Vì sao tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” được chọn đưa vào sách giáo khoa?

Tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” của nhà văn Bảo Ninh vừa được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch vinh danh là một trong 50 tác phẩm văn học nghệ thuật biểu diễn Việt Nam tiêu biểu xuất sắc sau ngày đất nước thống nhất. Trong lĩnh vực văn học có 14 tác phẩm được vinh danh.

Tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” của nhà văn Bảo Ninh. (Nguồn: Fahasa)

Tác phẩm của nhà văn Bảo Ninh được các tác giả biên soạn sách giáo khoa theo chương trình giáo dục phổ thông mới của cả 3 bộ sách lựa chọn đưa vào sách Ngữ văn, trong đó tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” có mặt trong hai bộ sách.

“Khó có thể tìm được tác phẩm phù hợp hơn”

Chia sẻ về việc chọn tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” vào sách Ngữ văn lớp 12, Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng, Tổng Chủ biên sách giáo khoa Ngữ văn, bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” nhận định: khó có thể tìm được tác phẩm nào phù hợp hơn tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” để đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018, lớp 12, về nhận biết và phân tích được một số yếu tố của tiểu thuyết (hiện đại hoặc hậu hiện đại) như: ngôn ngữ, diễn biến tâm lý, hành động của nhân vật...

Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng cho hay trong sách giáo khoa, Bảo Ninh là một tên tuổi mới, lần đầu tiên có tác phẩm được dạy trong nhà trường. Tuy nhiên, trong sách giáo khoa theo chương trình năm 2006, tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” của ông đã được nêu trong bài khái quát về văn học Việt Nam hiện đại.

Trong sách giáo khoa chương trình 2018, tác phẩm của Bảo Ninh xuất hiện trong cả ba bộ sách: bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống” có các tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh”, “Bí ẩn của làn nước”; bộ “Chân trời sáng tạo” có tác phẩm “Giang”, bộ “Cánh diều” có tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh”.

Tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12, bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống”. (Ảnh chụp màn hình)

“Việc cả ba nhóm tác giả đều đưa tác phẩm của Bảo Ninh vào sách giáo khoa Ngữ văn mới thể hiện sự đồng thuận cao trong giới chuyên môn sư phạm Ngữ văn khi đánh giá về đóng góp to lớn của ông cho nền văn học Việt Nam và cũng thống nhất với đánh giá của giới sáng tác cũng như giới nghiên cứu, phê bình văn chương,” Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng nói.

Ngoài “Nỗi buồn chiến tranh”, bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” còn chọn một tác phẩm khác tiêu biểu cho thành tựu của văn học Việt Nam trong lĩnh vực tiểu thuyết như tác phẩm “Số đỏ” của nhà văn Vũ Trọng Phụng.

Kiên quyết đấu tranh để đưa vào sách giáo khoa

Phó giáo sư Đỗ Ngọc Thống, Tổng chủ biên môn Ngữ văn bộ sách “Cánh Diều” cho hay ông rất mừng khi tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh được trao giải và đó là điều rất xứng đáng.

Sự công nhận của giới chuyên môn, của cơ quan Nhà nước cao nhất về lĩnh vực văn hóa nghệ thuật với tác phẩm cũng đã minh chứng cho sự đúng đắn của Phó giáo sư Đỗ Ngọc Thống khi ông cho biết mình đã phải “kiên quyết đấu tranh” để đưa tác phẩm này vào sách giáo khoa Ngữ văn 12 bộ “Cánh Diều.”

Phó giáo sư Đỗ Ngọc Thống cho hay thời điểm đó, không ít ủy viên Hội đồng thẩm định quốc gia lo lắng việc đưa “Nỗi buồn chiến tranh” sẽ gây nhiều dư luận trái chiều.

Nhà văn Bảo Ninh và tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 12, tập 2, bộ Cánh Diều. (Ảnh chụp màn hình)

“Tôi đã phải mất cả tuần tìm kiếm những bài viết và minh chứng về sự thành công của tiểu thuyết này để gửi Hội đồng thẩm định, để làm căn cứ thuyết minh cho việc tuyển tác phẩm ấy để học về tiểu thuyết hiện đại Việt Nam là đúng và cần thiết và cuối cùng đã được đồng ý,” Phó giáo sư Đỗ Ngọc Thống chia sẻ.

