Thương nhớ chợ phiên Nhi Sơn

Sáng sớm, mây vẫn còn bảng lảng vờn trên những ngọn núi phía xa xa, cũng là lúc người Mông, người Thái ở các xã: Nhi Sơn, Pù Nhi, Trung Lý, Mường Lý… của huyện Mường Lát rục rịch rủ nhau xuống chợ. Chợ Nhi Sơn thuộc bản Chim, xã Nhi Sơn, họp vào ngày 15 dương lịch hàng tháng. Đây không chỉ đơn thuần là nơi trao đổi mua bán hàng hóa, mà còn là không gian văn hóa cộng đồng, nơi già trẻ, gái trai ở bản làng gần xa tìm về giao lưu, tụ họp, quây quần...

Chợ Nhi Sơn không chỉ là nơi mua bán, trao đổi hàng hóa mà còn là địa điểm bà con các dân tộc đến vui chơi, giao lưu văn hóa. (Ảnh tư liệu của Pó Ly)

Chợ phiên Nhi Sơn được tổ chức trên khu đất rộng chừng 3.000m2, nằm dọc Quốc lộ 15C. Chợ lần đầu tiên được khai trương vào năm 2016 đúng dịp Tết Độc lập của đồng bào Mông (2-9) và được duy trì vào ngày 15 dương lịch hàng tháng. Mùa nào thức đấy, bà con các bản Mông, bản Thái gùi những mận, những đào, măng rừng, củ mài, cánh kiến... của gia đình làm ra xuống chợ. Từ chiều hôm trước, những chuyến xe tải cũng đã lình kình mang theo những dao, cuốc, hàng gia dụng từ miền xuôi lên Nhi Sơn, trông chờ trời sáng. Rồi đến cuối phiên chợ, những chiếc xe ấy lại nặng thùng hàng với những sản vật vùng cao trở về phố thị.

Không khí của phiên chợ náo nhiệt, vui tươi từ những con đường dẫn về. Những chàng trai Mông với cây sáo véo von điệu nhạc vui tươi, bên những cô gái Mông, gái Thái xúng xính trong trang phục dân tộc, nụ cười tỏa nắng. Những em bé vẫn ngủ ngon trên lưng mẹ. Chợ không chỉ đơn thuần là nơi trao đổi mua bán hàng hóa, mà hơn cả là sau những ngày lên nương vất vả, người dân ở bản gần xa, từ già trẻ, gái trai về đây tụ họp, quây quần chia sẻ với nhau những nhọc nhằn, buồn vui của cuộc sống. Bởi vậy, chỉ nghe nhắc đến chợ Nhi Sơn thôi đã thấy thân thương, được thỏa sức khám phá nét văn hóa đặc sắc về con người và vùng đất này.

Đến với chợ phiên Nhi Sơn để thưởng thức rượu ngô Pù Toong thơm nồng, cơm lam từ lúa nếp nương và món thắng cố lâu đời của người Mông bản địa nấu từ thịt ngựa, rồi bằng thịt bò với thảo quả và lá rừng. Với nguyên liệu đặc trưng, một bát thắng cố nóng hổi nhâm nhi cùng với rượu ngô, rượu táo mèo đem lại một trải nghiệm thú vị. Ngoài ra, đến chợ Nhi Sơn, bất cứ ai cũng sẽ bị thu hút bởi những món đồ thổ cẩm đủ sắc màu, bắt mắt với đa dạng họa tiết, mẫu mã của những váy, khăn, áo quần, túi,... được tạo ra từ bàn tay khéo léo của người phụ nữ vùng sơn cước.

Vừa nhộn nhịp, vừa đông vui, phiên chợ cứ thế diễn ra từ sáng sớm tinh mơ cho đến giữa buổi chiều. Tan chợ, họ trở về bản trong tiếng cười đùa, trong hương thơm thắng cố và chếch choáng men say của rượu ngô. Và những chiếc gùi của người phụ nữ Mông cũng nặng hơn bởi lỉnh kỉnh hàng hóa từ phiên chợ.

