Tết “ấm” làng nghề... (Bài 1): Nghề “đặc thù”

Bao giờ cũng vậy, những tháng cuối năm luôn là dịp “làm ăn lớn” của các nghề, làng nghề, làng nghề truyền thống... Đây là cơ hội để người lao động gia tăng thu nhập, mang một cái tết no đủ hơn về cho gia đình.

Những loại quả được chị Hương trang trí trở nên bắt mắt, sang trọng hơn.

Điêu khắc và trang trí hoa quả, bán cá ông công, đánh bóng lư đồng, trang trí hoa lan... những nghề thời vụ “hot” này chỉ diễn ra vào những tháng cuối năm khi không khí xuân rộn ràng trên khắp các con phố.

Một trong những nét đẹp văn hóa của người Việt là chú trọng mâm ngũ quả ngày tết. Mâm ngũ quả trên bàn thờ ngày tết thể hiện lòng hiếu thảo, sự thành tâm của con cháu đối với ông bà, tổ tiên. Đồng thời, nó còn mang ý nghĩa của sự tươi trẻ, mới mẻ và những mong ước của gia chủ về những điều tốt lành cho một năm mới sắp tới. Bởi vậy, người Việt ngày càng có nhu cầu cao về một mâm ngũ quả sang trọng, mang tính thẩm mỹ cao.

Không biết nghề trang trí hoa quả có từ bao giờ, chỉ biết rằng người Việt đã có sự sáng tạo khi kết hợp nét văn hóa truyền thống vào cuộc sống hiện đại, đó là việc viết chữ thư pháp lên quả. Nghề này có sự tham gia của các nghệ nhân thư pháp và những người có năng khiếu về mỹ thuật, là một nghề “hái ra tiền” dịp tết.

Chị Đào Lan Hương ở thôn Hiền Thôn, xã Hoằng Đạo (Hoằng Hóa) đã có hơn 10 năm làm nghề trang trí hoa quả. Là một giáo viên mỹ thuật, chị Hương có khả năng trang trí, kẻ vẽ, viết chữ thư pháp. Ban đầu, công việc của chị xuất phát từ sự yêu thích, tuy nhiên sau khi đăng những hình ảnh trang trí quả tết lên trang cá nhân, chị Hương nhận được nhiều sự khen ngợi và kèm theo đó là những lời đề nghị đặt hàng. Qua các năm, càng nhiều người trong và ngoài tỉnh biết đến tay nghề của chị, đặc biệt đã có những đơn hàng lớn từ TP Hà Nội, Tuyên Quang, Bắc Ninh, Hải Phòng... Dịp Tết Nguyên đán 2024, chị đã xuất bán khoảng 1.000 quả các loại, trong đó bán tỉnh ngoài là 500 quả.

Những loại quả được chị Hương dùng trang trí thường là dưa hấu, dừa, bưởi, bòng,... Đây là những loại quả được ưa chuộng trong dịp tết. Để tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh, chị Hương phải thực hiện nhiều công đoạn. Đầu tiên, chị phải xịt 2 - 3 lớp màu sơn thường và 1 lớp sơn bóng để tạo màu cho quả (tùy từng loại quả có phủ sơn hay không). Sau khi sơn khô, chị tiến hành tạo các chi tiết hoa văn, chữ thư pháp theo bố cục đã lên ý tưởng sẵn. Giá mỗi loại quả phụ thuộc vào yêu cầu của khách, thông thường giá dừa từ 150 - 250 nghìn đồng/quả, bưởi là 100 nghìn đồng/quả, bòng từ 300 - 500 nghìn đồng/quả... Yêu cầu về sản phẩm, chị Hương phải đặt hàng trước với nhà vườn, quả mang đi trang trí trước hết phải có hình thức đẹp, không có tì vết...

Từ những quả dừa, quả bưởi... đơn sơ ban đầu qua đôi bàn tay của chị Hương đã trở thành một tác phẩm nghệ thuật mang tính thẩm mỹ cao, giúp tôn lên sự sang trọng mâm ngũ quả ngày tết. Chị Hương cho biết: “Trang trí quả tết không chỉ mang lại cho tôi nguồn thu nhập đáng kể, điều quan trọng hơn tôi muốn gửi gắm trong mỗi sản phẩm đó là tâm huyết của những người muốn duy trì, giữ gìn nét đẹp chữ Việt qua thư pháp”.

