Ốc đá - ốc thuốc, món ngon của rừng

Đã ăn ốc đá nhiều lần cũng khó nói một cách rành rẽ về hương vị đặc biệt, đố lẫn vào đâu được của ốc đá. Dường như có vị ngọt như vị rau sắng, vị don dót của rau dớn và vị nhện nhện của lá đắng và mơ hồ nhiều hơn là vị lá gai, thảo dược.

Ốc đá. Nguồn ảnh: Internet

Ốc đá - không phải là ốc giả bằng đá, mà là ốc thật. Ốc sống trong núi đá, hang đá có vỏ cứng như đá, người đời lấy thân hình và tập quán sinh sống để gọi tên cho thân quen, cho ngắn gọn mà thân thuộc dễ hiểu.

Ốc đá sống ở vùng “thâm sơn cùng cốc”, chỉ những người thạo nghề, sống gần núi non thì mới bắt được ốc đá.

Mùa ốc đá bắt đầu từ tháng ba khi có sấm động mưa rào cho đến tháng tám âm lịch. Ốc đá rời khỏi khe đá sâu hay lớp lá mùn, bò ra nhiều để đón nước mới sau mỗi trận mưa rào hoặc sau những ngày mưa dầm dề, ẩm ướt, nhớt nhát, đó là thời điểm bắt ốc đá tốt nhất, người bắt ốc đá phải thạo trèo non, lội suối, bàn chân phải bấm cho vững kẻo trơn trượt. Người dân các bản Mường, bản Thái của các huyện Quan Hóa, Quan Sơn, Cẩm Thủy, Thạch Thành sống dưới các chân núi, triền núi thường thạo nghề.

Ốc đá con to bằng quả trứng, phần lớn bằng ngón chân cái, ốc có vỏ cứng dày nên rất nặng. Mặt dưới phần bám đá thường có màu trắng, phía trên có màu đen, màu nâu, điểm những vân vàng trông rất bắt mắt. Ốc đá có miệng vê tròn đều đặn, không mỏng mảnh như ốc đồng. Con ốc rừng béo là con ốc có miệng đầy, dầy, căng tròn, thân mỡ màng.

Ốc đá - còn gọi là ốc thuốc vì tương truyền con ốc này thường ăn lá rừng, rêu đá, lá thuốc thảo dược trong rừng nên vị thơm bổ.

Không phải bây giờ người ta mới ăn ốc đá mà từ ngàn xưa ốc đá đã là món ăn thường ngày của người Việt cổ. Bằng chứng xác thực là trong hang đá Con Moong nơi sinh sống của họ qua các lớp khảo cổ đều cho thấy có rất nhiều vỏ ốc đá, tầng tầng lớp lớp. Ôc đá có đời sống bí ẩn, khó đoán định nó ở đâu, ăn gì vào các tháng khác mùa săn ốc.

Ốc đá, ốc thuốc muốn giữ được hương vị tự nhiên, hương của núi rừng phải học cách của đồng bào là đồ, là hấp. Cho ốc đã rửa sạch cùng với lá bưởi, lá sả, củ sả, vào chõ và đồ chín hoặc cho vào túi hông được đan bằng tre trên trải tấm lá chuối, lá dong hấp chín. Ốc đá đem chấm với muối trắng có trộn hạt mắc khẻn thì khỏi phải bàn. Hãy hít hà để cảm nhận vị thoang thoảng thơm dịu của thảo dược, đánh đố cái lưỡi về sự ngon ngọt bổ. Đã ăn ốc đá nhiều lần cũng khó nói một cách rành rẽ về hương vị đặc biệt, đố lẫn vào đâu được của ốc đá. Dường như có vị ngọt như vị rau sắng, vị don dót của rau dớn và vị nhện nhện của lá đắng và mơ hồ nhiều hơn là vị lá gai, thảo dược. Mỗi người cảm nhận theo một vẻ, nếu có định danh được thì đó là hương rừng, hương thuốc.

Có cách chế biển giản dị là cho ốc vào nồi cùng với củ sả đã thái lát, một ít lá gừng và một thìa mẻ đã lọc lấy một bát con nước đậy kín đun sôi chừng nửa giờ cảm thấy hương thơm tỏa ra ngào ngạt là được. Nước chấm đi đôi cho có anh có em là nước mắn cốt pha chanh, gừng, tỏi. Đã đủ vị có thể múc ốc ra từng bát, trải chiếu đánh bệt mà thưởng thức, nhớ húp lấy thứ nước thơm dịu cho cảm được sự ý vị của cuộc đời.

“Miếng ngon nhớ lâu”, muốn ăn ốc ngon, thơm bổ, thì lên rừng.

Nguyễn Hữu Ngôn