Thị trường thuốc chữa bệnh online: Cần có chế tài đủ mạnh

Với sự phát triển mạnh mẽ của các sàn thương mại điện tử (TMĐT) như Shopee, Lazada, TikTok Shop..., việc mua bán trực tuyến trở nên dễ dàng hơn. Người tiêu dùng chỉ cần vài cú nhấp chuột là có thể tìm thấy hàng loạt sản phẩm đủ loại, từ khám bệnh, thuốc chữa bệnh, thực phẩm chức năng... hỗ trợ tăng cường sức khỏe.

"Bác sĩ" online nở rộ...

Những năm gần đây, TMĐT đã không còn là khái niệm hay một lĩnh vực mới mẻ tại nước ta. Nhu cầu mua sắm online thông qua sàn TMĐT len lỏi vào từng ngõ ngách từ đô thị đến các vùng miền nông thôn. Chỉ cần có trên tay chiếc điện thoại thông minh bất kỳ ai cũng có thể “chốt đơn”. Các phiên livestream bán thuốc, tư vấn sức khỏe “đập vào mắt" hàng ngày khiến người dùng mạng ngán ngẩm.

Chỉ cần có chiếc điện thoại thông minh thì bất kỳ ai cũng có thể “chốt đơn”. Ảnh nguồn Internet

Tại Việt Nam, việc khám bệnh, bán thuốc online “manh nha” từ những năm 2017-2018. Tuy nhiên, đến khi đại dịch COVID-19 bùng phát, nhu cầu mua, bán thuốc online mới phát triển mạnh mẽ. Theo ước tính thị trường thuốc online Việt Nam đến năm 2024 đạt khoảng 5 - 8% thị phần bán thuốc và đang tăng trưởng không ngừng. Gõ từ khóa "mua bán thuốc” tại thanh công cụ tìm kiếm trên các nền tảng mạng, kết quả có hàng loạt hội nhóm buôn bán, trao đổi thuốc. Mỗi hội nhóm thu hút hàng chục đến hàng trăm thành viên tham gia, khách hàng có nhu cầu mua bất kỳ loại thuốc nào trong nhóm cũng được đáp ứng ngay. Chưa kể, nhiều tài khoản chào mời khách hàng bằng các loại thuốc dán mác ghi rõ “Thuốc kê đơn” với cam kết giá “mềm” bao cả thị trường, chất lượng và uy tín là điều không cần bàn tới.

“Chợ” thuốc tung hoành trên các nền tảng MXH. Ảnh chụp màn hình.

Trong vai người muốn mua thuốc kháng sinh, liên hệ với tài khoản T.K trong nhóm “Chợ thuốc tây” thì được báo giá sản phẩm 50.000 đồng/hộp, nếu mua từ 2 hộp trở lên sẽ được giảm giá và tư vấn thêm một sản phẩm có hàm lượng tương đương nhưng giá lại “mềm” hơn rất nhiều so với giá bán cùng loại tại các nhà thuốc. Khi được hỏi thuốc kháng sinh trên không có đơn bác sĩ kê (theo quy định) thì có thể mua được không, người này khẳng định mua dùng bình thường, chỉ cần báo số lượng, địa chỉ hàng sẽ đến tận nơi.

Cách phân biệt thuốc thật – giả. Ảnh nguồn Internet

Mang trong mình tâm lý “ngại” đi viện chị T (trú tại phường Lam Sơn, TP Thanh Hóa) bộc bạch: “Thực tế, chúng tôi bị “ám ảnh” mỗi lần đi viện bởi các bệnh viện công, đặc biệt là các bệnh viện tuyến đầu đều bị quá tải dù có "xếp lốt” từ sớm cũng phải đợi rất lâu mới đến lượt mình khám. Chưa kể, thời gian bác sĩ dành cho mỗi bệnh nhân không nhiều, trong khi người bệnh phải chờ đợi, làm hết xét nghiệm này đến xét nghiệm khác rất mệt mỏi. Do vậy, không ít người lựa chọn cách lên mạng tìm hiểu thông tin về bệnh hoặc truyền tai nhau những thang thuốc dân gian của “thần y online”. Khoan bàn đến các loại bệnh nặng, nguy hiểm, cá nhân tôi nhận thấy việc kinh doanh thuốc online cũng có mặt được và mất. Nếu có sự quản lý chặt chẽ của cơ quan chức năng thì việc kinh doanh thuốc online là phù hợp với xu hướng, mang lại nhiều thuận lợi cho người dân. Nhìn sang các nước láng giềng như Singapore, Trung Quốc, Thái Lan... việc mua, bán thuốc online đã được cho phép”.

