Nga Thạch: Tiềm năng di tích lịch sử văn hóa cần được phát huy

Là xã thuần nông của huyện Nga Sơn, nằm dọc QL10B từ ngã tư Sy đến phà thắm dài gần 4 km, có sông Lèn chạy qua, Nga Thạch có nhiều lợi thế phát triển kinh tế dịch vụ thương mại. Đặc biệt, nơi đây còn có nhiều di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng như: Chùa Thạch Tuyền, đền thờ Thám hoa Mai Anh Tuấn...

Chùa Thạch Tuyền (Nga Thạch).

Chùa Thạch Tuyền là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia thuộc thôn Hậu Trạch. Bản thần phả được lưu giữ tại đền Trung do quan Hàn lâm viện đông các đại học sĩ Nguyễn Bính soạn năm 1672 ghi rõ về hai sự kiện quan trọng trên đất Nga Thạch. Đó là vào năm Nguyên Phong thứ nhất (1251) đê sông Lèn bị vỡ, lượng nước mưa rất lớn, mùa màng mất hết, nhân dân lâm vào cảnh màn trời chiếu đất, vua Trần Thái Tông về đất Nga Thạch chỉ huy quân dân hàn đê cứu dân.

Ngày nay, quanh khu vực đồng bằng thuộc khu vực sông Lèn còn nhiều ao hồ, là vết tích của những trận lũ lụt trong các thế kỉ trước. Sau trận lũ lụt, vua Trần Thánh Tông cho xây dựng chùa, đền ở Nga Thạch để tạ ơn Phật thánh đã phù hộ cho việc cứu dân... Cổng chùa Thạch Tuyền được kiến trúc với quy mô khá đồ sộ, bố trí trên mặt bằng hình thang cân, cổng gồm 2 tầng. 2 cầu thang được xây dựng vững chắc ở hai cạnh bên, đẹp và hấp dẫn.

Đền thờ Thám hoa Mai Anh Tuấn là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, cũng nằm ở làng Hậu Trạch. Ngôi đền được xây dựng ngay bên cạnh chùa Thạch Tuyền. Ngôi đền nhỏ dáng thanh thoát như tâm hồn con người Thám hoa Mai Anh Tuấn - một danh nhân văn hóa, một vị quan trung quân ái quốc, cương trực đầy khí phách tinh thần tự tôn dân tộc.

Thám hoa Mai Anh Tuấn, tên thật là Mai Thế Tuấn, sinh năm Ất Hợi (1815) tại làng Lang Miếu phường Thịnh Hào, Hà Nội, trong một gia tộc cả 8 đời đều làm quan phục vụ triều Lê, được người đương thời quý trọng.

Thuở nhỏ ông nổi tiếng học giỏi, năm 1837 (22 tuổi) đi thi Hương đỗ giải Nguyên. Năm 1843 thi Hội, thi Đình ông đều đỗ đầu Bình Nguyên (khi đó luật triều đình nhà Nguyễn bỏ tước Hoàng hậu, Tể tướng và Trạng nguyên, nếu không có luật bỏ ba tước đó thì Mai Thế Tuấn đỗ đầu là Trạng nguyên). Vua Thiệu Trị tỏ lòng mến tài của Mai Thế Tuấn, đã đổi tên Thế Tuấn thành Anh Tuấn đối với bậc anh tài của đất nước.

Sau khi đỗ Thám hoa, ông được bổ chức Hành Tẩu ở Bí thư sở Toà nội các, và chức Thị độc Viện hàn lâm. Tiếp sau đó ông được bổ nhiệm Án sát Lạng Sơn. Trong trận đánh chống giặc bảo vệ biên cương, ông đã hi sinh anh dũng ở Thất Khê ngày mùng 6 tháng 8 năm Tân Hợi (1881). Nghe tin này, nhà vua ân hận thương tiếc bèn cho triều thần đưa thi hài ông về sinh quán chôn cất long trọng tại làng Hoàng Cầu, phường Ô Chợ Dừa, Đống Đa, Hà Nội.

Ghi nhớ công lao của một vị Thám hoa cương trực, dũng cảm vì dân vì nước, nhiều nơi trên đất Hà Nội, Thanh Hoá, những con đường được mang tên Mai Anh Tuấn, trường học Mai Anh Tuấn. Dòng họ Mai và nhân dân xã Nga Thạch đã xây dựng lại đền thờ ông để tưởng nhớ tới một con người trung hiếu của quê hương.

Đền thờ ông luôn được dòng họ Mai, bà con nhân dân Nga Thạch và nhân dân Nga Sơn, nhất là các sĩ tử thường đến thắp hương cầu nguyện đỗ đạt thành tài, mong mọi điều tốt đẹp...

Theo ông Mai Xuân Thế, công chức văn hóa xã thì: Làng Hậu Trạch là làng cổ của huyện Nga Sơn. Cụm di tích cấp quốc gia có đền Đông, đền Đoài, đền Trung, chùa Thạch Tuyền. Cụm di tích cấp tỉnh là đền Thám hoa Mai Anh Tuấn. Những năm qua công tác trùng tu, tôn tạo các di tích này đã được quan tâm. Năm 2014, đền Trung được đầu tư hơn 200 triệu đồng từ nguồn ngân sách của tỉnh, chủ yếu là đảo ngói, thay dui mè. Mặc dù một số bản hội, con em xa quê cũng đã đóng góp xây dựng chùa, nhà bảo vệ, cổng rào tạo điều kiện cho nhân dân đến thắp hương. Còn chùa Thạch Tuyền đã được xây dựng từ xưa nay cũng đã xuống cấp. Vì thế rất cần sự chung sức đóng góp của du khách gần xa, các tổ chức hảo tâm, ngân sách nhà nước hỗ trợ xây dựng hoàn thiện các cụm di tích trên địa bàn, tạo điểm đến hấp dẫn phục vụ du khách.

Hồng Vân