Trên quê hương cách mạng Thiệu Toán

Nhắc đến làng Mao Xá ở xã Thiệu Toán (Thiệu Hóa) không thể không nhắc đến Di tích lịch sử cơ sở cách mạng của Xứ ủy Bắc kỳ, Trung kỳ và Đảng bộ Thanh Hóa thời kỳ 1930 - 1945. Nơi đây là quê hương của đồng chí Lê Công Thanh, Bí thư Tỉnh ủy Hà Nam năm 1930 - 1932 và đồng chí Lê Huy Toán, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Thanh Hóa (1940 - 1942) cùng nhiều đồng chí lão thành cách mạng khác.

Ngôi nhà gỗ lợp ngói trước đây gia đình đồng chí Lê Công Thanh đã sinh sống và hoạt động cách mạng.

Lịch sử Đảng bộ xã có ghi, từ năm 1925 - 1926, người thanh niên yêu nước Lê Công Thanh đã được tiếp cận với đồng chí Lê Hữu Lập, người học trò tin cậy của đồng chí Nguyễn Ái Quốc. Đồng chí Lê Công Thanh và đồng chí Lê Hữu Lập cùng một số đồng chí khác đã tích cực vận động thành lập tổ chức Thanh niên cách mạng đồng chí hội ở các địa phương trong tỉnh. Thiệu Toán cũng là nơi sớm thành lập được tổ chức này. Từ năm 1927 đến 1929, địch bắt bớ, khủng bố, đồng chí Lê Công Thanh tránh ra Hà Nam, tham gia “vô sản hóa” và được kết nạp Đảng Cộng sản tại Xứ ủy Bắc kỳ với cương vị là Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên tỉnh Hà Nam năm 1930 - 1932. Tại đây, đồng chí đã giới thiệu các cán bộ của Xứ ủy Bắc kỳ vào bắt mối với các cơ sở Thanh niên cách mạng đồng chí hội để thành lập các tổ chức cộng sản ở Thanh Hóa. Vinh dự thay, Thiệu Toán nói riêng và Thiệu Hóa nói chung là nơi thứ hai trong tỉnh đã thành lập được tổ chức Đảng Cộng sản (tháng 7-1930).

Suốt từ năm 1930 - 1945, Thiệu Toán luôn luôn là vùng đất cách mạng kiên cường. Mặc dù, có những lúc sóng gió, khó khăn nhưng vẫn luôn là chỗ dựa và đứng chân rất đáng tin cậy của Đảng bộ Thanh Hóa.

Về ngôi nhà đồng chí Lê Huy Toán, căn nhà gỗ 6 gian (5 vì) làm theo kiểu giá chiêng - kẻ truyền đang được tu bổ, tôn tạo với kinh phí hơn 1 tỷ đồng do UBND huyện Thiệu Hóa làm chủ đầu tư. Bí thư Đảng ủy xã Hoàng Bá Lâm giới thiệu: Căn nhà này, suốt từ năm 1930-1945 là nơi hội họp, đi lại, hoạt động của nhiều cán bộ Xứ ủy Bắc kỳ, Trung kỳ và hầu hết các đồng chí cán bộ chủ chốt của Đảng bộ Thanh Hóa và các huyện hoạt động. Chính vì thế, sau khi đồng chí Lê Huy Toán mất, tỉnh và huyện đã thống nhất lấy tên đồng chí để đặt cho xã và các thôn đều lấy chữ Toán làm đầu như: Toán Tỵ, Toán Thành, Toán Phúc, Toán Thọ, và Toán Thắng. Tại đây còn được lưu giữ các quyết định của Đảng và Nhà nước công nhận cán bộ lão thành cách mạng, truy tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất, Bằng Tổ quốc ghi công đối với liệt sĩ Lê Huy Toán và nhiều tư liệu, hiện vật gắn liền với cuộc đời và những năm tháng hoạt động cách mạng của ông Lê Huy Toán, Bí thư Tỉnh ủy lâm thời Thanh Hóa (1940 - 1942).

