Phòng tránh các chiêu trò lừa đảo: Cần rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh

Cùng với sự phát triển của xã hội, đặc biệt là mạng xã hội, học sinh đang phải đối mặt với nhiều rủi ro tiềm ẩn cả trong môi trường học tập lẫn đời sống, từ nguy cơ mất an toàn giao thông, gây rối trật tự công cộng, bạo lực học đường... hay sự gia tăng các chiêu trò dụ dỗ, bắt cóc, lừa đảo trên không gian mạng ngày càng tinh vi. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách phải trang bị kiến thức, kỹ năng sống (KNS) an toàn cho thế hệ trẻ.

Một buổi tuyên truyền pháp luật về ATGT, kỹ năng PCCC, phòng chống đuối nước và phòng ngừa tội phạm, tệ nạn xã hội tại Trường THPT Bỉm Sơn.

Những năm gần đây, không chỉ dừng lại ở những buổi tập trung phổ biến quy định đơn thuần, các cơ sở giáo dục trong tỉnh đã lựa chọn cách khởi đầu năm học mới bằng những buổi tập huấn KNS thiết thực. Qua nhiều hình thức truyền đạt sinh động, các nhà trường đã và đang góp phần giúp các em trang bị kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ bản thân trong mọi tình huống bất ngờ. Từng mất tiền vì bị lừa khi mua sắm qua mạng xã hội, Đoàn Ngọc Linh (lớp 8B, Trường THCS Xi Măng, phường Bỉm Sơn) đã cẩn trọng hơn trong mỗi lần mua sắm sau đó. Linh cho biết, ở trường em được học, tham gia các buổi sinh hoạt ngoại khóa, giáo dục KNS lồng ghép, tích hợp vào các môn học như: Giáo dục công dân, Lịch sử và Địa lý, Tin học, Công nghệ... Từ đó, giúp em và các bạn có thêm kiến thức, kỹ năng nhận diện, xử lý tình huống mà trước đây từng gặp phải nhưng chủ quan bỏ qua. Đồng thời hiểu rõ hơn tầm quan trọng của việc giữ gìn dữ liệu cá nhân, phòng tránh các trang web độc hại, hành xử có văn hóa trên mạng xã hội...

Ngay từ những ngày đầu của năm học 2025-2026, Trường THPT Bỉm Sơn (phường Bỉm Sơn) đã tổ chức các hoạt động ngoại khóa tuyên truyền pháp luật về an toàn giao thông, kỹ năng phòng cháy, chữa cháy, phòng chống đuối nước và ngăn ngừa tội phạm, bạo lực học đường... cho học sinh. Không gian học tập mở ấy giúp các em học được nói lên suy nghĩ bản thân, được chia sẻ, gắn kết, được tiếp cận và thực hành một số tình huống giả định và diễn tập thực tế, tạo hứng thú và dễ nhớ, dễ áp dụng. Theo thầy Nguyễn Văn Xuân, hiệu trưởng nhà trường: Do tiếp xúc với internet và mạng xã hội, các em thường đối diện với nhiều nguy cơ bị lừa đảo qua mạng. Tham gia những buổi tuyên truyền, trải nghiệm thực tế, tiết sinh hoạt đầu tuần hay các chuyên đề không chỉ mang lại kiến thức bổ ích mà còn góp phần định hướng KNS, kỹ năng ứng xử cho học sinh trong thời đại số, giúp các em có thể nâng cao nhận thức về an ninh mạng, kỹ năng nhận diện và phòng tránh các chiêu trò lừa đảo để tự bảo vệ bản thân, đồng thời lan tỏa thông điệp sống tích cực trong cộng đồng học đường.

Việc các nhà trường tổ chức tuyên truyền phòng chống lừa đảo, tệ nạn xã hội... thông qua lồng ghép vào các môn học giúp các em học sinh có thêm kiến thức, kỹ năng nhận diện, xử lý tình huống.

Theo chuyên gia tâm lý học đường Nguyễn Thị Liên (Trường THCS Đồng Tiến, xã Đồng Tiến), xét về góc độ tâm lý học đường, trẻ em dễ trở thành mục tiêu của một số đối tượng xấu bởi đặc điểm phát triển tâm sinh lý chưa hoàn thiện, kinh nghiệm sống còn non nớt, trong khi cảm xúc lại mạnh mẽ, bồng bột, dễ bị tác động và thao túng. Ngoài ra, thói quen sử dụng điện thoại, chia sẻ thông tin cá nhân, hình ảnh riêng tư vô hình chung cũng có thể trở thành kẽ hở để kẻ xấu lợi dụng, lừa đảo bằng nhiều chiêu trò để lừa đảo qua mạng... Trong bối cảnh phát triển không ngừng của công nghệ, việc rèn kỹ năng để các em sử dụng internet và mạng xã hội một cách an toàn là vô cùng cần thiết.

Chị Lê Thị Lộc, nhân viên Ngân hàng ACB (Chi nhánh Thanh Hóa) cho rằng, hiện nay trên không gian mạng, một số đối tượng thường giở các chiêu trò lôi kéo, dụ dỗ học sinh bằng nhiều hình thức như: mở tài khoản ngân hàng, lừa đảo qua hack tài khoản mạng xã hội, các trò chơi giải trí, chương trình khuyến mãi, giả danh nhân viên ngân hàng... nhằm yêu cầu cập nhật lại dữ liệu sinh trắc học, VNeID để gửi đường link có chứa mã độc lừa truy cập. Các tài khoản này sau đó được lợi dụng cho các mục đích vi phạm pháp luật trốn thuế, lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Rèn kỹ năng để học sinh sử dụng internet và mạng xã hội một cách an toàn là vô cùng cần thiết, giúp các em có thể tự bảo vệ, phòng tránh các chiêu trò lừa đảo trên không gian mạng.

Để chủ động phòng tránh, học sinh, sinh viên tuyệt đối không được cung cấp thông tin cá nhân, số điện thoại, số căn cước công dân, mã OTP trên điện thoại cá nhân, không làm theo hướng dẫn của người lạ... Trường hợp có nghi ngờ về hoạt động lừa đảo, chiếm đoạt tài sản thì kịp thời thông báo cho cơ quan công an để được tiếp nhận và hướng dẫn giải quyết kịp thời. Những quy tắc tưởng chừng đơn giản đó lại chính là “lá chắn” an toàn giúp mỗi cá nhân phòng tránh và bảo vệ mình trước cạm bẫy lừa đảo.

Trong kỷ nguyên số, internet và mạng xã hội đã trở thành công cụ không thể thiếu trong đời sống học tập, giao tiếp và giải trí của mỗi học sinh. Thế nhưng, đằng sau những cơ hội rộng mở ấy lại tiềm ẩn những nguy cơ khó lường, nếu thiếu cảnh giác, bất kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân của những chiêu trò lừa đảo, bắt cóc tống tiền... Đứng trước vấn đề này, ông Nguyễn Văn Dĩnh, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa, cho biết: Đây là thách thức lớn mà gia đình, nhà trường và toàn xã hội cần có sự phối hợp chặt chẽ để bảo vệ trẻ em trong mọi hoạt động trong và ngoài nhà trường thể hiện bằng nhiều biện pháp cụ thể. Có thể thông qua tăng cường giáo dục KNS với các buổi chuyên đề, tập huấn, đóng vai tình huống ngay tại trường... từ đó có thể nắm bắt tâm lý, định hướng hành vi của các em để kịp thời có những giải pháp cụ thể.

Bài và ảnh: Viết Trung