Đồng bào Mông xóa bỏ hủ tục, vươn lên phát triển kinh tế

Khu vực miền núi, biên giới xứ Thanh nơi đồng bào Mông sinh sống từ lâu có nhiều tập tục, trong đó có hủ tục tang ma kéo dài, tốn kém, ảnh hưởng đến đời sống và khả năng phát triển kinh tế của mỗi gia đình.

Gia đình anh Giàng A Khoa ở bản Ón, xã Tam Chung vươn lên phát triển kinh tế.

Đồng bào dân tộc Mông tỉnh Thanh Hóa sinh sống chủ yếu ở địa bàn các xã: Trung Lý, Nhi Sơn, Pù Nhi, Tam Chung, Quang Chiểu... huyện Mường Lát cũ; Phú Sơn, Trung Thành, huyện Quan Hóa cũ; Sơn Thủy, Na Mèo, huyện Quan Sơn cũ. Những năm gần đây, nhờ sự tuyên truyền, vận động kiên trì của chính quyền và các tổ chức đoàn thể, đặc biệt Đề án tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020, theo Quyết định số 2181/QĐ-UBND ngày 25/6/2013 của UBND tỉnh do Ban Dân tộc tỉnh (nay là Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh) tham mưu xây dựng và Kế hoạch số 60/KH-UBND ngày 19/3/2021 của UBND về triển khai công tác tuyên truyền thực hiện nếp sống văn hóa trong tang lễ vùng đồng bào Mông giai đoạn 2021-2025 (gọi tắt kế hoạch số 60), nhiều bản làng, người dân đã mạnh dạn thay đổi, xóa bỏ hủ tục, tổ chức tang lễ văn minh, tiết kiệm nhưng vẫn giữ được nét văn hóa truyền thống. Việc thay đổi này không chỉ giảm áp lực kinh tế cho gia đình, mà còn mở đường cho đồng bào tập trung phát triển sản xuất, chăn nuôi, trồng trọt và tham gia các mô hình kinh tế hiệu quả.

Điển hình như anh Giàng A Vành ở bản Khằm 2, xã Trung Lý đã tiên phong trong áp dụng kỹ thuật chăn nuôi gà đen bản địa quy mô lớn. Mỗi năm, anh nuôi hai lứa, mỗi con đạt trọng lượng 2 - 2,5kg, với giá bán trung bình 250.000 đồng/kg. Không chỉ cải thiện đời sống gia đình, anh còn cung cấp giống, hướng dẫn bà con trong bản và hướng đến xây dựng sản phẩm OCOP “Gà đen Khằm 2”. Nhờ tinh thần đổi mới này, gia đình anh đã thoát nghèo từ năm 2015, góp phần tạo diện mạo mới cho bản Khằm 2 - nơi có 50/102 hộ đã thoát nghèo.

Tại bản Tà Cóm, xã Trung Lý, anh Thào A Thái cũng là một tấm gương điển hình mạnh dạn xóa bỏ tập quán sản xuất nhỏ lẻ, phát triển kinh tế hộ theo mô hình chăn nuôi trâu, bò kết hợp quản lý, trồng mới và chăm sóc rừng sản xuất, thu nhập bình quân đạt gần 300 triệu đồng/năm. Không dừng lại ở đó, anh còn hướng dẫn sản xuất cho nhiều lao động và giúp các hộ nghèo phát triển kinh tế, lan tỏa tinh thần đổi mới trong cộng đồng.

Ngoài ra, những tấm gương như Giàng A Khoa ở bản Ón, xã Tam Chung cũng đang làm thay đổi bộ mặt kinh tế vùng cao. Anh Khoa tận dụng thế mạnh địa phương để phát triển chăn nuôi bò, từng bước nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống gia đình, đồng thời tạo mô hình kinh tế điển hình cho bà con trong bản noi theo. Ở bản Cá Nọi, xã Pù Nhi, anh Hơ Văn Thành đã phát triển chăn nuôi lợn đen bản địa, trồng lúa nước, rừng sản xuất, trồng sắn, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống gia đình. Không chỉ làm kinh tế giỏi, anh còn được bà con tín nhiệm bầu làm bí thư chi bộ kiêm trưởng bản.

