Nhà báo liêm chính trong kỷ nguyên số

Liêm chính - phẩm chất “vàng ròng”, bất biến của mỗi nhà báo dù bất kỳ ở thời đại và với phương thức tác nghiệp nào. Kỷ nguyên số với sự hỗ trợ đắc lực từ phương tiện, công cụ làm báo, phương thức truyền tin và lan tỏa cũng có nhiều đổi thay so với trước thì đạo đức người làm báo lại tiếp tục được đặt vấn đề một cách “thời sự”. Khi mọi thứ đều được hỗ trợ, thì tính liêm chính của mỗi nhà báo chính là hạt nhân để định vị giá trị của nhà báo đó, và uy tín thương hiệu của tòa soạn đó.

Cuốn sách: “Nhà báo liêm chính - Nghĩa vụ và trách nhiệm trong kỷ nguyên số” của nhà báo, nhà nghiên cứu lý thuyết báo chí kỳ cựu người Mỹ - Gene Foreman, giáo sư về lĩnh vực đạo đức truyền thông tại Đại học bang Pennsylvania, do Nhà xuất bản trẻ ấn hành, có thể được xem như là món quà ý nghĩa với người làm báo. Món quà đó, bạn - người làm báo có thể mở ra, tận hưởng, suy ngẫm, thực hành với những giá trị cốt lõi. Còn với bạn đọc, càng nên mở, để có thêm thước đo giá trị, thêm trân trọng những bài báo trung thực đến từ các nhà báo liêm chính.

Đừng chấp nhận những thứ miễn phí. Đừng bao che cho gia đình, bạn bè hay những người đối địch. Đừng lợi dụng vị trí của bạn để tư lợi. Đừng bịa tạc. Hãy lý giải nguồn thông tin của bạn. Đừng can thiệp chỉnh sửa ảnh... Những phóng viên giỏi hãy ghi nhớ rằng: khi có thi thể một người tự tử nằm trong buồng thì cũng có những trái tim đau đớn ngoài hành lang, và khi một cậu con trai mới vào tù thì đó cũng là sự dày vò với người mẹ.

Những nguyên tắc ấy, cả những lằn ranh mềm ấy, đã và đang là những vấn đề hàng ngày mà mỗi nhà báo đều gặp phải và vượt qua. Đúng là theo cách nói của tác giả: Các nhà báo cần vạch rõ cho mình những quy tắc đạo đức phổ quát và đặc thù, đủ bản lĩnh ứng phó với những tình thế lưỡng nan trong hoạt động báo chí trên tinh thần liêm chính.

Sách được kết cấu thành 2 phần: phần 1 là đặt nền tảng cho các quyết định đạo đức. Phần 2 là khám phá những chủ đề xoay quanh các khía cạnh đạo đức trong báo chí. Cuốn sách nhà báo Gene Foreman sẽ không nói cho bạn biết con đường phải đi mà là bạn đang ở đâu trên hành trình tiến tới một quyết định đạo đức. Quyết định đó bao gồm các tiêu chuẩn không thể chỉ đơn thuần là công bố; nó là kết quả hành trình thể nghiệm. Với người làm báo mỗi sáng mỗi ngày, mỗi tác phẩm hay từng con chữ đều mang trong mình những băn khoăn từ các câu hỏi: ai, cái gì, khi nào, ở đâu, tại sao và thế giới ra sao?. Một tiêu chí rõ ràng đối với nhà báo liêm chính đó là: sử dụng ngôn ngữ có đạo đức, cân nhắc tính trung thực, tính chính xác, tác động và hậu quả lâu dài của những con chữ mình dùng.

Khi tìm hiểu các vấn đề đạo đức cụ thể đối với báo chí kỹ thuật số, tác giả Gene Foreman đã chỉ ra hàng loạt nội dung như: tương tác, sử dụng blog, phương tiện truyền thông xã hội, siêu liên kết trong tin tức trực tuyến. Hàng trăm ví dụ tin tức được nhà báo kỳ cựu đưa ra để dẫn giải phân tích. Nhiều bài báo được làm ví dụ điển hình nghiên cứu. Có cảm giác, người đọc đang bước vào một thư viện được đánh dấu các chỉ dẫn khoa học, dù là tầng tầng lớp lớp nội dung, hạng mục. Ai cũng có thể tìm thấy mình trong các ví dụ của nhà báo Gene Foreman nếu đã một lần tác nghiệp với vai trò là nhà báo. Điều đó có ý nghĩa gì? Cuốn sách đúc kết nửa thế kỷ hoạt động báo chí của tác giả với 41 năm làm tòa soạn và hơn 8 năm là giáo sư đại học. Vì vậy các tình huống và khuyến nghị ở đây hoàn toàn có cơ sở thực tiễn để mỗi nhà báo đưa ra quyết định đạo đức xác đáng để trở thành một nhà báo liêm chính.

Xin được khép lại bài viết trong những ngày tháng 6 ý nghĩa, đó là vì sao vấn đề đạo đức lại trở thành vấn đề cốt tử với báo chí? Bởi, theo cách nói của giáo sư Gene Foreman: xã hội luôn cần những người làm báo chuyên nghiệp, những người làm điều đúng đắn.

Nhớ lại năm 1946, Bác Hồ đã căn dặn những người làm công tác tuyên truyền nước ta: “Tuyên truyền, anh em nên chú ý một điều này nữa là bao giờ ta cũng tôn trọng sự thực. Có nói sự thực thì việc tuyên truyền của mình mới có nhiều người nghe”. Nhiệm vụ của báo chí là phục vụ Nhân dân, phục vụ cách mạng. Tính liêm chính của báo chí vừa là thước đo, vừa là lòng tin của công chúng, Nhân dân dành cho; nếu mỗi nhà báo không giữ gìn phẩm chất đó, chắc chắn không thể đảm đương sứ mệnh lịch sử của mình.

Mạc Danh