Khát vọng rừng xanh (Bài 1): Màu xanh vươn lên trên đất cằn...

Đi giữa bạt ngàn màu xanh của rừng sản xuất, từ xã Linh Sơn sang xã Như Xuân, rồi Như Thanh, hay Thường Xuân, Kim Tân,... chúng tôi được nghe nhiều câu chuyện về khát vọng làm giàu trên đất cằn sỏi đá.

Rừng sản xuất trồng bằng cây keo lai mô tại xã Thanh Kỳ.

Men theo những con đường rợp bóng cây xanh, chúng tôi ghé thăm trang trại rừng của gia đình anh Lâm Ngọc Hải (xã Thanh Kỳ) - một mô hình phát triển rừng trồng kinh doanh gỗ lớn hiệu quả, sáng tạo, thể hiện được nỗ lực và tâm huyết của người làm nghề rừng.

“Vì đam mê gắn bó với nghề rừng, khi Đảng và Nhà nước có chủ trương, chính sách về giao đất, giao rừng, khoán BVR cho cộng đồng dân cư, hộ gia đình, tôi đã chủ động nhận khoán đất lâm nghiệp của Lâm trường Thanh Kỳ (nay là Ban Quản lý rừng phòng hộ Như Thanh) với diện tích gần 40ha. Tôi và gia đình mong muốn, khát vọng được làm giàu trên chính mảnh đất quê hương. Thời điểm năm 1995, nhiều người nhìn vào mảnh đất “chó ăn đá gà ăn sỏi” của gia đình tôi mà tỏ ý ngán ngẩm. Nhưng nay màu xanh ngày càng lan rộng, ngoài diện tích rừng tự nhiên được bảo vệ tốt, gia đình tôi đã trồng, chăm sóc 12,6ha rừng gỗ lớn, trong đó có 2,6ha keo lai mô bằng nguồn vốn tự đầu tư; đàn gia súc, gia cầm sinh sôi phát triển và hàng chục bọng ong mật dưới tán rừng, góp phần giải quyết nhu cầu cuộc sống. Bình quân thu nhập của gia đình mỗi năm đạt khoảng 200 triệu đồng. Những khó khăn, trăn trở của chủ rừng sẽ được giải quyết ngoài chính sách hỗ trợ của Nhà nước, việc thu hút doanh nghiệp vào liên kết với chủ rừng từ khâu trồng, chăm sóc đến tiêu thụ sản phẩm thì phát triển rừng trồng kinh doanh gỗ lớn mới thực sự hiệu quả, mang tính bền vững....." - Anh Hải chia sẻ.

Hiện nay, Ban Quản lý rừng phòng hộ Như Thanh đã và đang triển khai các giải pháp hình thành các vùng trồng rừng sản xuất, lâm sản hàng hóa tập trung, chuyên canh, thâm canh với quy mô lớn, gắn trồng rừng với chế biến và thị trường tiêu thụ lâm sản, nâng cao hiệu quả sản xuất, sử dụng rừng, thu hút và tạo thêm nhiều việc làm, tăng thu nhập cho người lao động làm nghề rừng, bảo vệ môi trường sinh thái. Trọng tâm là trồng rừng bằng cây lâm nghiệp chất lượng cao, cây nuôi cấy mô, tăng giá trị thu nhập cho chủ rừng.

Để nâng cao hiệu quả trồng mới rừng, các trạm quản lý, BVR tại các xã thường xuyên bám địa bàn hướng dẫn kỹ thuật, tổ chức cho các hộ trồng mới rừng sản xuất theo hướng thâm canh như keo nuôi cấy mô, keo hom.... Tập trung tuyên truyền để người dân trong vùng hiểu được ưu điểm nổi bật của cây nuôi cấy mô như phát triển nhanh, đều, sinh khối gỗ cao hơn, tỷ lệ nhiễm sâu bệnh thấp... vận động chủ rừng khắc phục khó khăn đầu tư mở rộng diện tích trồng mới rừng và trồng lại sau khai thác bằng cây nuôi cấy mô; qua đó nâng cao được năng suất, chất lượng rừng trồng. Từ năm 2021 đến năm 2024, Ban Quản lý rừng phòng hộ Như Thanh đã hướng dẫn kỹ thuật; cung ứng cây giống; tổ chức cho các hộ nhận khoán đất sản xuất lâm nghiệp trồng mới, trồng lại rừng đã khai thác theo quy định được hơn 1.477,4ha rừng, trong đó có 220,8ha keo lai mô. Nhìn chung, toàn bộ diện tích rừng trồng đã và đang được chăm sóc, bảo vệ, phòng trừ sâu bệnh, sinh trưởng phát triển tốt. Năm 2025, ban có kế hoạch tổ chức cho người dân, công nhân nhận khoán đất lâm nghiệp trồng 200ha rừng sản xuất và 150ha rừng phòng hộ sau khai thác. 6 tháng đầu năm 2025, ban đã trồng được 110ha rừng gỗ lớn và 35ha rừng phòng hộ. Năm 2024, Ban Quản lý rừng phòng hộ Như Thanh đã được cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững FSC cho 3.584,34ha, trên địa bàn các xã ban quản lý, giá trị gỗ đã được nâng lên, có đủ điều kiện xuất khẩu vào thị trường quốc tế.

