Đặc sản Hồi Xuân

Giữa núi rừng hoang sơ xứ Thanh, những bản làng hiện lên không chỉ với vẻ đẹp mênh mang của ruộng bậc thang, điệu xòe, câu khặp rộn ràng, mà còn có cả hương vị ngọt ngào từ những sản vật quê hương. Bánh nhãn giòn tan, măng khô dẻo thơm, khâu nhục đậm đà hay chén rượu men lá nồng ấm... tất cả hòa quyện thành “bản giao hưởng” của đất và người xã Hồi Xuân.

Chị Phạm Thị Nhung, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Mường Ca Da giới thiệu sản phẩm măng khô Mường Ca Da.

Trong hành trình khám phá vùng cao xứ Thanh, chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp hùng vĩ mà dịu dàng của núi rừng, của những thửa ruộng bậc thang uốn lượn theo triền đồi và mùa nào cũng khoác lên mình một sắc màu riêng. Đặt chân đến các bản làng, ta được đắm mình trong lời ca khặp “yếu đú nẳm ne”, hòa nhịp theo điệu xòe rộn rã, thưởng thức những món ăn dân dã mà độc đáo, để rồi thấy mình như tan vào không gian văn hóa Mường Ca Da của huyện Quan Hóa trước đây (nay thuộc xã Hồi Xuân), nơi lưu giữ hồn cốt của bao thế hệ.

Những sản vật gắn với vùng đất và con người vùng cao đã trở thành niềm tự hào của đồng bào nơi đây. Mỗi thứ đều là kết tinh của đất trời, mồ hôi và bàn tay khéo léo, gửi gắm tình quê nồng hậu dành cho khách phương xa.

Bánh nhãn Hồi Xuân hiện là 1 trong 3 sản được công nhận OCOP 3 sao của xã Hồi Xuân.

“Tròn vo như trái nhãn lồng/ Vàng ươm sắc nắng say lòng khách xa...” - câu thơ dung dị của thi sĩ Bùi Thị Ngọc Điệp dường như đã phác họa trọn vẹn hương vị bánh nhãn Hồi Xuân. Miếng bánh giòn tan nơi đầu lưỡi, vị ngọt tự nhiên hòa quyện cùng chén chè xanh hay chè tán ma, khiến người ăn nhớ mãi. Bánh nhãn không ngấy, có thể thưởng thức bất kỳ lúc nào, và cũng là món quà quê giản dị nhưng ấm áp tình thân mà du khách thường chọn mua khi rời vùng đất yêu thương này.

Chị Phạm Kiều, thành viên Tổ hợp tác bánh nhãn truyền thống xã Hồi Xuân, chia sẻ: “Bánh nhãn chúng tôi làm hoàn toàn thủ công nên hạt bánh không đồng đều, có hạt còn nứt ra, nhưng đó lại chính là nét riêng. Nguyên liệu đều là gạo nếp Cay Nọi của đồng bào vùng cao, kết hợp với trứng gà ta, gà đồi, tạo nên hương thơm, vị ngon đặc trưng khó lẫn.”

Nghề làm bánh nhãn nơi đây vốn có từ lâu đời, từng chỉ phục vụ gia đình và khách quý mỗi dịp lễ tết. Vài năm trở lại, sản phẩm được nhiều người biết đến, trở thành hàng hóa được ưa chuộng. Năm 2020, bánh nhãn Hồi Xuân vinh dự là một trong những sản phẩm OCOP 3 sao đầu tiên của huyện Quan Hóa trước đây.

Sản phẩm măng khô Mường Ca Da được sản xuất theo phương pháp hiện đại nên vẫn vẹn nguyên mùi thơm đặc trưng của măng.

Không chỉ bánh nhãn, măng khô Mường Ca Da cũng là món quà quê được nhiều người tìm mua khi ghé Hồi Xuân. Chị Phạm Thị Nhung, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Mường Ca Da, cho biết: “Mùa măng vào khoảng tháng 8. Măng bương, măng nứa được bà con thu hái, sau đó chúng tôi luộc nhiều lần, ép khô, rồi sấy bằng điện thay vì phơi thủ công để đảm bảo vệ sinh và giữ được hương vị đặc trưng.”

Măng khô Mường Ca Da không dùng chất bảo quản, có mùi thơm riêng, khi nấu có độ dai giòn vừa phải. Chỉ cần một nồi canh giò heo với măng khô, hay món vịt nấu măng, măng xào bò... là hương vị quê nhà đã ùa về trong từng bữa cơm. Sản phẩm này được chứng nhận OCOP 3 sao từ năm 2021, mở ra hướng đi bền vững cho nông sản địa phương.

Chị Phạm Thị Nghị giới thiệu với phóng viên về những nét độc đáo trong sản phẩm khâu nhục Hồi Xuân.

Đặc biệt, Hồi Xuân còn lưu giữ một món ăn độc đáo, đó là khâu nhục, được công nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh vào cuối năm 2023. Vốn là món truyền thống của người Hoa, khâu nhục ở Hồi Xuân được chị Phạm Thị Nghị, một giáo viên dạy Ngữ văn nhưng say mê ẩm thực, biến tấu để phù hợp khẩu vị người Thái và người Việt.

Thịt ba chỉ lợn đen bản địa hầm kỹ từ 6 đến 8 tiếng, kết hợp cùng măng khô, mộc nhĩ, thêm chút hạt dổi, mắc khén, tạo nên vị mềm tan, đậm đà, khác biệt so với khâu nhục gốc Hoa vốn dùng rau cải khô.

Chị Nghị tâm sự: “Có thể gọi đây là sự giao thoa văn hóa, nơi tinh hoa ẩm thực của các dân tộc được tiếp biến, để rồi trở thành một sản phẩm mang đậm dấu ấn quê hương.”

Từ chiếc bánh nhãn giòn ngọt, bó măng khô thơm dẻo, đến đĩa khâu nhục béo mềm..., tất cả đều là những sản vật thân thuộc trong đời sống của đồng bào vùng cao xứ Thanh. Giờ đây, qua bàn tay khéo léo và tư duy sáng tạo của người dân, chúng đã trở thành hàng hóa có thương hiệu, mang theo hơi thở quê nhà đi muôn nơi. Đó không chỉ là quà tặng dành cho du khách, mà còn là niềm tự hào, là minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ và trí tuệ của người vùng cao Thanh Hóa.

Bài và ảnh: Bá Phượng