Livestream bán thuốc trên TikTok thu hút hàng nghìn người xem. Ảnh chụp màn hình

Thích “tự bắt” bệnh, nghe theo “thầy thuốc online” có thể gây nguy hại cho sức khỏe của mình, bác sĩ Nguyễn Quang Hưng, Phó Giám đốc Bệnh viện Ung bướu Thanh Hóa cho hay: “Giờ các bác sĩ “tự xưng” mọc lên như nấm, lướt mạng xã hội luôn bắt gặp các “bác sĩ” tư vấn bách bệnh như: Cách phát hiện bệnh ung thư, cách điều trị và thuốc điều trị... Trên thực tế, việc bán thuốc online phụ thuộc nhiều vào cách thức quản lý của cơ quan chức năng và trình độ hiểu biết của người dân. Không nên tin tưởng, phó mặc bệnh của mình để “bác sĩ online” bắt bệnh, kê đơn, rồi tự ý mua những loại thuốc theo sự chỉ định của bác sĩ đó mà phải tham khảo từ nhiều nguồn, nếu không sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Hơn nữa, các loại thuốc kháng sinh phải mua theo đơn và sử dụng theo y lệnh của bác sĩ. Song, các nhà thuốc nhỏ lẻ, thậm chí một số nhà thuốc lớn vẫn “vô tư” bán online khi người mua có nhu cầu”.

Khung hình phạt có đủ sức răn đe?

Anh Q – chủ hiệu thuốc tại TP Thanh Hóa bày tỏ trăn trở về việc kinh doanh thuốc online: “Tôi nhận thấy nhu cầu ngày càng tăng về việc mua thuốc trực tuyến, đặc biệt là trong bối cảnh làn sóng TMĐT phát triển như hiện nay, cộng thêm sự bận rộn của cuộc sống hiện đại. Kinh doanh trực tuyến không chỉ giúp các hiệu thuốc mở rộng thị trường mà còn mang lại sự tiện lợi cho khách hàng, giúp họ dễ dàng tiếp cận thuốc và dịch vụ tư vấn y tế nhưng cũng tiềm ẩn không ít rủi ro. Mặc dù thấy không ít hiệu thuốc lớn nhỏ phủ sóng livestream trên các nền tảng MXH nhưng nhà thuốc của tôi vẫn chưa dám làm vì vẫn chưa có quy định cụ thể về việc bán thuốc online. Dù rất muốn triển khai nhưng lo lắng có thể bị xử phạt, ảnh hưởng đến việc kinh doanh của nhà thuốc”.

Mua thuốc online tiềm ẩn nhiều rủi ro. Ảnh nguồn Internet

Không thể phủ nhận việc khám bệnh, mua thuốc online mang lại sự thuận tiện cho người bệnh lẫn cơ sở y tế, nhưng cũng có không ít "nhà thuốc ma” hay các nhà thuốc (chưa được cấp phép) nhưng vẫn ngang nhiên hoạt động bán thuốc online trên các nền tảng MXH. Ở Việt Nam, việc kinh doanh dược phẩm được quản lý chặt chẽ bởi Luật Dược và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan. Tuy nhiên, khung pháp lý về bán thuốc online vẫn còn nhiều khoảng trống. Một số quy định chưa theo kịp sự phát triển của TMĐT, dẫn đến tình trạng khó khăn trong việc kiểm soát và quản lý các hoạt động chữa bệnh và bán thuốc online.

Theo đó, để hoạt động chữa bệnh và bán thuốc online bảo đảm đúng quy định an toàn, hiệu quả là bài toán khó đòi hỏi sự vào cuộc của các cơ quan chức năng và người dân trong công cuộc phòng, chống thuốc giả, thuốc kém chất lượng xuất hiện tràn lan trên thị trường hiện nay. Bên cạnh đó, mỗi người dân hãy trở thành những người tiêu dùng thông thái, cần sử dụng các dịch vụ khám và chữa bệnh tại các cơ sở uy tín, sử dụng thuốc và mua thuốc theo đơn chỉ định của bác sĩ nhằm bảo vệ tốt nhất cho sức khỏe của chính mình và người thân.

Phú Lan