Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước: Cần giải pháp quyết liệt, đột phá

Cổ phần hóa (CPH) doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp là giải pháp quan trọng trong sắp xếp, đổi mới, cơ cấu lại DNNN. Tuy nhiên, đến nay, công tác này còn gặp nhiều khó khăn.

Tiến độ cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước còn chậm. (Ảnh minh họa: M.P)

Tiến độ còn xa so với mục tiêu đặt ra

Theo Công văn số 991/TTg-ĐMDN ngày 10/7/2017 của Thủ tướng Chính phủ, giai đoạn 2017 - 2020 cổ phần hóa 127 doanh nghiệp (Năm 2017: 44 doanh nghiệp; Năm 2018: 64 doanh nghiệp; Năm 2019: 18 doanh nghiệp; Năm 2020: 01 doanh nghiệp) trong đó có những Bộ, ngành, địa phương đã triển khai cổ phần hóa nhiều doanh nghiệp với giá trị lớn.

Cụ thể, Bộ Công Thương 8 doanh nghiệp, trong đó có 2 Tập đoàn và 5 Tổng công ty; Bộ Xây dựng 4 Tổng công ty; Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 8 doanh nghiệp, trong đó có 3 Tổng công ty; Bộ Thông tin và truyền Thông 1 Tập đoàn và 2 Tổng công ty; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện cổ phần hóa Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam. Thành phố Hà Nội 15 doanh nghiệp (trong đó có 5 Tổng công ty) trong năm 2017 - 2018 (chiếm 12% tổng số doanh nghiệp giai đoạn 2017 - 2020). Thành phố Hồ Chí Minh 39 doanh nghiệp (trong đó có 11 Tổng công ty) trong năm 2018 (chiếm 31% tổng số doanh nghiệp giai đoạn 2017 - 2020).

Kế hoạch là như vậy nhưng kết quả thực hiện còn xa với mục tiêu đặt ra. Theo Báo cáo của Bộ Tài chính, năm 2016 đã cổ phần hóa 66 doanh nghiệp (trong đó có 07 doanh nghiệp thuộc danh sách năm 2017 theo kế hoạch tại công văn số 991/QĐ-TTg) với tổng giá trị doanh nghiệp là 40.206 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước là 27.328 tỷ đồng.

Năm 2017 đã cổ phần hóa 69 doanh nghiệp (trong đó có 17 doanh nghiệp thuộc danh sách năm 2017 theo kế hoạch tại công văn số 991/QĐ-TTg) với tổng giá trị doanh nghiệp là 365.953 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước là 160.156 tỷ đồng.

Trong 11 tháng năm 2018 đã cổ phần hóa 11 doanh nghiệp (trong đó có 2 doanh nghiệp thuộc danh sách năm 2017 và chưa có doanh nghiệp nào thuộc danh sách 2018 theo kế hoạch tại Công văn số 991/QĐ-TTg) với tổng giá trị doanh nghiệp của 11 doanh nghiệp là 29.634 tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước là 15.329 tỷ đồng.

Đã có 2 doanh nghiệp báo cáo tình hình thực hiện bán cổ phần lần đầu là Công ty TNHH MTV Đầu tư xây dựng Vạn Tường (Quân khu 5) và Tổng công ty truyền hình cáp Việt Nam (VTV cab), tuy nhiên VTV cab bán đấu giá không thành công.

Như vậy, đến nay đã cổ phần hóa được 26/127 doanh nghiệp trong kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại công văn số 991/QĐ-TTg (chiếm 20,4%). Những tỉnh, đơn vị thực hiện tích cực, đã hoàn thành kế hoạch đặt ra là: Vĩnh Long, Sóc Trăng, Tuyên Quang, Hà Tĩnh, Đồng Tháp, Bình Dương, Bắc Ninh, Bắc Kạn và Đài truyền hình Việt Nam.

Cùng với đó, kế hoạch thực hiện thoái vốn cũng chưa được như kỳ vọng đặt ra. Theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg ngày 17/8/2017 của Thủ tướng Chính phủ thì giai đoạn 2017 - 2020 thực hiện thoái 406 danhmục, khoảng 60.000 tỷ đồng vốn nhà nước tại các doanh nghiệp.

Ngoài việc thực hiện thoái vốn theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các đơn vị còn phải thực hiện thoái vốn đầu tư khỏi các ngành, lĩnh vực nhạy cảm, rủi ro cao, thoái vốn khỏi các ngành nghề không thuộc lĩnh vực kinh doanh chính và thoái vốn theo Phương án cơ cấu lại doanh nghiệp đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Trong giai đoạn từ 2016 - tháng 11/2018, cả nước đã thoái được 17.826 tỷ đồng, thu về 155.735 tỷ đồng. Trong đó, năm 2016 thoái được 3.645 tỷ đồng, thu về 6.839 tỷ đồng. Năm 2017: thoái được 9.046 tỷ đồng, thu về 138.327 tỷ đồng (gồm khoản thoái vốn nhà nước tại Sabeco và Vinamilk). Trong đó có 13 đơn vị thoái vốn theo kế hoạch tại Quyết định số 1232/QĐ-TTg với giá trị thoái 1.417 tỷ đồng, thu về 2.678 tỷ đồng. Trong 9 tháng năm 2018 thoái được 5.067 tỷ đồng, thu về 10.499 tỷ đồng. Trong đó có 18 đơn vị thực hiện thoái vốn theo kế hoạch tại Quyết định số 1232/QĐ-TTg với giá trị 1.308 tỷ đồng, thu về 2.511 tỷ đồng (2 đơn vị thuộc kế hoạch năm 2018 và 16 đơn vị thuộc kế hoạch năm 2017).

