Phát triển không gian văn hóa trong lòng phố thị (Bài 1): Khi phố có “hồn”

Trong nhịp sống phố thị hiện đại, những không gian văn hóa (KGVH) mang đậm bản sắc vẫn hiện diện, góp phần gìn giữ cội nguồn và nuôi dưỡng đời sống tinh thần. Đó không chỉ là dấu ấn của quá khứ, mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, tạo nên nền tảng để hướng tới sự phát triển bền vững và giàu bản sắc cho đô thị hôm nay.

Những chiếc trống đồng Đông Sơn cổ tại KGVH Việt của Bảo tàng Cổ vật Đông Sơn.

Giữa những tòa nhà cao tầng san sát và nhịp sống ồn ào, KGVH mang đậm bản sắc hiện lên như điểm nhấn đặc biệt, làm phố thị trở nên xanh mát và cũng là cái “hồn” của phố.

Công viên Hội An, là một không gian như thế. Được mệnh danh là “phố cổ” giữa lòng xứ Thanh, Công viên Hội An không chỉ là điểm nhấn trong cảnh quan mà còn là KGVH đặc sắc của Thanh Hóa, làm nên diện mạo một phố thị vừa hiện đại vừa đậm đà bản sắc.

Kể từ ngày được nâng cấp, khoác lên mình “chiếc áo mới” sắc nét, công viên đã trở thành điểm hẹn văn hóa trong đời sống tinh thần người dân địa phương. Hiện, công viên có 5 phân khu: Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh; khu thể dục – thể thao; khu lâm viên; khu KGVH Thanh Hóa - Hội An và khu trung tâm. Trong đó, phân khu KGVH Thanh Hóa - Hội An được xem là “trái tim” của công viên. Với những công trình tái hiện dấu ấn tình nghĩa thủy chung giữa Nhân dân hai thành phố kết nghĩa Thanh Hóa và Hội An (tên gọi khi chưa thực hiện chính quyền 2 cấp). Phiên bản chùa Cầu, phiên bản phố cổ Hội An cùng nhiều hạng mục kiến trúc đặc trưng được phục dựng công phu, gợi nên hình ảnh phố cổ xưa cũ ngay giữa lòng phố thị xứ Thanh.

Đặc biệt, các gian hàng tại phiên bản phố cổ Hội An đều mang đậm đặc trưng văn hóa, phản ánh sự sáng tạo và tâm huyết của những người gìn giữ truyền thống. Đó là gian hàng cổ phục với những bộ trang phục qua các thời kỳ của người Việt; gian trưng bày sản phẩm từ tre, gỗ mỹ nghệ; gian đọc sách; gian giới thiệu trang phục của 54 dân tộc anh em... Mỗi gian trưng bày đều góp phần tạo nên một không gian đa sắc màu, vừa gần gũi, vừa giàu tính giáo dục. Anh Lê Việt Dũng, chủ gian hàng cổ phục, chia sẻ: “Mỗi bộ cổ phục tôi mang đến không chỉ để trưng bày, mà còn để kể lại câu chuyện về lối sống, phong tục của cha ông. Tôi mong muốn qua những hiện vật này, thế hệ trẻ có thể cảm nhận rõ hơn về chiều sâu văn hóa dân tộc, và tự hào khi biết rằng giữa lòng phố thị vẫn có một nơi để kết nối với cội nguồn”.

Với người dân địa phương, công viên không chỉ là điểm tham quan, mà còn là nhân chứng cho tình nghĩa keo sơn giữa Thanh Hóa và TP Đà Nẵng. Từ trong khói lửa chiến tranh đến những ngày hòa bình dựng xây, tình cảm gắn bó ấy đã trở thành một cột mốc sâu đậm trong ký ức cộng đồng. Bởi vậy, mỗi hạng mục trong công viên không chỉ mang giá trị thẩm mỹ, mà còn chất chứa những câu chuyện về tình người, tình đất đầy ân tình.

Một chương trình giao lưu nghệ thuật tại Công viên Hội An.