Đặc biệt tại làng Mao Xá, trong căn nhà của đồng chí Tô Đình Bảng, dưới sự chủ trì của đồng chí Tố Hữu, Bí thư Tỉnh ủy lúc bấy giờ đã diễn ra cuộc họp với nội dung nhận định tình hình và bàn cách phát huy thắng lợi của cuộc khởi nghĩa sớm ở Hoằng Hóa (24-7-1945) để đề ra phương hướng lãnh đạo nhằm đẩy mạnh phong trào cách mạng trong tỉnh tiến lên một bước mới. Thời điểm đó, Nhật chính thức đầu hàng đồng minh vô điều kiện. Vận dụng tinh thần Chỉ thị “Nhật Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, hội nghị chuyển sang bàn kế hoạch phát động quần chúng trong tỉnh vùng lên giành chính quyền về tay cách mạng. Trong đó tập trung vào các nội dung: Bầu ban lãnh đạo khởi nghĩa trong toàn tỉnh; Quyết định thời gian khởi nghĩa đồng loạt trong toàn tỉnh vào 2h sáng ngày 13-8-1945; Đề ra khẩu hiệu tuyên truyền; Một số tình huống và biện pháp phải tiến hành trước, trong và sau khởi nghĩa; Tổ chức cơ cấu thành phần Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời toàn tỉnh; Kiện toàn tổ chức Tỉnh ủy... Hội nghị này có ý nghĩa rất to lớn và trọng đại đối với phong trào cách mạng Thanh Hóa bởi chính nơi này, Tỉnh ủy Thanh Hóa đã quyết định phát lệnh tổng khởi nghĩa, lãnh đạo quần chúng nhất tề nổi dậy giành chính quyền về tay cách mạng.

Sau 77 năm kể từ ngày các đồng chí cách mạng kiên trung ở làng Mao Xá, xã Thiệu Toán vùng lên, những ngôi nhà nơi diễn ra nhiều sự kiện cách mạng quan trọng cũng đã có nhiều đổi thay. Ngôi nhà của đồng chí Lê Công Thanh dù đã được bán cho một người khác nhưng căn nhà gỗ lim và mít vẫn được gìn giữ cẩn thận. Thậm chí, phía ngoài đã có tường hoa, cây cảnh trang trí đẹp mắt. Ngay sát đó là nhà của đồng chí Tô Đình Bảng, căn nhà hiện đã bị xuống cấp nghiêm trọng, chỉ còn lại cốt nhà.

Nhà truyền thống cách mạng xã Thiệu Toán.

Để phát huy những giá trị di sản, huyện Thiệu Hóa, xã Thiệu Toán sau khi thực hiện trùng tu, tôn tạo ngôi nhà của ông Lê Huy Toán đã có kế hoạch di chuyển những người đang sống ở căn nhà đồng chí Lê Công Thanh và Tô Đình Bảng ra khỏi khu di tích đã được khoanh vùng để bảo vệ.

“Điều tuyệt vời nhất là xã đã xây dựng nhà truyền thống ngay gần 3 ngôi nhà này trong khuôn viên rộng rãi với hồ sen thơm ngát. Tại đây, chúng tôi đã trưng bày nhiều tư liệu về các vị lão thành cách mạng của làng Mao Xá nói riêng và xã Thiệu Toán nói chung; những hình ảnh về 3 ngôi nhà trước thời điểm được công nhận Di tích văn hóa lịch sử cấp quốc gia... với mong muốn nhắc nhớ mỗi người dân trong làng, trong xã đặc biệt là thế hệ trẻ không quên truyền thống quê hương mình”, đồng chí Lê Doãn Mạnh, Phó Bí thư trực Đảng xã Thiệu Toán chia sẻ.

Phát huy truyền thống cách mạng của quê hương, Đảng bộ và Nhân dân xã Thiệu Toán sau khi hoàn thành chương trình nông thôn mới tiếp tục nỗ lực vượt qua mọi khó khăn để xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Bài và ảnh: Chi Anh