Định vị lại để hài hòa hơn

Công cuộc xây dựng nông thôn mới (NTM) trong hơn thập kỷ qua đã tạo ra cuộc cách mạng cho làng quê, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống ở khu vực nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Nhưng xây dựng NTM cần phải căn cứ vào thực tế, với những cách làm khác nhau, mang sắc thái riêng của từng địa phương, chứ không phải rập khuôn, bắt chước nhau.

Tại hội thảo văn hóa 2022 cách đây chưa lâu, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã cho rằng, nông thôn là nơi gìn giữ đời sống tinh thần, bản sắc văn hóa dân tộc, nên cần được xem là miền di sản để bảo tồn. Bộ trưởng đã ví von rằng: Bên cạnh những xã NTM tạo được “cốt” mới nhưng vẫn giữ được “hồn” cũ, thì nhiều nơi dù hiện đại hơn nhưng thô ráp, vô hồn vì những khối bê tông “đồng phục hóa”.

Sự so sánh và cả lo lắng của người đứng đầu một ngành có trách nhiệm tham mưu quản lý, phát triển nông thôn không phải là không có cơ sở. Chủ trương xây dựng NTM là hướng đi hoàn toàn đúng, nhưng cách làm ở không ít nơi đang bộc lộ những cái sai, trong đó có những cái sai rất khó sửa, nếu như không muốn nói là sẽ không bao giờ sửa được. Trong khi nhiều chiếc cổng làng bề thế, đồ sộ và nhang nhác nhau, thậm chí có phần “hợm hĩnh” được mọc lên ở nhiều làng quê NTM, thì những chiếc cổng làng, con đường gạch, đá cổ nhuốm màu thời gian, nơi từng gắn bó với nhiều thế hệ người làng đã bị phá đi dù vẫn còn khá đẹp và chắc chắn. Những nhà văn hóa ra đời cũng cùng một khuôn mẫu với vật liệu chủ đạo là bê tông, nhôm kính. Rồi những con đường to rộng hơn nhưng chỉ có bê tông, cây xanh hai bên bị phá bỏ để xây dựng những bức tường che chắn, nông thôn thiếu đi những mảng xanh, không gian dưỡng sinh và tái tạo sức khỏe…

Làng quê được xem là nơi lý tưởng để cân bằng cảm xúc, cũng chính là nơi lưu giữ chiều sâu văn hóa, những kỷ niệm ấu thơ, là nơi chốn đi về làm dịu mát tâm hồn bao người. Nhưng với không ít người đi xa hay sống ở phố, nay về làng thấy thay đổi nhiều quá, như thể làng đã biến mất. Từng có nhiều người chọn cách sau khi nghỉ hưu trở về nơi mình sinh ra để sống phần đời còn lại trong sự trong lành, “tắm” cảnh quê hương. Nhiều người chọn cách xây dựng ở quê hương căn nhà để lâu lâu có chỗ trở về. Nhưng không ít người đã phải thốt lên rằng đó là sự chưa chọn chưa phù hợp, họ không tìm thấy ký ức và đánh thức được tình cảm vốn có của mình. Tình yêu quê hương thôi thúc tình cảm và bước chân, nhưng lý trí đã buộc họ phải thay đổi quyết định, khi mà làng quê nơi sinh ra họ không còn giữ được những nét đẹp truyền thống vốn có.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan đánh giá cao kết quả của phong trào xây dựng NTM đem lại, nhưng ông cũng không hoàn toàn thống nhất với cách làm cứng nhắc và khuôn mẫu. Ông cho rằng, xây dựng NTM phải xác định người dân là trung tâm và lấy mức độ hài lòng, chất lượng sống của người dân làm thước đo cho sự thay đổi. Trước khi bắt tay thực hiện bất cứ việc gì, hãy chiêm nghiệm về giá trị chiều sâu của việc ấy đã. Ông đề xuất bên cạnh Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM cần có Chương trình Mục tiêu quốc gia về gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa nông thôn trong tiến trình CNH, HĐH đất nước, nhằm cụ thể hóa Luật Di sản văn hóa và những chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc 2021. Mỗi địa phương cần tạo ra khác biệt trong xây dựng NTM.

Dẫn luận và đề xuất của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Phó trưởng Ban Chỉ đạo Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM Lê Minh Hoan rất đáng cho chúng ta phải suy nghĩ, có sự định vị lại trong quá trình xây dựng NTM, để hài hòa hơn giữa lợi ích kinh tế và giá trị truyền thống.

Hạnh Nhiên