Nhiều cách làm hay trong bảo quản, trưng bày hiện vật

Đến Thành Nhà Hồ (Vĩnh Lộc), chúng tôi hết sức ấn tượng với cách bảo quản trưng bày hiện vật ở đây. Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ Nguyễn Bá Linh cho biết: Thành Nhà Hồ hiện lưu giữ khối lượng lớn hiện vật, với nhiều loại hình bằng chất liệu đất nung, kim loại, đá, gốm, sứ, giấy, vải... Các loại hiện vật đều có giá trị cao về mặt lịch sử và khoa học. Bởi vậy, thời gian qua trung tâm đã thực hiện tốt các phương pháp bảo quản nhằm kéo dài tuổi thọ hiện vật, tài liệu ở hiện tại và trong tương lai.

Du khách tham quan các hiện vật đang được lưu giữ tại Thành Nhà Hồ (Vĩnh Lộc).

Công tác bảo quản, trưng bày hiện vật, tư liệu lịch sử tại đây được thực hiện theo một quy trình với các bước cụ thể như: Sau khi hiện vật được sưu tầm về, cán bộ Phòng Nghiệp vụ di sản sẽ vệ sinh sạch sẽ, đánh số hiện vật, chụp ảnh, lưu trữ hiện vật trên phần mềm lưu trữ, ghi chép lý lịch hiện vật vào sổ... Sau đó phân loại hiện vật và đưa vào khu vực bảo quản, trưng bày. Đối với các hiện vật bằng đá, mảnh gốm... sẽ được đưa vào kho bảo quản để tránh ánh sáng trực tiếp và tác động của con người. Trong hệ thống kho bảo quản, các giá kệ, tủ đựng hiện vật đều được dán nhãn ở bên ngoài để có thể xác định vị trí hiện vật cùng loại, cùng kiểu nhằm hạn chế những va chạm, xáo trộn trong khi tìm hiện vật. Đối với các hiện vật tiêu biểu, mang tính thẩm mỹ cao như lá đề, đầu rồng, gạch bìa, bia đá... sẽ được trưng bày tại phòng trưng bày, với trang thiết bị hiện đại hỗ trợ việc bảo quản như điều hòa nhiệt độ, tủ chống ẩm, hệ thống camera theo dõi, giám sát. Trong quá trình bảo quản, trưng bày hiện vật cán bộ nghiệp vụ thường xuyên kiểm tra, theo dõi chặt chẽ.

Ngoài ra, để cung cấp tài liệu, hiện vật đến gần hơn với công chúng bất kể trong thời gian và địa điểm nào, trung tâm đã đẩy mạnh số hóa hiện vật để tạo nên những trải nghiệm mới thu hút du khách. Theo đó, đến nay đã số hóa được khoảng 20 - 30 hiện vật tiêu biểu như lá đề, đầu rồng, gạch bìa...

Tại Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa, hệ thống kho cơ sở hiện đang lưu giữ, bảo quản hơn 30.000 hiện vật, trong đó có nhiều sưu tập hiện vật độc đáo, quý hiếm được các chuyên gia trong và ngoài nước đánh giá cao như: sưu tập hiện vật thời tiền - sơ sử, thạp đồng Đông Sơn, vũ khí Đông Sơn, gốm Tam Thọ, thạp hoa nâu... Các hiện vật tại đây được sắp xếp, phân loại theo từng chất liệu, chia thành 4 phân kho, đó là kho kim khí, kho gốm, kho đá, kho hữu cơ. Mỗi phân kho có một cán bộ phụ trách. Việc bảo quản hiện vật chủ yếu thực hiện theo hai phương pháp đó là bảo quản phòng ngừa (làm chậm quá trình xuống cấp hoặc phòng tránh rủi ro gây hư hỏng hiện vật) và bảo quản trị liệu (phục chế các hiện vật bị hư hỏng), vừa bảo đảm an ninh, an toàn cho các hiện vật, vừa giúp ngăn ngừa nguy cơ mất cắp. Ngoài ra, việc quản lý hồ sơ, lý lịch hiện vật, theo dõi xuất, nhập hiện vật, kiểm kê vị trí, loại hình, niên đại đều được quản lý trên máy tính, vì vậy việc tìm kiếm, tra cứu thông tin cũng như bổ sung nội dung, thông tin hồ sơ hiện vật được tiến hành nhanh chóng, tiện lợi.

Nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý, lưu giữ và phát huy giá trị hiện vật, Bảo tàng tỉnh đã từng bước ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm kê, quản lý hiện vật. Đến nay, bảo tàng đã số hóa được 3 bảo vật quốc gia là kiếm ngắn núi Nưa, vạc đồng Cẩm Thủy và trống đồng Cẩm Giang. Bảo tàng tỉnh đang tiếp tục thực hiện số hóa 200 hiện vật phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học, bảo quản trưng bày hiện vật.

Để nâng cao công tác trưng bày hiện vật, giới thiệu đến đông đảo du khách, hằng năm Bảo tàng tỉnh còn đẩy mạnh công tác trưng bày lưu động kết hợp với giáo dục lịch sử địa phương tại các trường học trong tỉnh. Mới đây nhất, Bảo tàng tỉnh đã tổ chức trưng bày lưu động “Truyền thống lịch sử văn hóa Thanh Hóa” và các chương trình giáo dục lịch sử tại Trường Tiểu học và THCS Ngọc Sơn (Ngọc Lặc). Thông qua đó, góp phần giáo dục truyền thống lịch sử, lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc, nâng cao ý thức bảo vệ, gìn giữ những giá trị di sản văn hóa đối với thế hệ trẻ.

Thanh Hóa là mảnh đất có truyền thống lịch sử lâu đời, trong dặm dài đấu tranh dựng nước và giữ nước các thế hệ đi trước đã để lại một kho tàng các di sản văn hóa, các hiện vật, tư liệu lịch sử đồ sộ, có giá trị cao. Bởi vậy, thời gian qua việc gìn giữ, quản lý, bảo tồn các di sản, nhất là các hiện vật, tư liệu lịch sử đã được nhiều địa phương, đơn vị trong tỉnh quan tâm thực hiện thông qua nhiều cách làm linh hoạt, sáng tạo, như chú trọng đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện, trang thiết bị hiện đại phục vụ cho công tác bảo quản hiện vật. Đội ngũ cán bộ làm công tác bảo quản được đào tạo bài bản, đúng chuyên ngành, được tham gia các khóa đào tạo về công tác bảo quản hiện vật. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong công tác quản lý, lưu trữ, khai thác, nghiên cứu thông tin hiện vật. Tích cực tổ chức trưng bày lưu động, triển lãm chuyên đề, kết hợp giáo dục lịch sử địa phương để giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Ngoài ra, để bổ sung, làm phong phú thêm kho hiện vật, các địa phương, đơn vị cũng đã đẩy mạnh công tác nghiên cứu, sưu tầm thêm các tài liệu, hiện vật liên quan đến các di tích, sự kiện lịch sử đưa vào bảo quản, trưng bày... Thông qua những cách làm đó, không chỉ lưu giữ những được di sản, tài liệu, hiện vật quý báu, mà còn góp phần phát huy giá trị của các hiện vật trong việc giáo dục truyền thống lịch sử cho muôn đời sau.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt