Ẩm thực vùng biên ngày cận tết

Thịt trâu gác bếp, lạp xưởng, láp, cá đồ... là những đặc sản mang đậm hương vị đặc trưng của huyện vùng biên Mường Lát. Những món ăn này không chỉ là niềm tự hào của người dân địa phương mà còn trở thành sản phẩm hàng hóa được ưa chuộng vào dịp Tết Nguyên đán.

Cửa hàng bán thịt trâu gác bếp của bà Vịnh ở khu 2, thị trấn Mường Lát luôn đông khách.

Những ngày giáp tết, các hộ sản xuất, kinh doanh trên địa bàn huyện Mường Lát tất bật làm các món ăn đặc sản. Tại cơ sở sản xuất thịt trâu gác bếp của gia đình bà Ngân Thị Vịnh ở khu 2, thị trấn Mường Lát hoạt động hết công suất. Theo bà Vịnh, từ đầu tháng Chạp, lượng đơn hàng tăng gấp đôi so với ngày thường. Để kịp giao hàng, bà phải huy động toàn bộ nhân lực trong gia đình và thuê thêm nhân công lao động.

Bà Vịnh chia sẻ, mỗi con trâu chỉ thu được khoảng 90kg thịt đạt tiêu chuẩn để làm thịt gác bếp. Vì vậy, có ngày gia đình bà phải mổ từ 3 đến 4 con, tương đương gần 4 tạ thịt, nhưng vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu. Giá thịt trâu gác bếp dao động từ 900 nghìn đồng đến 1 triệu đồng/kg. Ngoài khách hàng là người địa phương, các đơn hàng từ các huyện miền xuôi cũng chiếm tỷ lệ lớn. Vào ngày cao điểm, gia đình bà xuất bán tới 2 tạ thịt, thu về gần 20 triệu đồng.

Tương tự, cơ sở sản xuất của gia đình bà Lương Thị Mến, ở khu phố Tén Tằn, thị trấn Mường Lát cũng tất bật không kém. Bà Mến cho biết, mỗi ngày cơ sở sản xuất của gia đình bà chế biến khoảng 2 con trâu nhưng vẫn “cháy hàng”. Theo bà Mến, bí quyết tạo nên hương vị đặc trưng của thịt trâu gác bếp chính là ở khâu chọn nguyên liệu. Những con trâu được chăn thả tự nhiên trên đồi, thịt săn chắc, ngọt đậm. Phần thịt bắp tươi ngon nhất sẽ được chọn để chế biến. Thịt sau khi làm sạch được thái miếng dọc thớ, ướp với các loại gia vị đặc trưng như mắc khén, hạt dổi, ớt, gừng và muối. Thịt sau khi ướp sẽ được cho lên giàn sấy bằng than củi trong khoảng 3 ngày. Miếng thịt trâu gác bếp đạt chuẩn sẽ có lớp ngoài khô vừa phải, bên trong vẫn giữ được độ mềm ngọt tự nhiên.

Ngoài thịt trâu gác bếp, Mường Lát còn nổi tiếng với nhiều món ăn ngon khác như láp, cá suối nướng, cá đồ, lạp xưởng,... Trong đó món láp ở bản Pùng, xã Quang Chiểu nổi tiếng ngon. Món ăn độc đáo này làm từ da trâu, hoặc da bò. Theo người dân, sau khi trâu, bò được mổ thịt, phần da sẽ được đốt lông, cạo sạch, thái mỏng, sao đó ngâm trong nước đun sôi, khi chế biến sẽ bổ sung thêm pịa non hoặc mật đắng... Món này thường được ăn kèm bánh đa, rau thơm.

Ngày nay, món láp không chỉ là đặc sản của vùng biên mà còn trở thành món ăn phổ biến, được nhiều người miền núi ưa chuộng trong dịp tết. Để đáp ứng nhu cầu thị trường, các hộ dân ở huyện Mường Lát đã sơ chế nguyên liệu, đóng gói, hút chân không, bán đi trong tỉnh và ngoài tỉnh.

Chị Nguyễn Thị Hoa, một thương lái từ TP Thanh Hóa thường xuyên nhập thịt trâu gác bếp, láp bò Quang Chiểu về xuôi bán, cho biết: “Thịt trâu gác bếp ở đây có chất lượng vượt trội so với các nơi khác. Hương vị rất đặc trưng, vị ngọt tự nhiên của thịt và mùi thơm của mắc khén khiến khách hàng dưới xuôi rất ưa chuộng. Tết năm nay, tôi nhập gần 2 tạ thịt trâu gác bếp về bán”. Tương tự, anh Trần Văn Tùng, một đầu mối phân phối tại tỉnh Nghệ An, chia sẻ: “Thời điểm giáp tết, khách đặt đơn nhiều, tôi phải gọi trước cả tháng để đảm bảo có hàng. Ngoài thịt trâu gác bếp, món láp ở Quang Chiểu gần đây cũng rất được lòng khách hàng vì hương vị lạ miệng, đậm đà, phù hợp ăn trong các sự kiện".

Ông Lò Văn Tuấn, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Mường Lát, cho biết: Ẩm thực truyền thống của bà con Mường Lát không chỉ là nét văn hóa đặc trưng mà còn góp phần phát triển du lịch. Những món ăn như thịt trâu gác bếp, món láp hay lạp xưởng... mang đậm hương vị núi rừng đã thu hút không ít du khách đến với Mường Lát, đặc biệt là vào các dịp lễ. Huyện cũng đang khuyến khích các hộ sản xuất mở rộng quy mô, cải tiến bao bì, đăng ký thương hiệu để nâng cao giá trị sản phẩm.

Bài và ảnh: Đình Giang