Cũng theo Phó giáo sư Đỗ Ngọc Thống cho hay bên cạnh nhà văn Bảo Ninh, sách giáo khoa chương trình 2018 cũng đã đưa vào các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp.

Mang đến góc nhìn đa chiều cho học sinh

Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng khẳng định một số ý kiến cho rằng sách giáo khoa mới đã “bỏ quên” các tác phẩm viết về chiến tranh từng được dạy học trước đây hay việc đưa tác phẩm “Nỗi buồn chiến tranh” vào sách giáo khoa khiến học sinh có cái nhìn bi lụy, yếm thế về chiến tranh là hoàn toàn không có cơ sở.

Phân tích cụ thể hơn, Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng cho hay trước khi học “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh, học sinh đã được học nhiều tác phẩm văn học khác viết về chiến tranh. Trong sách giáo khoa Ngữ văn theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có khá nhiều tác phẩm văn học viết về đề tài người lính qua hai cuộc kháng chiến.

Trong bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” có mặt nhiều tác phẩm văn học từng quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh như “Đồng chí” (Chính Hữu), “Lá đỏ” (Nguyễn Đình Thi), “Tiểu đội xe không kính” (Phạm Tiến Duật), “Những ngôi sao xa xôi” (Lê Minh Khuê)... Bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” bổ sung một số tác phẩm đặc sắc viết về người lính chưa từng được dạy học trong nhà trường của những nhà văn đã thành danh như “Đồng dao mùa xuân” (Nguyễn Khoa Điềm), “Gặp lá cơm nếp” (Thanh Thảo) và cả tác phẩm của người lính ngã xuống trên chiến trường “Mãi mãi tuổi hai mươi” (Nguyễn Văn Thạc).

Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng cho hay trong cùng Bài 1 “Khả năng lớn lao của tiểu thuyết”, ở phần viết, tác giả soạn bài này (Phó giáo sư, Tiến sỹ Phan Huy Dũng) cũng có chủ ý đưa bài viết tham khảo có nhan đề “Mảnh trăng cuối rừng” và “Những đứa con trong gia đình” – hai truyện ngắn tiêu biểu của văn học cách mạng Việt Nam giai đoạn 1945-1975.

Phần câu hỏi đọc hiểu văn bản “Nỗi buồn chiến tranh” trong sách Ngữ văn lớp 12 bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống”. (Ảnh chụp màn hình)

“Cùng với việc đưa nhiều tác phẩm văn học mang âm hưởng anh hùng ca vào các lớp trước, việc đưa một bài viết tham khảo như vậy vào Bài 1 của lớp 12 thể hiện chủ ý của tác giả cho học sinh thấy được ‘hai mặt của chiến tranh’. Nhờ đó, học sinh có cái nhìn đa chiều và sâu sắc về cuộc chiến mà dân tộc chúng ta đã đi qua, trong đó có hào hùng, vinh quang và có cả đau thương, nước mắt,” Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng nói.

Chủ ý đó còn được thể hiện qua một câu hỏi đọc hiểu văn bản “Nỗi buồn chiến tranh”: Trong hồi ức của Kiên, chiến tranh đã hiện lên với “khuôn mặt” như thế nào? Theo hiểu biết của bạn, đây có phải là “khuôn mặt” duy nhất của chiến tranh hay không? Vì sao?

Cũng theo Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng, ngoài “Nỗi buồn chiến tranh” ở lớp 12, trong sách giáo khoa Ngữ văn 9 bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống” còn đưa một truyện ngắn của Bảo Ninh, nhan đề “Bí ẩn của làn nước.” Đây là một truyện ngắn rất ngắn, chỉ chưa đến 2 trang sách nhưng có cốt truyện độc đáo, gây xúc động sâu sắc đối với người đọc và gợi ra nhiều suy nghĩ về tình người.

Tác phẩm “Bí ẩn của làn nước” trong sách Ngữ văn 9, bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống”. (Ảnh chụp màn hình)

“Mỗi lần chứng kiến cảnh mất mát của đồng bào những vùng bị bão lụt, tôi cứ nhớ đến ‘Bí ẩn của làn nước’ của Bảo Ninh. Tôi cũng tin chắc, nhiều giáo viên và học sinh từng dạy học qua tác phẩm này cũng có suy nghĩ như vậy,” Phó giáo sư Bùi Mạnh Hùng xúc động nói./.

Theo TTXVN