Anh Hơ Văn Thành chia sẻ: “Bản Cá Nọi có 124 hộ dân, với 587 nhân khẩu, 100% là đồng bào dân tộc Mông. Cá Nọi là một trong những bản ở xã Pù Nhi thực hiện đưa người mất vào quan tài sớm nhất. Nhờ thực hiện tốt công tác tuyên truyền, nếp sống văn hóa, văn minh trong việc cưới, việc tang, đời sống bà con Cá Nọi đã khấm khá hơn trước đây. Bản đã có 50/124 hộ thoát nghèo. Cá Nọi hôm nay có đường bê tông vào tận bản và đang xây dựng bản NTM, phấn đấu về đích trong năm 2025".

Với việc xóa bỏ hủ tục, nhiều bản đồng bào Mông đã khởi sắc với các mô hình kinh tế đa dạng, hướng đến thoát nghèo bền vững. Tại bản Ché Lầu, xã Na Mèo, bà con tích cực trồng cây khoai mán ruột vàng, vừa cải thiện thu nhập vừa phát triển cây đặc sản của địa phương. Ở bản Lốc Há, xã Nhi Sơn và bản Pù Toong, xã Pù Nhi, người dân phát triển các mô hình trồng đào, mận, sắn... kết hợp chăn nuôi và sản xuất rừng, tạo nguồn thu ổn định và mở rộng thị trường tiêu thụ. Những mô hình này không chỉ giúp các hộ gia đình nâng cao thu nhập mà còn lan tỏa tinh thần đổi mới, khơi dậy sáng tạo và ý thức tự lực trong cộng đồng.

Công tác tuyên truyền theo Kế hoạch số 60 đã đóng vai trò then chốt trong việc thay đổi nhận thức của đồng bào Mông. Các hoạt động tuyên truyền được thực hiện xuyên suốt, từ cơ quan đến xã, từ cán bộ đến từng bản làng, đi vào từng gia đình, giúp bà con hiểu rõ lợi ích của việc xóa bỏ hủ tục tang ma, tổ chức đời sống văn minh, tiết kiệm. Nhờ đó, đồng bào không chỉ giảm gánh nặng vật chất mà còn có thời gian, nguồn lực tập trung phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống.

Ngoài vai trò quan trọng của các cấp ủy đảng, chính quyền, lực lượng biên phòng đứng chân trên địa bàn khu vực biên giới đã góp phần xây dựng vùng biên đổi mới gắn với giữ vững chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Đồng hành cùng địa phương trong công tác tuyên truyền, xây dựng bản làng ấm no, các đồn biên phòng đã xây dựng mô hình điểm “Bản sáng vùng biên” trên địa bàn các bản Mông. Tiêu biểu như Đồn Biên phòng Trung Lý đã lựa chọn bản Tà Cóm, Đồn Biên phòng Tam Chung lựa chọn bản Ón, Đồn Biên phòng Pù Nhi lựa chọn bản Cơm, để xây dựng mô hình điểm “Bản sáng vùng biên”... kết hợp phát triển kinh tế với củng cố quốc phòng - an ninh. Các hoạt động hỗ trợ giống, kỹ thuật chăn nuôi, tuyên truyền xóa bỏ hủ tục trong tang ma, hôn nhân cận huyết và tảo hôn đã giúp bà con nâng cao nhận thức, thay đổi tư duy truyền thống, tập trung phát triển sản xuất, mạnh dạn áp dụng kỹ thuật mới, đầu tư mô hình chăn nuôi, trồng trọt, xây dựng sản phẩm OCOP, gắn kết lợi ích kinh tế với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.

Những tấm gương điển hình với tinh thần đổi mới như Giàng A Vành, Thào A Thái, Giàng A Khoa và Hơ Văn Thành... cho thấy, khi đồng bào dân tộc Mông thay đổi, xóa bỏ hủ tục và biết áp dụng kiến thức, kỹ thuật mới, đời sống được cải thiện rõ rệt. Việc này không chỉ giúp từng hộ gia đình vươn lên, mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào Mông trên mỗi bản, làng.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn