[E-Magazine] Những cuộc đời được giữ lại và hành trình lặng lẽ của người thầy thuốc

Ở nơi ranh giới giữa sống và chết chỉ mong manh như một sợi chỉ, vẫn có những bác sĩ không rời đi khi hy vọng dần cạn. Họ lặng lẽ đồng hành cùng bệnh nhân trong những chặng cuối của hành trình sinh – tử, níu giữ từng ngày sống. Không phải để tạo nên điều kỳ diệu, mà để người bệnh có thêm thời gian bên gia đình, thêm một bữa cơm trọn vẹn, thêm một đoạn đời bình dị nhưng ý nghĩa.

Tháng 11, ngày đông có nắng. Trên chuyến xe trở về Nga Sơn, TS.BSCKII Nguyễn Quang Hưng, Phó Giám đốc Bệnh viện Ung bướu tỉnh Thanh Hóa, ngồi lặng nhìn qua cửa kính. Những con đường làng quen thuộc, những xóm nhỏ, hàng tre, mái nhà thấp thoáng trong nắng. Hơn hai mươi năm trong nghề, ông đã quen với những hành lang trắng, những phòng bệnh lặng im, những cuộc tiễn biệt diễn ra âm thầm. Nhưng chuyến đi hôm nay mang một ý nghĩa khác: trở về thăm những con người từng được ông và đồng nghiệp kéo lại từ lằn ranh sinh tử.

Với người thầy thuốc chuyên ngành ung bướu, không phải cuộc trở về nào cũng còn người để gặp. Bởi vậy, mỗi cái tên được nhắc đến trên hành trình này đều mang theo cảm giác vừa mừng, vừa dè dặt – mừng vì họ vẫn còn sống, dè dặt bởi nghề y không cho phép người bác sĩ quen với sự chắc chắn. Có những ca bệnh, mọi nỗ lực chỉ đủ để kéo dài sự sống thêm một đoạn ngắn. Cũng có những ca, người bệnh sống lâu hơn tiên lượng, để lại phía sau những hoài nghi, thậm chí cả những lời bàn tán.

Điểm dừng chân đầu tiên là ngôi nhà nhỏ ở cuối ngõ thôn Nam Sơn, xã Nga An. Vừa thấy bác sĩ Nguyễn Quang Hưng bước vào sân, ông Trịnh Văn Quế, 70 tuổi, đã vội bước ra hiên nhà, tay bắt mặt mừng. Bà Trần Thị Nghênh – vợ ông, đứng bên, ánh mắt ánh lên niềm vui khó giấu. Cái bắt tay siết chặt, những câu hỏi han giản dị khiến khoảng sân nhỏ như ấm hơn giữa ngày đông.

Trước hiên nhà, nắng tháng 11 rơi nhẹ xuống ao cá, vườn rau xanh mướt. Ông Quế đi lại thong thả, giọng nói rõ ràng, thỉnh thoảng dừng lại quay sang cười với bác sĩ Hưng như một người quen lâu ngày trở về thăm. Nếu không được nghe kể trước, khó ai nghĩ người đàn ông ấy từng nhiều lần đứng trước lằn ranh sinh – tử. Mái đầu không còn tóc sau những tháng ngày điều trị, đổi lại là những buổi sáng chậm rãi với mảnh vườn, với con đường quen ra chợ, với nhịp sống bình dị của làng quê.

Nhắc đến quãng đời đã qua, ông Quế chỉ cười hiền, nói khẽ rằng mình may mắn. Với ông, được sống đến hôm nay đã là điều ngoài mong đợi. Còn với bác sĩ Hưng, khoảnh khắc gặp lại bệnh nhân cũ khỏe mạnh giữa sân nhà còn quý hơn bất kỳ bản tổng kết chuyên môn nào. Một con người từng mang tiên lượng chỉ tính bằng tháng, nay vẫn tự tay lao động, sống trọn nhịp đời thường. Đó là phần thưởng lặng lẽ của nghề y – không có trong giáo trình, cũng không thể đo đếm bằng con số.