Theo số liệu từ Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính), tình hình hoạt động và hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp sau khi thực hiện cổ phần hóa có nhiều thay đổi. Bên cạnh những doanh nghiệp tổng tài sản tăng, lợi nhuận tăng thì vẫn có doanh nghiệp phát sinh lỗ. Trong đó, Cục Tài chính doanh nghiệp kể ra, có 35 doanh nghiệp với tổng số lỗ phát sinh là 844 tỷ đồng; tổng số phát sinh phải nộp NSNN đạt 47.297 tỷ đồng, tăng 18% so với năm 2016. Trong đó, một số doanh nghiệp cổ phần có số lỗ phát sinh lớn như Tổng công ty Khoáng sản và Thương mại Hà Tĩnh lỗ phát sinh 70 tỷ đồng; Tổng công ty LICOGI lỗ phát sinh 59 tỷ đồng...

Như vậy có thể thấy, vẫn còn tồn tại một số doanh nghiệp cổ phần hoạt động kém hiệu quả, kinh doanh thua lỗ nên không bảo toàn được vốn chủ sở hữu như Công ty CP Lương thực và Dịch vụ Quảng Nam (âm vốn chủ sở hữu 79 tỷ đồng); Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu Đà Nẵng (âm vốn chủ sở hữu 41 tỷ đồng)...

Với kết quả này, nhiệm vụ đặt ra cho khoảng thời gian trước mặt để hoàn thành các mục tiêu của CPH và thoái vốn DNNN là không hề đơn giản. Vì vậy, cần có quyết tâm cao nhất của DN, của Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, quyết tâm của Chính phủ và sự đồng hành của các cơ quan liên quan, để thật sự tạo được bước đột phá khi chúng ta bước vào giai đoạn hai của cuộc đổi mới. Đó là quyết tâm xử lý những nút thắt, những nhân tố làm cản đường CPH.

Cần giải pháp quyết liệt, đột phá

Dự kiến, đến năm 2020, cả nước chỉ còn khoảng hơn 100 DNNN. Tuy nhiên thực tế có thể thấy việc xây dựng chiến lược, kế hoạch sản xuất kinh doanh còn thiếu tính dự báo, thiếu sự liên kết để đáp ứng yêu cầu phát triển chung; Cơ chế quản trị doanh nghiệp nhà nước chậm được đổi mới, chưa phù hợp với các thông lệ, chuẩn mực quốc tế; tính công khai, minh bạch còn hạn chế. Đặc biệt, trách nhiệm của người quản lý doanh nghiệp nhà nước chưa rõ ràng; công tác cán bộ, chính sách tiền lương, thưởng của DNNN còn chưa gắn với hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, chưa có tác động khuyến khích người lao động tăng năng suất lao động.

Bên cạnh đó, việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương hành chính đối với các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ cần được nghiên cứu công khai Bộ, ngành đang chậm kế hoạch cổ phần hóa, kế hoạch thoái vốn, chậm quyết toán cổ phần hóa DNNN, chậm đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán. Bên cạnh đó, cơ chế xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi xảy ra sai phạm cũng như việc xử lý các hành vi vi phạm về giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động đối với DNNN chưa đầy đủ, nghiêm túc.

Để khắc phục những tồn tại trên, cần sự vào cuộc đồng bộ với nhiều giải pháp quyết liệt và đột phá.

Theo Cục trưởng Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) Đặng Quyết Tiến, các Bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước cần tập trung vào 5 nhóm giải pháp. Đó là giải pháp về nhận thức, thể chế, tổ chức thực hiện, quản trị doanh nghiệp và giải pháp về giám sát, kiểm tra, công khai, minh bạch. Trong đó, đối với giải pháp tổ chức, thực hiện các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty nhà nước trước ngày 31/12/2018 phải hoàn thành việc phê duyệt hoặc trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cơ cấu lại các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực quản lý theo đúng quy định, trong đó nêu rõ tiến độ, cơ quan tổ chức thực hiện, người chịu trách nhiệm.

Đặc biệt cần gắn kết quả việc thực hiện sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN với việc đánh giá trách nhiệm của người đứng đầu; tiếp tục đổi mới công tác bố trí, bổ nhiệm, miễn nhiệm đối với người đứng đầu DNNN.

Nhằm thúc đẩy cơ cấu lại, đổi mới, nâng cao hiệu quả DNNN, ông Đặng Quyết Tiến đề nghị sớm xây dựng và hoàn thiện hệ thống thể chế pháp luật, tạo khuôn khổ và hành lang pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất; tập trung xử lý dứt điểm các tập đoàn kinh tế nhà nước, tổng công ty nhà nước, các dự án, công trình đầu tư của DNNN kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài; tăng cường trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước, nhất là người đứng đầu trong tái cơ cấu, CPH, thoái vốn đầu tư nhà nước theo phương án được phê duyệt, nâng cao năng lực quản trị, hiệu quả sản xuất, kinh doanh của DNNN. Đồng thời, xác định trách nhiệm cá nhân trong việc thực hiện sắp xếp, CPH, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp.

Theo dangcongsan.vn