địa để dâng nước cho các trạm bơm hoạt động. Đối với vùng tưới bằng bơm điện, căn cứ vào tình hình thực tế nạo vét bể hút và nối dài ống, lắp đặt máy bơm có cột nước cao, duy trì các trạm bơm dã chiến, đắp đập tạm để vận hành các trạm bơm. Đối với vùng tưới bằng hồ đập nhỏ, khi mực nước trong hồ xuống thấp hơn mực nước chết thì huy động máy bơm dầu dã chiến để bơm lượng nước chết trong hồ phục vụ công tác tưới và chống hạn.

Nguyễn Đạt