Nét đẹp trang phục đồng bào Mông Xứ Thanh

Giữa đại ngàn xứ Thanh, nơi những đỉnh núi quanh năm mây phủ, hình ảnh những thiếu nữ Mông trong bộ váy áo rực rỡ hiện ra như những đóa hoa rừng khoe sắc. Không chỉ là trang phục để mặc, mỗi đường kim mũi chỉ, hoa văn là kết tinh của sự sáng tạo, gu thẩm mỹ, những giá trị văn hóa đặc sắc và câu chuyện kể về lịch sử của cộng đồng.

Bà Sung Thị Xia ở bản Pù Ngùa, xã Pù Nhi với niềm đam mê thêu thùa.

Về cội nguồn và lịch sử hình thành, phần lớn người Mông ở Thanh Hóa di cư từ các tỉnh khu vực miền núi phía Bắc đến, thuộc 3 ngành Mông Trắng, Mông Đen và Mông Hoa. Trong đó, người Mông Trắng có số dân đông nhất.

Trải qua bao biến thiên thời gian, qua nhiều lần di cư để tìm vùng đất mới sinh sống, lập bản, lập mường, đồng bào Mông không chỉ nỗ lực phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, xây dựng đời sống ấm no, mà họ còn quan tâm đến việc bảo tồn những nét văn hóa truyền thống của dân tộc như ngôn ngữ, chữ viết, ẩm thực, các làn điệu dân ca, dân vũ... Đặc biệt, trang phục truyền thống của người Mông được xem là “vật quý”, luôn được đồng bào nỗ lực gìn giữ, lưu truyền qua nhiều thế hệ. Trong đó, trang phục của chị em phụ nữ chính là nét đẹp, là điểm nhấn của văn hóa truyền thống đồng bào Mông.

Phụ nữ Mông có cả 2 bộ trang phục truyền thống, gồm quần áo và váy áo. Bộ trang phục quần áo vẫn được chị em sử dụng nhiều trong đời sống sinh hoạt và sản xuất. Còn bộ váy áo thường được diện vào những ngày có công việc trong đại, hay lễ tết, ngày hội của bản làng.

Ở tuổi 50, đối với bà Sung Thị Xia ở bản Pù Ngùa, xã Pù Nhi nghề thêu thùa, may vá đã gắn như một phần của cuộc sống. Từ khi 15 tuổi, bà đã thành thạo việc thuê thùa, may vá và tự tay may cho mình những bộ trang phục đẹp.

Theo quan niệm của đồng bào Mông, việc may vá, thêu thùa chính là thước đo đánh giá sự siêng năng, chăm chỉ của người phụ nữ. Giờ đây, khi đời sống phát triển, nghề trồng lanh, dệt vải không còn nhưng bà vẫn dành trọn đam mê với việc may, thêu.

Với tập quán du canh, du cư, để thuận tiện trong sinh hoạt hàng ngày và lao động sản xuất, bộ trang phục của phụ nữ Mông được sáng tạo phù hợp với đời sống thực tiễn. Bộ trang phục của phụ nữ Mông, ngoài áo và quần, còn có dây thắt lưng, xế và một số phụ kiện khác.

Chiếc dây lưng rực rỡ sắc màu.

Chiếc áo nửa lưng (hay còn gọi là áo khóm) chính là điểm nhấn của bộ trang phục. Chiếc áo được may khá đơn giản, với cổ hình chữ V, khi mặc chiếc áo này chị em thường kết hợp với áo phông cổ tròn hoặc áo sơ mi bên trong. Không những vậy, để phân biệt trang phục của nam và nữ, phần sau cổ áo của nữ giới còn được trang trí hoa văn hình chữ nhật được thêu với đường nét tinh xảo. Đặc biệt, ở phần tay áo của nữ giới còn được may thêm sọc ngang màu đen, làm nổi bật chiếc áo màu xanh của phụ nữ người Mông. Áo khóm được kết hợp với quần ống rộng có xế che phía trước. Xế chính là miếng vải được thắt cả trước lẫn sau, chính giữa của tấm xế thường được may thêm miếng vải xanh để tạo điểm nhấn.

Để tô điểm cho bộ trang phục của phụ nữ Mông thêm rực rỡ, không thể thiếu chiếc dây thắt lưng. Chị em sẽ dùng dây lưng dài với các màu chủ đạo như đỏ, hồng, xanh, tím... quấn lên phần eo, tạo nên sự duyên dáng nhưng đầy khỏe khoắn của người phụ nữ vùng sơn cước.

Phụ nữ người Mông cùng nhau thêu thùa.

Bộ trang phục của đồng bào Mông tuy sử dụng thường ngày, nhưng không kém phần cầu kì, tinh tế. Điểm ấn tượng trong bộ trang phục này chính là sự khéo léo trong cách phối hợp các màu sắc, tạo nên những hình khối, hoa văn mang bản sắc văn hóa riêng của người Mông. Tất cả những tạo hình trong bộ trang phục được chị em chắt lọc từ những cảm nhận về vẻ đẹp cuộc sống. Mùa sắc chủ đạo trong bộ trang phục là áo màu xanh, quần màu đen.

Ngày nay, với sự giao thoa văn hóa giữa các vùng miền, nhiều loại thời trang mới xuất hiện, du nhập vào đời sống đã tạo nên những thách thức đối với việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, đối với đồng bào Mông ở vùng cao xứ Thanh, trang phục truyền thống vẫn được bà con sử dụng hàng ngày, tạo nên vẻ đẹp riêng không thể trộn lẫn, hòa tan. Đó chính là nét đặc biệt, khẳng định bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Mông, không bị nhầm lẫn với bất kỳ dân tộc nào khác.

Trang phục truyền thống của đồng bào Mông xứ Thanh không chỉ là dấu ấn bản sắc văn hóa, mà còn là sự gửi gắm tâm hồn, niềm tự hào và ký ức của bao thế hệ. Giữa nhịp sống hiện đại, nét đẹp ấy vẫn được gìn giữ, tiếp nối và lan tỏa bền bỉ theo thời gian.

Phương Chính