Công nghệ “chắp cánh” cho di sản (Bài 2:): Số hóa phát huy giá trị di sản

Thanh Hóa có hơn 1.500 di tích, trong đó có nhiều di tích lớn cả về quy mô và giá trị lịch sử, văn hóa. Việc phát huy giá trị di sản trong thời đại số đã được triển khai ở các di tích, mang lại hiệu quả thiết thực.

Du khách hào hứng tìm hiểu văn hóa lịch sử thông qua các ứng dụng công nghệ.

Di sản Văn hóa Thế giới Thành Nhà Hồ là công trình đá kỳ vĩ trên quê hương xứ Thanh. Hơn 600 năm trước, trước sự suy vi không thể cứu vãn của vương triều Trần, quan đại thần Hồ Quý Ly với khát vọng xây dựng một quốc gia “Đại Ngu” giàu mạnh đã quyết định dời đô từ Thăng Long về Tây Đô. Ông cho xây dựng Thành Tây Đô vững chãi với những kỷ lục về xây dựng đến nay vẫn khiến hậu thế kinh ngạc. Dẫu vậy, “Họa phúc hữu môi phi nhất nhật/ Anh hùng di hận kỷ thiên niên”. Trong tình thế thù trong giặc ngoài, lại không được lòng dân đồng thuận khiến cho người sáng lập nên vương triều Hồ và con cháu ông phải ngậm ngùi ôm hận.

Vương triều Hồ không còn, song một tòa thành đá vĩ đại đi qua nắng mưa thời gian, thăng trầm lịch sử, chiến tranh bom đạn khiến hậu thế càng thêm cảm phục về giá trị trường tồn của một kinh thành - công trình quân sự. Lịch sử khép lại, những đúng, sai, tranh đấu vương triều cũng chỉ còn là câu chuyện được nhắc nhớ.

Với đầy đủ những giá trị về lịch sử, văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật... năm 2011, Thành Nhà Hồ đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới. Nơi đây là một trong những điểm đến tham quan hấp dẫn du khách cả trong và ngoài tỉnh, đặc biệt là khách ngoại quốc.

Sau hơn 600 năm, ghé thăm Di sản Văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ, ngước nhìn tòa thành đá vĩ đại, hậu thế không giấu được những cảm phục trước công trình bề thế mang dấu ấn người xưa. Tại đây, bên cạnh những thông tin được thuyết minh viên giới thiệu, các điểm đến trong di sản cũng được trang bị mã “QR” để du khách tiếp cận thông tin chi tiết. Cùng với đó là hệ thống thuyết minh tự động giúp khách tham quan có điều kiện hiểu hơn về di sản.

Tuy nhiên, nếu chưa thể ghé ngắm nhìn trực tiếp tòa thành đá thì du khách vẫn có thể “tham quan 360 độ” trên không gian mạng, với một cú click chuột, truy cập vào địa chỉ thanhnhaho.vn. Những hình ảnh về tòa thành đá được số hóa trên không gian mạng hiển hiện - mang đến cho người xem không ít trải nghiệm.

Ông Trịnh Đình Nghị, du khách đến từ xã Hoằng Giang thăm Thành Nhà Hồ, cho biết: Lần đầu tiên tôi và gia đình đến đây. Song trước đó, thông qua thiết bị công nghệ (máy tính, điện thoại) tôi đã được các con hướng dẫn “tham quan trên mạng” nhiều lần. Thực sự, với sự phát triển của công nghệ hiện nay, con người đã có nhiều điều kiện để tiếp cận, khám phá di sản hơn.

Cũng như Di sản Văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ, những năm gần đây, Khu Di tích lịch sử Lam Kinh cũng có những ứng dụng công nghệ - số hóa trong công tác quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di sản.