Ít ai biết rằng hơn mười năm trước, cũng từ khoảng sân này, ông Quế đã bắt đầu một hành trình sinh – tử đầy khắc nghiệt. Năm 2011, trong một lần tự sờ thấy khối u vùng thượng đòn sưng to, đau và sốt kéo dài, ông được gia đình đưa đi khám. Sau sinh thiết và hội chẩn, các bác sĩ kết luận ông mắc ung thư phổi tế bào nhỏ, giai đoạn lan tràn – thể bệnh tiến triển nhanh, tiên lượng rất dè dặt. Nếu không điều trị, thời gian sống chỉ tính bằng tháng. Đứng trước lựa chọn sinh tử, gia đình ông Quế đã bàn bạc rất kỹ. Bỏ qua những lời mách bảo dùng thuốc nam, thuốc trôi nổi, bà Nghênh quyết định đặt trọn niềm tin vào phác đồ điều trị của bác sĩ Nguyễn Quang Hưng. Để có kinh phí chữa bệnh cho chồng, bà lần lượt bán cây đinh lăng cổ, đàn lợn con, kéo ao cá, chắt chiu từng khoản nhỏ cho hành trình giành lại sự sống.

Suốt gần một năm điều trị, ông Quế trải qua 15 lần xạ trị não, 30 lần xạ trị phổi và 15 đợt hóa chất. Những tác dụng phụ nặng nề khiến cơ thể suy kiệt, vùng cổ tổn thương sau xạ trị, có thời điểm ông không thể ăn uống, đi lại bình thường. Đến năm 2013, bệnh chuyển biến theo chiều hướng xấu, thể trạng không cho phép tiếp tục các phác đồ mạnh. Khi ấy, mỗi quyết định điều trị không chỉ dựa trên phác đồ, mà còn là sự cân nhắc giữa khả năng y học và sức chịu đựng thực tế của người bệnh.

Trong những thời khắc như vậy, áp lực không chỉ dồn lên người bệnh và gia đình, mà còn đè nặng lên chính người thầy thuốc. Trước mặt họ là những chỉ số chuyên môn, những khuyến cáo điều trị; phía sau là ánh mắt chờ đợi của bệnh nhân và người nhà, đặt trọn niềm tin vào từng lời tư vấn. Có những quyết định, nếu tiếp tục điều trị, người bệnh có thể kéo dài thêm sự sống nhưng phải đánh đổi bằng những cơn đau và sự suy kiệt. Nếu dừng lại, đồng nghĩa với việc chấp nhận giới hạn của y học, chấp nhận buông tay ở một thời điểm mà không ai dám chắc đó đã là lựa chọn tốt nhất hay chưa. Với bác sĩ Nguyễn Quang Hưng, đó là những khoảnh khắc khó khăn nhất của nghề - là hành trình của những quyết định được đưa ra sau nhiều lần cân nhắc, của những đêm trăn trở không tên, và của sự kiên trì ở lại cùng bệnh nhân trong những giai đoạn khó khăn nhất. Không phải mọi nỗ lực đều mang lại kết quả trọn vẹn, nhưng mỗi quyết định đều được đặt trên nền tảng trách nhiệm nghề nghiệp và mong muốn giữ lại cho người bệnh thêm một khoảng thời gian sống có ý nghĩa.

“Có những ca, mình không thể hứa trước điều gì”, bác sĩ Hưng nói chậm rãi. “Chỉ có thể hứa sẽ làm hết khả năng”. Với ông, đó không phải lời nói xã giao, mà là trách nhiệm nghề nghiệp – trách nhiệm ở lại cùng bệnh nhân khi mọi con đường điều trị dần thu hẹp. Không phải bệnh nhân nào cũng có hành trình như ông Quế. Trên cùng những hành lang bệnh viện năm ấy, có những ca bệnh mà sự sống được giữ lại trong hoài nghi. Ông Mai Bá Hiển, 69 tuổi, thôn 17, xã Tân Tiến, là một trường hợp như thế.

Tháng 10/2008, ông Hiển nhập viện cấp cứu vì xuất huyết dạ dày dữ dội. Kết quả chẩn đoán khiến cả gia đình lặng đi: ung thư dạ dày tế bào nhẫn, giai đoạn IIIA – thể ác tính, tiến triển nhanh. Ông được mổ cấp cứu cầm máu, cắt tới 4/5 dạ dày, rồi bước vào chuỗi ngày điều trị kéo dài bằng hóa chất.