Thầy giáo Ly Ly Pó (thường gọi là Pó Ly), Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS Trung Lý là người mà tôi quen cách đây gần 10 năm. Vốn là người con dân tộc Mông, xã Pù Nhi, thầy khá am hiểu về phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc Mông. Đặc biệt thầy Pó rất yêu thích cây sáo Mông, thầy làm sáo và thổi sáo hay như cách thầy truyền dạy kiến thức cho các em học sinh nơi mình gắn bó. Thầy nói: “Cây sáo Mông là một loại nhạc cụ truyền thống có thanh âm trầm bổng, da diết, không thể thiếu tại các lễ hội, những phiên chợ tình Nhi Sơn và cũng là vật để những đôi trai gái có dịp được giao duyên, kết bạn trăm năm. Bởi vậy, mỗi lần xuống chợ cùng người thân, tôi thường đem theo cây sáo thổi dọc đường đi. Tiếng sáo réo rắt mời gọi người dân xuống chợ, tiếng sáo trầm bổng, vang vọng luẩn quất vào những đám mây bồng bềnh trên những ngọn núi. Chính những giây phút được xuống chợ, được hòa mình vào dòng người và cất lên tiếng sáo trầm bổng ấy, là lúc tôi cảm thấy nhẹ nhõm trong tâm hồn, thêm yêu mảnh đất, con người nơi biên cương”.

Người dân trên địa bàn các xã: Nhi Sơn, Trung Lý, Pù Nhi... đến chợ Nhi Sơn vui chơi, mua sắm. (Ảnh tư liệu của CTV)

Còn nhớ năm 2018, sau cơn bão dữ, tôi đến Mường Lát, trên đường lên thị trấn, tôi ghé chợ Nhi Sơn, cái chợ vốn là nơi tôi yêu thích nhất mỗi lần lên công tác cũng tan hoang, ngổn ngang. Tôi nhìn cái chợ, nhìn những quả đồi sạt lở trước mặt mà nhói lòng. Ấy vậy mà vài tháng sau, thầy Pó Ly gọi điện cho tôi, chợ đã họp trở lại, vẫn đông vui và nhộn nhịp. Tôi vui như người dân Mường Lát được đi chợ Nhi Sơn.

Lần này, tôi trở lại Mường Lát, định bụng sẽ ở lại lâu hơn để chờ được đi chợ Nhi Sơn, được thưởng thức đặc sản của đồng bào nơi đây. Tôi sẽ gọi thầy Pó Ly, rủ thầy xuống chợ chỉ cốt được nghe tiếng sáo véo von, được nghe về những nét văn hóa độc đáo ở phiên chợ, mà mỗi lần đến cảm xúc của người lữ hành đều rất khó quên... Nhưng rồi, Chủ tịch UBND xã Nhi Sơn Thao Văn Lênh nói chợ nghỉ họp do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp. Chủ tịch Lênh nói: “Để đảm bảo công tác phòng, chống dịch COVID-19, được sự chỉ đạo của cấp trên, chính quyền địa phương khuyến cáo bà con không nên tụ tập đông người. Bởi vậy chợ Nhi Sơn sẽ không diễn ra đều đặn vào ngày 15 hàng tháng. Bao giờ dịch qua đi, địa phương sẽ ra thông báo để bà con tiếp tục đến chợ vui chơi, mua bán”.

Giữa thời điểm dịch bệnh COVID-19 ngày càng diễn biến phức tạp, việc chợ tạm dừng họp cũng là điều nên làm. Tôi tin, tôi hay những người dân nơi đây đều chờ đợi ngày dịch bệnh đi qua để cùng xuống chợ trong sự vui tươi, nhộn nhịp. Trên chuyến xe về thành phố, qua chợ Nhi Sơn, tôi dừng lại hồi lâu, ngắm những hàng quán yên ắng giữa trưa hè oi ả. Tôi tin, vào một ngày gần nhất, khi dịch bệnh đã qua đi, bà con sẽ rộn ràng xuống chợ, đem theo những câu chuyện và kể cho nhau nghe để quên hết những muộn phiền trong cuộc sống, cùng thưởng thức chén rượu ngô thơm nồng, bát thắng cố nóng hổi. Chợ Nhi Sơn chỉ có vậy thôi mà quyến luyến, nhớ thương cho người bản địa và cả người từ phương xa…

Thảo nguyên