Tháng Tám trên quê hương Thiệu Toán

Làng Mao Xá (nay là thôn Toán Tỵ, xã Thiệu Toán) là vùng quê có truyền thống cách mạng và yêu nước nồng nàn. Mỗi người dân dù đi đâu, ở đâu cũng luôn tự hào về ngôi làng có tới hai Bí thư Tỉnh ủy trước Cách mạng Tháng Tám, đó là đồng chí Lê Công Thanh, Bí thư Tỉnh ủy Hà Nam (1930-1932) và đồng chí Lê Huy Toán, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Thanh Hóa (1940-1942).

Ngôi nhà của đồng chí Lê Huy Toán, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Thanh Hóa (1940-1942) - “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng.

Những trang sử vàng của địa phương còn ghi lại: Đồng chí Lê Công Thanh sinh ra và lớn lên ở làng Mao Xá - một vùng quê có truyền thống yêu nước. Ông gia nhập Việt Nam cách mạng thanh niên từ rất sớm (1926) và là người có công lớn trong xây dựng phong trào, lựa chọn những thanh niên tiến bộ để tham gia Hội đọc sách báo cách mạng. Tại làng Mao Xá, Hội đọc sách báo cách mạng đầu tiên được thành lập gồm 8 người, do đồng chí Lê Công Thanh phụ trách. Từ cơ sở ban đầu, hội đã tích cực phát triển hội viên, tổ chức học tập, nghiên cứu tài liệu cách mạng...

Để đáp ứng yêu cầu của phong trào cách mạng trong tỉnh, tháng 4/1927, tại ngôi nhà 26 Hàng Than, thị xã Thanh Hóa cũ, hội nghị thành lập Việt Nam cách mạng thanh niên toàn tỉnh được triệu tập, gồm 11 tiểu tổ tham gia, trong đó tiểu tổ của làng Mao Xá do đồng chí Lê Công Thanh tham dự. Tại hội nghị, đồng chí Lê Công Thanh được bầu vào Tỉnh bộ Việt Nam cách mạng thanh niên tỉnh Thanh Hóa. Từ năm 1927-1929, địch tiến hành khủng bố phong trào cách mạng, đồng chí Lê Công Thanh bị truy lùng gắt gao, cuối năm 1929 ông thoát ly ra Hà Nam tiếp tục hoạt động. Tại đây, ông được kết nạp vào Đảng, tham gia Xứ ủy Bắc Kỳ và được giao nhiệm vụ xây dựng Đảng ở Thanh Hóa. Với cương vị là Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên tỉnh Hà Nam (1930-1932), đồng chí đã giới thiệu các cán bộ của Xứ ủy Bắc Kỳ vào bắt mối với các cơ sở để thành lập các tổ chức cộng sản ở Thanh Hóa...

Ngoài đồng chí Lê Công Thanh, làng Mao Xá cũng là quê hương của đồng chí Lê Huy Toán, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Thanh Hóa (1940-1942). Trong những năm 1930-1945, ngôi nhà của gia đình ông là nơi đã diễn ra nhiều hội nghị quan trọng do ông chủ trì bàn về phương pháp đấu tranh với địch, phát triển phong trào cách mạng và nhiều nội dung quan trọng khác. Trong suốt thời gian tham gia cách mạng, nhất là thời kỳ phản đế cứu quốc (1940-1941), với cương vị là Bí thư Tỉnh ủy lâm thời, đồng chí Lê Huy Toán là một trong những cán bộ chủ chốt có nhiều đóng góp quan trọng đến việc xây dựng củng cố tổ chức, củng cố phong trào ở huyện và trong tỉnh. Cuối tháng 9/1941, sau khi chiến khu Ngọc Trạo bị vỡ, đồng chí Lê Huy Toán đã bị địch bắt và hy sinh tại nhà lao Thanh Hóa, cuộc đời cách mạng của đồng chí là tấm gương sáng để các thế hệ hôm nay và mai sau học tập, phát huy trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

"Đồng chí Lê Huy Toán là một trong những chiến sĩ cộng sản trung kiên, một cán bộ lãnh đạo xuất sắc, mãi mãi là niềm tự hào, kính trọng trong lòng cán bộ, đảng viên và Nhân dân tỉnh Thanh Hóa nói chung, người dân làng Toán Tỵ nói riêng. Năm 1994, ngôi nhà ở của đồng chí Lê Huy Toán được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận di tích lịch sử cách mạng cấp quốc gia “Cơ sở cách mạng của Xứ ủy Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa thời kỳ 1930-1945”. Tại khu di tích lịch sử này đang lưu giữ các quyết định của Đảng và Nhà nước công nhận cán bộ lão thành cách mạng, truy tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất, Bằng Tổ quốc ghi công đối với liệt sĩ Lê Huy Toán và nhiều tư liệu, hiện vật gắn với những năm tháng hoạt động của ông" - ông Lê Văn Thái, bí thư chi bộ, trưởng thôn Toán Tỵ cho biết.

Cùng với các đồng chí Lê Công Thanh, Lê Huy Toán, tại làng Mao Xá còn có các đồng chí Tô Đình Bảng, Lê Văn Tỵ và rất nhiều đồng chí lão thành cách mạng khác được vinh danh trong sử vàng truyền thống của quê hương.

80 năm đã trôi qua, phát huy truyền thống quê hương cách mạng, cán bộ, đảng viên và Nhân dân thôn Toán Tỵ luôn đoàn kết, chung sức, đồng lòng xây dựng quê hương ngày càng đổi mới. Thôn Toán Tỵ đã được công nhận thôn kiểu mẫu đầu tiên trên địa bàn xã vào năm 2023. Trong câu chuyện với chúng tôi, ông Lê Văn Thái, bí thư chi bộ, trưởng thôn Toán Tỵ tự hào về những tuyến đường mang tên các lão thành cách mạng của làng.

“Năm 2022, trong quá trình tuyên truyền, vận động Nhân dân hiến đất, mở rộng đường giao thông mang tên các tuyến đường gắn liền với tên tuổi của các lão thành cách mạng, như: Lê Công Thanh, Lê Huy Toán, Tô Đình Bảng, Lê Văn Tỵ..., Nhân dân đều phấn khởi, đồng thuận. Niềm tự hào được sinh ra và lớn lên trên quê hương cách mạng chính là động lực để bà con không chỉ hiến gần 600 m2 đất, tháo dỡ các công trình phụ, mà còn tích cực đóng góp hơn 2 tỷ đồng xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn ngày càng khang trang. Từ đó không ngừng nâng cao đời sống của người dân, xây dựng quê hương ngày càng văn minh, giàu đẹp" - ông Lê Văn Thái cho biết thêm.

Tự hào về truyền thống của ông cha, cán bộ, đảng viên và Nhân dân thôn Toán Tỵ đang viết tiếp trang sử hào hùng về quê hương trong thời kỳ đổi mới.

Bài và ảnh: Trung Hiếu

(Bài viết có sử dụng tư liệu trong sách Lịch sử Đảng bộ và phong trào cách mạng xã Thiệu Toán (1925-2010).