Những người góp phần gìn giữ văn hóa truyền thống

Khu vực miền núi tỉnh Thanh Hóa có hơn 1 triệu cư dân sinh sống, trong đó, đồng bào dân tộc thiểu số có trên 600.000 người, gồm các dân tộc Mường, Thái, Thổ, Mông, Dao, Khơ Mú. Mỗi dân tộc có nét văn hóa đặc sắc riêng, góp phần làm phong phú, đa dạng kho tàng văn hóa truyền thống của xứ Thanh.

Ông Phạm Bá Thược với những trang tư liệu về chữ Thái cổ.

Là người con dân tộc Thái, hơn 20 năm qua, ông Phạm Bá Thược ở xã Mường Mìn, luôn mang trong mình niềm đam mê với văn hóa truyền thống của dân tộc. Ông đã dành nhiều thời gian cho việc nghiên cứu, sưu tầm chữ Thái cổ và truyền dạy cho nhiều thế hệ. Việc làm của ông đang góp phần hồi sinh chữ viết của người Thái, cũng là gìn giữ, phát huy những nét tinh túy nhất của dân tộc mình.

Từ ngày còn là giáo viên đứng trên bục giảng, ông Thược đã có đam mê tìm hiểu hệ thống chữ viết của dân tộc Thái. Ông thường xuyên tham gia các lớp đào tạo, tập huấn về giảng dạy tiếng Thái do địa phương, tỉnh tổ chức. Từ năm 2007 đến nay, dù trải qua nhiều cương vị công tác khác nhau, nhưng ông vẫn là hạt nhân quan trọng trong công tác giảng dạy tiếng Thái trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Không chỉ thành thạo chữ viết dân tộc Thái, ông Thược còn sưu tầm, phiên âm và lưu giữ được trên 2.000 câu tục ngữ, thành ngữ, quán ngữ dân tộc Thái. Ông cập nhật, ghi chép lại những tác phẩm văn học, những câu thành ngữ, tục ngữ, quán ngữ trong các lĩnh vực đời sống xã hội sau đó phiên âm bằng chữ Việt và phổ biến lại cho Nhân dân. Ông vận động các bậc cao niên ở các thôn bản, các nghệ nhân dân gian sưu tầm sách cổ bằng chữ Thái. Ông phiên âm và lưu giữ được 300 cuốn sách cổ gồm đủ các thể loại: ca dao, truyện thơ, sách tâm linh và sách cổ nói về luật tục, tập tục người Thái.

Ông Phạm Vũ Vượng truyền dạy cồng, chiêng.

Với mong muốn bảo lưu vốn văn hóa truyền thống, cách đây hơn 10 năm, ông Phạm Vũ Vượng ở thôn Thuận Hòa, xã Thạch Lập đã đề nghị với chính quyền địa phương thành lập Câu lạc bộ Cồng chiêng, với nòng cốt là những người cao tuổi. Sau khi thành lập, các thành viên của câu lạc bộ đã đến từng gia đình trong thôn để thống kê lại số cồng, chiêng được lưu giữ trên địa bàn. Khi đã thống kê đầy đủ, ông Vượng đứng ra cùng bà con tổ chức các buổi sinh hoạt văn nghệ, tập luyện với dàn cồng, chiêng. Không chỉ người dân trên địa bàn xã, mà người Mường ở xã khác trong vùng cũng chủ động tìm đến nhờ ông Vượng dạy đánh cồng, chiêng. Với bà con người Mường, học cách sử dụng cồng chiêng, là để hiểu thêm về cội nguồn văn hóa của dân tộc mình.

Qua hơn 15 năm duy trì sinh hoạt, cho đến nay, câu lạc bộ đã thu hút hàng chục thành viên từ các xã: Ngọc Liên, Minh Sơn, Nguyệt Ấn... trở thành mô hình điểm của tỉnh Thanh Hóa trong việc gìn giữ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Mường.

Học sinh Trường Phổ thông DTNT THCS Ngọc Lặc trong một buổi học ngoại khóa về cồng chiêng.

Tại Trường Phổ thông DTNT THCS Ngọc Lặc, từ năm học 2021 - 2022 đến nay, nhà trường đã phối hợp với các đơn vị chức năng tổ chức nhiều buổi học ngoại khóa, với chuyên đề “Tìm hiểu, gìn giữ, phát huy văn hóa truyền thống”. Cùng với đó, nhà trường còn phối hợp với ông Phạm Vũ Vượng để tổ chức các buổi giao lưu, truyền dạy cho các em học sinh những nét đặc trưng nhất của văn hóa dân tộc Mường. Đó là những câu hát đang, hát xường, là nghệ thuật diễn xướng cồng chiêng... Đến với những buổi học như thế này, các em học sinh được hiểu thêm về văn hóa của dân tộc mình, từ đó, càng có ý thức hơn trong học tập, rèn luyện, nâng cao trách nhiệm của bản thân trong việc gìn giữ, phát huy văn hóa truyền thống dân tộc Mường trong thời kỳ mới.

Tỉnh Thanh Hóa hiện có hàng trăm nghệ nhân hoạt động trong lĩnh vực văn hóa phi vật thể. Họ là những người đang nắm giữ, truyền dạy, có những cống hiến to lớn cho sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh. Cùng với sự vào cuộc của các cấp chính quyền, sự đồng lòng và tích cực tham gia của Nhân dân, các giá trị văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn tỉnh đã và đang được bảo tồn, phát huy. Tin tưởng rằng, với các giải pháp phù hợp, cùng sự quan tâm của Đảng, Nhà nước bằng các chính sách thiết thực, bản sắc văn hóa vùng dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa sẽ tiếp tục được các thế hệ kế thừa và phát triển, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa đặc sắc của xứ Thanh.

Đức Dũng