Nổi bật là việc ứng dụng thuyết minh tự động Audio guide - thuyết minh bằng nhiều ngôn ngữ; có bản đồ tương tác giúp du khách chủ động khám phá không gian di tích rộng lớn mà không cần hướng dẫn viên đi cùng. Cùng với đó là ứng dụng tham quan trực tuyến, tham quan thực tế ảo qua “môi trường 3D” - vượt qua mọi giới hạn về địa lý, thời gian, thông qua các thiết bị công nghệ như máy tính, điện thoại.

Bà Nguyễn Thị Lan, du khách đến từ Hải Phòng, cho biết: “Khu Di tích lịch sử Lam Kinh trên quê hương Thanh Hóa là một di sản bề thế cả về quy mô và giá trị lịch sử, kiến trúc. Mỗi công trình trong khu di tích đều có thể mang đến cho khách tham quan sự ngỡ ngàng và cả hứng thú tìm hiểu. Nhưng cũng thật tiện lợi, từng điểm đến trong di tích đều đã được “số hóa”, du khách có thể chủ động tìm hiểu thông tin ngay cả khi không có người hướng dẫn bên cạnh. Là khách tham quan, tôi thấy thực sự rất hữu ích”.

Các bạn trẻ được hướng dẫn “quét mã” thông tin khi đến tham quan tại Di sản Văn hóa Thế giới Thành Nhà Hồ.

Với bạn trẻ Hương Giang, học sinh Trường THCS Lam Sơn xã Lam Sơn, việc chuyển đổi số tại Khu Di tích lịch sử Lam Kinh giúp em có điều kiện hiểu hơn về di sản trên quê hương mình. “Là người con của quê hương Lam Sơn, em thường xuyên ghé thăm nơi đây tham quan, tìm hiểu. Ngoài các công trình kiến trúc thì em thường đến đây tìm hiểu về các vị vua được an táng tại Lam Kinh. Thông qua việc quét mã “QR” em hiểu hơn về vua Lê Thái Tổ - người có công lập nên vương triều Hậu Lê; vua Lê Thánh Tông - đấng minh quân trong lịch sử dân tộc... Ngoài tài liệu sách vở thì tìm hiểu lịch sử thông qua di sản thực sự rất hữu ích”, Hương Giang chia sẻ.

Ông Hồ Hà Hải, Trưởng ban Quản lý Di tích lịch sử Lam Kinh, cho biết: “Thời gian qua, việc chuyển đổi số tại Khu Di tích lịch sử Lam Kinh đã mang lại nhiều hiệu quả. Số hóa không chỉ giúp cho việc quản lý, bảo vệ di tích tốt hơn. Mà còn tạo thêm sức hấp dẫn, đáp ứng đa dạng nhu cầu tham quan, tìm hiểu của du khách. Từ đó, góp phần lan tỏa giá trị di sản đến cộng đồng”.

Chia sẻ về hiệu quả tích cực mà chuyển đổi số - áp dụng công nghệ số vào lĩnh vực di sản, ông Nguyễn Bá Linh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành Nhà Hồ, cho biết: “Ngoài số hóa tư liệu, hiện vật thì chúng tôi còn sử dụng công nghệ GIS để lập bản đồ số quản lý hiện trạng di tích, xác định các khu vực cần bảo vệ và giám sát biến đổi môi trường; trang bị mã QR trên toàn bộ biển giới thiệu về di sản. Bên cạnh đó, thông qua các website và mạng xã hội, những hình ảnh, video, thông tin khoa học về di sản cũng được quảng bá rộng rãi. Công nghệ như “đôi cánh” để di sản được lan tỏa những giá trị”.

Di sản Văn hóa thế giới Thành Nhà Hồ; Khu Di tích lịch sử Lam Kinh chỉ là hai trong số hàng trăm di tích trên địa bàn tỉnh đã được số hóa. Thời gian qua, việc số hóa - với những mức độ khác nhau, đã và đang góp phần lưu giữ, bảo vệ và phát huy giá trị di sản.

Bài và ảnh: Trang Bùi