Nơi đây thường xuyên diễn ra các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, xúc tiến du lịch và giao lưu ẩm thực. Như: Trình diễn nghệ thuật thư pháp, Ngày sách và văn hóa đọc Việt Nam, Tuần lễ văn hóa TP Thanh Hóa – TP Hội An (tên gọi khi chưa thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp)... đã tạo dấu ấn mạnh mẽ, đưa du khách và người dân trải nghiệm những nét tinh túy của cả hai vùng đất. Các hoạt động này không chỉ góp phần quảng bá hình ảnh Thanh Hóa - TP Đà Nẵng, mà còn khẳng định công viên như một “cầu nối” gắn kết cộng đồng, bồi đắp tình hữu nghị và khơi dậy niềm tự hào cho thế hệ trẻ.

Giữa phố thị ồn ào, Công viên Hội An nổi bật như một “ốc đảo” văn hóa, vừa lưu giữ ký ức, vừa tiếp thêm sức sống mới cho không gian đô thị. Đây không chỉ là điểm đến của sự thư giãn, trải nghiệm, mà còn là biểu tượng cho tinh thần văn hóa bền chặt, làm nên cái “hồn” rất riêng của phố thị Thanh Hóa hôm nay.

Trải rộng trên diện tích hơn 24.000m2, KGVH Việt như một “bảo tàng” đồ sộ về lịch sử và bản sắc dân tộc của người Việt. Nơi hội tụ những công trình kiến trúc, cảnh quan, hiện vật và di sản phong phú, vừa mang giá trị tinh thần, vừa là nguồn lực vật chất quý báu, góp phần giới thiệu xứ Thanh, vùng đất “địa linh nhân kiệt” đến bạn bè bốn phương.

Ngay từ cổng chính, hình ảnh hồn quê Việt hiện lên qua ngôi nhà tranh vách đất mộc mạc, tái hiện đời sống nông thôn xưa. Mái rạ, vách đất, hiên nhà với cối xay, quạt lúa, cây rơm, con trâu... tất cả gợi về ký ức làng quê bình dị, nơi gìn giữ gốc rễ văn hóa Việt. Càng đi sâu vào bên trong, tinh thần xứ Thanh, tinh thần Việt được hiện lên càng rõ nét qua những tác phẩm điêu khắc gỗ tinh xảo, mang tên gọi đầy ấn tượng như Cửu long tranh châu, Tứ linh, Thanh kỳ khả ái... Bên cạnh đó, là những sản phẩm mỹ nghệ từ đá quý như ruby, thạch anh, mã não, được chế tác công phu, thể hiện bàn tay tài hoa và trái tim tâm huyết của nghệ nhân.

Điểm nhấn đặc biệt và cũng là niềm tự hào lớn lao của KGVH Việt chính là Bảo tàng cổ vật Đông Sơn. Hơn 1.000 hiện vật nơi đây khắc họa một nền văn hóa rực rỡ đã tồn tại từ 2.000 – 3.000 năm trước – văn hóa Đông Sơn. Các hiện vật đồ gốm thuộc nền văn hóa Đông Sơn được lưu giữ, trưng bày ở đây như: đồ đun nấu (nồi, chõ, vò, bình, chậu), đồ dùng ăn uống (bát, chén, cốc) với màu sắc phớt hồng, đỏ thổ hoàng, màu xám đen... là đặc trưng không thể pha lẫn của gốm Đông Sơn vùng sông Mã, tạo tiền đề cho nghề sản xuất gốm xứ Thanh phát triển trong khoảng 10 thế kỷ sau đó. Trong đó, bộ sưu tập hơn 200 chiếc trống đồng Đông Sơn - “mặt trời Đông Sơn” cho thấy quy mô, giá trị khoa học to lớn của Bảo tàng cổ vật Đông Sơn. Đây là bộ sưu tập trống đồng khá quy mô, đa dạng về loại hình, kích thước, kiểu dáng hoa văn...

KGVH Việt, vì thế, không chỉ là nơi lưu giữ di sản, mà còn là điểm hẹn để mỗi thế hệ tìm thấy niềm tự hào về cội nguồn. Trong từng hiện vật, từng công trình, người ta thấy thấp thoáng hồn cốt người Việt, mạch nguồn bền vững để gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc.

Bài và ảnh: Phan Vân