Linh thiêng nguồn cội, đất tổ Hùng Vương

Suốt chiều dài lịch sử của đất nước, với nhân dân ta các Vua Hùng được coi là vị tổ dựng nước, là tổ tiên của cả dân tộc Việt Nam và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương có vị trí quan trọng trong đời sống tâm linh trở thành bản sắc văn hóa, đạo lý về cội của người Việt Nam.

Tín ngưỡng thờ Hùng Vương bắt nguồn từ hàng ngàn năm trước với niềm tin cả dân tộc có cùng chung một giống nòi “Con Rồng cháu Tiên”, cùng chung một nguồn cội (Tổ).

Trước năm 1917, các triều đình quân chủ tổ chức giỗ Tổ vào mùa thu. Riêng ở Phú Thọ (tức đất Phong Châu, kinh đô nước Văn Lang xưa, nơi có đền thờ các Vua Hùng), dân chúng cử hành lễ giỗ Vua Hùng thứ 18 (Vua Hùng cuối cùng) vào ngày 11 tháng 3 âm lịch.

Nhận thấy một năm tổ chức hai ngày lễ có ý nghĩa giống nhau vào hai ngày cách xa nhau (một vào mùa Xuân, một vào mùa Thu) nên năm 1917, Tuần phủ tỉnh Phú Thọ là Lê Trung Ngọc kiến nghị hàng năm tổ chức giỗ Tổ Hùng Vương vào ngày mồng 10 tháng 3 ÂL. Kiến nghị của ông được Bộ Lễ của triều đình Huế chấp thuận. Từ đó, ngày mồng 10 tháng 3 trở thành ngày Quốc lễ để toàn dân Việt Nam thành kính tưởng nhớ công ơn dựng nước của các Quốc Tổ, “Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày giỗ Tổ mồng mười tháng ba/ Khắp miền truyền mãi câu ca/ Nước non mãi nước non nhà ngàn năm” (Ca dao).

Dựng nước trong những ngày sơ khai của lịch sử dân tộc là một công việc vô cùng khó khăn và gian khổ, đòi hỏi các Vua Hùng phải là người có tài năng, trí tuệ, nghị lực và lòng quyết tâm phi thường, nhưng việc gìn giữ đất nước mà cha ông bao đời gây dựng còn khó khăn gian khổ gấp bội phần. Chính vì thế trong chuyến thăm đền Hùng vào sáng 19/9/1954, Bác Hồ đã nghiêm túc nhắc nhở toàn thể cán bộ, chiến sĩ và đồng bào ta rằng: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước" (Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 9, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 59). Lời căn dặn cũng là lời hứa quyết tâm của vị đứng đầu đất nước, dân tộc đã được thực hiện vào mùa xuân 1975: Sau 30 năm gian khổ hy sinh, nhân dân ta đã quét sạch quân xâm lược ra khỏi bờ cõi, giang san thống nhất, quy về một mối vẹn toàn.

Nhất là từ khi tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại, cùng với Hát Xoan được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, càng làm cho mỗi người dân đất Việt không những thấu hiểu, tự hào, mà còn được cộng đồng dân tộc thế giới tôn vinh, giữ gìn như một biểu tượng thiêng liêng, là nơi hội tụ niềm tin, lòng tự hào về truyền thống và khát vọng vươn lên của một đất nước kinh qua các thăng trầm biến thiên của lịch sử đang vươn lên khẳng định vị thế và tầm cao mới.

Đứng trước bàn thờ các Vua Hùng, con cháu sum vầy nơi “Sơn chầu - Thủy tụ” đất Phong Châu, như mạch nước ngầm chảy mãi tự ngàn sâu. Trước mắt chúng ta lớp lớp dàn chim lạc như đang sải cánh bay về rực rỡ trên bầu trời dân tộc và hóa thân vĩnh cửu trên mặt trống đồng, trên các phù điêu của nền văn hóa Văn Lang. Lịch sử và lòng người đã khắc ghi công ơn, tâm đức và phong thái của các thế hệ Vua Hùng nối tiếp nhau dựng nước Văn Lang của người Việt Cổ - nơi khai sinh và truyền giữ nền văn minh lúa nước cũng như nền văn minh sông Hồng rực rỡ, là “quốc hồn, quốc túy” tạo nên bản sắc văn hóa của người Việt Nam hôm nay, đặt nền móng cho sự phát triển mạnh mẽ và trường tồn của dân tộc Việt Nam.

Được biết, đền Hùng linh thiêng, tín ngưỡng thờ cúng các Vua Hùng còn được phủ rộng nhiều nơi trên khắp đất nước. Hiện cả nước có tổng số 1.417 di tích thờ cúng các Vua Hùng và vợ con, tướng lĩnh thời Hùng Vương. Ngoài ra còn có mặt trên toàn thế giới, ở những nơi có cộng đồng dân cư người Việt sinh sống và cư ngụ.

Nguyễn Văn Thanh