Những đợt truyền nối tiếp khiến cơ thể ông suy kiệt dần. Cơn đau thường xuyên quặn lên, có những đêm ông phải co gối, ngủ trong tư thế ngồi để chịu đựng. Phác đồ được điều chỉnh nhiều lần, liều lượng ngày một thận trọng hơn, nhưng hiệu quả không còn rõ rệt. Đến năm 2013, ông gần như không còn ăn uống được, thể trạng suy kiệt nghiêm trọng. Khi ấy, sự sống của người bệnh không còn được tính bằng phác đồ, mà bằng từng ngày cầm cự.

Ở phía ngoài hành lang, gia đình ông Hiển nhiều lần ngồi lại với nhau, cân nhắc từng lựa chọn bác sĩ đưa ra. Giữa mong muốn níu giữ sự sống và nỗi lo người thân thêm đau đớn, mỗi quyết định đều trở nên nặng nề. Trong hoàn cảnh đó, gia đình quyết định tổ chức đám cưới cho người con trai cả. Ở quê, đám cưới diễn ra giữa không ít lời bàn tán. Có người gọi đó là đám cưới “chạy tang”. Với ông Hiển, đó chỉ đơn giản là mong muốn được nhìn thấy con yên bề gia thất khi bản thân vẫn còn đủ tỉnh táo, đủ sức ngồi đó nhìn con bước qua một dấu mốc của cuộc đời.

Rồi một năm trôi qua, hai năm nữa. Ông Hiển vẫn sống. Vẫn ra đồng, vẫn lom khom với mấy sào cói, bữa cơm gia đình có thêm tiếng cười con cháu. Dần dần, câu chuyện bệnh tật của ông trở thành đề tài trong những buổi uống nước chè đầu ngõ. Có người cho rằng bác sĩ chẩn đoán nhầm. Ở vùng quê, nơi ung thư vẫn bị xem là “án trời”, sự tồn tại của ông sau gần 20 năm vừa là điều khó tin, vừa như một câu chuyện truyền miệng.

Nghe kể lại những lời bàn tán ấy, bác sĩ Nguyễn Quang Hưng chỉ mỉm cười. Với ông, đó là nghịch lý quen thuộc của nghề: khi bệnh nhân còn sống, ít ai nhớ đến những tháng ngày giành giật sự sống; nếu không qua khỏi, mọi nỗ lực dễ dàng bị quy về hai chữ “số phận”. Điều khiến ông trân trọng hơn cả không phải là đúng hay sai, mà là việc người bệnh đã có thêm những năm tháng đời thường bên gia đình – điều mà nghề y, trong giới hạn của mình, đã cố gắng mang lại.

Những khoảnh khắc như thế không nhiều, nhất là với chuyên ngành ung bướu. Phía sau mỗi cuộc trở về trọn vẹn vẫn còn không ít phận người mà bác sĩ và đồng nghiệp chỉ có thể đồng hành đến một đoạn ngắn của hành trình sinh – tử. Bởi vậy, mỗi lần được gặp lại bệnh nhân còn khỏe mạnh nơi thôn xóm, với bác sĩ Hưng, đó không chỉ là niềm vui, mà còn là sự nhắc nhớ về giá trị của những nỗ lực thầm lặng.

Trưa muộn, chúng tôi rời Nga Sơn khi nắng đã đứng trên những con đường làng. Trước lúc chia tay, người nhà bệnh nhân hối hả dúi vào tay bác sĩ mớ rau cải vừa cắt, mấy quả bưởi còn thơm sương. Bác sĩ Hưng khẽ xua tay rồi lại nhận, không nỡ từ chối tấm lòng quê mộc mạc. Chiếc xe lăn bánh, phía sau là hương bưởi thơm quen thuộc của làng quê.

Hơn hai mươi năm công hiến với nghề, TS.BSCKII Nguyễn Quang Hưng hiểu rằng giá trị lớn nhất của công việc mình không nằm ở lời ca ngợi hay những con số thống kê, mà ở những cuộc đời được sống thêm – dù chỉ đủ cho một bữa cơm gia đình trọn vẹn. Hành trình ấy vẫn tiếp tục, lặng lẽ và bền bỉ, ở nơi ranh giới sinh – tử chưa bao giờ thôi khắc nghiệt.

Nội dung và ảnh: Tô Hà - Tăng Thúy

Đồ họa: Mai Huyền