Cùng chúng tôi đi thăm mô hình trồng rừng gỗ lớn, ông Lê Xuân Điệp, Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Lang Chánh cho biết: Ban đã và đang triển khai các giải pháp bảo vệ an toàn 10.292,14ha rừng được giao quản lý. Thực tế phát triển rừng hiệu quả tại ban đã nâng cao thu nhập cho chủ rừng, góp phần bảo vệ và phát triển rừng bền vững. Chủ động trồng rừng sản xuất theo hướng thâm canh rừng gỗ lớn, có sử dụng phân bón lót và bón thúc cho cây trồng trong thời gian chăm sóc. Hơn 1.800ha rừng trồng mới từ các năm trước đây, cây trồng chủ yếu là keo, luồng, mỡ... sinh trưởng, phát triển tốt và đã cho khai thác. Giai đoạn từ năm 2017-2022 ban đã trồng mới 824ha rừng gỗ lớn tại các xã: Linh Sơn, Giao An, Đồng Lương. Các năm vừa qua, đơn vị luôn vượt kế hoạch tổ chức trồng rừng, chất lượng rừng trồng được nâng lên: Năm 2023, trồng được 171,6ha rừng gỗ lớn (vượt 71,6ha so với kế hoạch), năm 2024 đã trồng mới 130ha rừng gỗ lớn (vượt 30ha kế hoạch), 6 tháng đầu năm 2025 trồng hơn 100ha, hoàn thành kế hoạch trồng rừng cả năm.

Nhằm hỗ trợ các tổ chức, cá nhân trồng rừng sản xuất bằng cây nuôi cấy mô, ngày 10/12/2021 HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 185/2021/NQ-HĐND về ban hành chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2022-2025. Mức hỗ trợ 1.300 đồng/cây giống, tối đa không quá 2 triệu đồng/ha. Điều kiện hỗ trợ là tổ chức, gia đình, cá nhân được Nhà nước giao đất, cho thuê đất hoặc nhận khoán đất rừng sản xuất để trồng rừng sản xuất. Diện tích trồng rừng sản xuất bằng cây giống nuôi cấy mô phải đảm bảo từ 1ha trở lên đối với hộ gia đình, cá nhân và từ 20ha trở lên đối với tổ chức.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Đình Thái, Trưởng phòng phát triển và sử dụng rừng, Chi cục Kiểm lâm, cho biết: Chi cục đã chỉ đạo các đơn vị là chủ rừng nhà nước, các hạt kiểm lâm chủ động quy hoạch các nguồn giống, hệ thống vườn ươm cây giống lâm nghiệp bảo đảm chất l­­ượng phục vụ trồng rừng. Khắc phục tình trạng cây giống lâm nghiệp kém chất lượng, ảnh hưởng đến hiệu quả rừng trồng. Cùng với chỉ đạo, đôn đốc công tác sản xuất, chăm sóc cây giống, các ngành chức năng đã tăng cường kiểm tra vật liệu giống đưa vào nhân giống. Hư­­ớng dẫn kỹ thuật trồng mới rừng. Tuyên truyền, vận động người dân, chủ rừng thực hiện các mô hình kinh doanh rừng bền vững hỗn giao giữa cây gỗ lớn với các loài cây chu kỳ kinh doanh ngắn để đảm bảo thu nhập trước mắt cho chủ rừng khi rừng gỗ lớn chưa đến kỳ khai thác. Chỉ đạo các địa phương và các chủ rừng tăng cường quản lý, sử dụng giống cây lâm nghiệp chất lượng cao trong trồng rừng gỗ lớn (cây nuôi cấy mô) và áp dụng các biện pháp trồng rừng thâm canh để nâng cao năng suất, chất lượng rừng trồng. Chi cục tiếp tục tham mưu cho Sở Nông nghiệp & Môi trường đôn đốc các xã triển khai có hiệu quả chính sách hỗ trợ trồng rừng sản xuất bằng cây nuôi cấy mô. Thu hút doanh nghiệp đầu tư dự án trồng rừng theo chuỗi liên kết từ sản xuất đến chế biến, xây dựng vùng nguyên liệu thông qua hỗ trợ người trồng rừng thu mua sản phẩm.

Thông qua chính sách hỗ trợ trồng rừng tập trung bằng cây nuôi cấy mô và từ nguồn vốn tự có của các chủ rừng, trong 3 năm (2021-2024) toàn tỉnh đã trồng hơn 6.500ha rừng tập trung bằng cây nuôi cấy mô. Diện tích rừng trồng bằng cây nuôi cấy mô đang được chăm sóc, bảo vệ, sinh trưởng, phát triển tốt. Mở rộng diện tích trồng rừng gỗ lớn và trồng rừng bằng cây nuôi cấy mô đã góp phần nâng cao năng suất bình quân rừng trồng từ 16m3/ha/năm (năm 2020) lên 20m3/ha/năm (cuối năm 2024). Riêng 6 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh đã trồng mới được 5.200ha rừng (kế hoạch trồng năm 2025 là 10.000ha rừng tập trung), trong đó đã trồng 800ha bằng cây nuôi cấy mô (kế hoạch năm 2025 trồng 1.500ha rừng bằng cây nuôi cấy mô).

Bài và ảnh: Thùy Dương