Cũng là một nghề đặc trưng, phát triển mạnh vào dịp cuối năm, cắm hoa lan nghệ thuật những năm qua đã và đang mang lại nguồn thu nhập cao cho lao động thời vụ. Ngày nay, chơi hoa lan dịp tết được nhiều người ưa chuộng. Bởi, ngoài độ bền cao thì mỗi chậu lan chính là một tác phẩm nghệ thuật được làm kỳ công. Mỗi loại hoa lan còn có ý nghĩa khác nhau.

Vườn lan của anh Huỳnh Đức Hiếu.

Theo các chủ vườn lan thì năm nay thị trường lan sôi động sớm, từ khoảng đầu tháng 12 (âm lịch) đã nhộn nhịp khách đến tham quan, đặt hàng. Tết là vụ chính ở mỗi vườn lan, doanh thu trong dịp này chiếm khoảng 70 – 80% tổng doanh thu cả năm. Tại vườn lan Hướng Minh (TP Thanh Hóa), để chuẩn bị cho vụ tết, chủ vườn lan này là anh Huỳnh Đức Hiếu đã sẵn sàng nguồn nguyên liệu dồi dào, nhập khẩu hàng nghìn cành lan các loại. Anh đã tìm thuê 15 - 20 nhân viên cắm hoa có kinh nghiệm lâu năm. Với mỗi nhân viên cắm hoa trong dịp tết thu nhập từ 15 – 20 triệu đồng/người, thậm chí còn cao hơn. Anh Nguyễn Văn Minh, nhân viên cắm hoa tại vườn lan Hướng Minh, cho biết: “Đạt được mức thu nhập cao dịp tết thì áp lực công việc cũng rất lớn. Để cắm được một chậu lan đẹp là cả một quá trình lao động cả về trí óc và đôi bàn tay. Không đơn giản là lần lượt xếp từng bầu lan lên chậu mà người thợ phải phác thảo trong đầu bố cục, hình khối bình hoa, để bảo đảm tính thẩm mỹ, tính nghệ thuật cao. Một chậu lan cắm đẹp phải đáp ứng được các quy chuẩn về màu sắc, sự cân xứng, ý nghĩa của thế dáng”.

Giá lan được tính theo cành, bình quân một chậu lan dao động từ 250 - 500 nghìn đồng với lan thường. Với những chậu lan yêu cầu nghệ thuật cao, kèm theo nhiều phụ kiện đắt tiền như gỗ lũa, tiểu cảnh... thì giá từ chục triệu lên đến hàng trăm triệu đồng. Những nhân viên cắm lan nghệ thuật có kinh nghiệm luôn đắt mối và có mức lương “khủng” dịp tết.

Thêm một nghề đặc trưng, thú vị vào dịp tết ở xứ Thanh là nghề nuôi cá ông Công. Nghề nuôi cá ông Công tập trung chủ yếu tại thị trấn Tân Phong (Quảng Xương) với gần 400 hộ dân tham gia. Thị trường tiêu thụ cá không chỉ trong tỉnh mà còn cung ứng cho các đầu mối đặt hàng ở khu vực các tỉnh Bắc Miền Trung. Nghề bán cá ông Công chỉ diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp (âm lịch). Nghề không đòi hỏi nhiều vốn nên những năm qua có nhiều người trẻ, sinh viên cũng tham gia buôn bán.

Nghề “đặc thù” xuất hiện trong những tháng cuối năm là cơ hội việc làm cho người lao động và điều này không những giúp họ có thêm nguồn thu nhập cao mà còn là lợi thế để họ biết thêm ngành nghề mới và biết cách tiếp cận với thị trường lao động. Và dù làm ở ngành nghề nào, thì nguồn thu nhập cao thời vụ đã giúp họ có một cái tết đầy đủ hơn.

Bài và ảnh: Phan Thị