Mùa trám đen ở Phong Mục

Những vườn trám đen (còn gọi là quả bùi) cổ thụ đến mùa thu hoạch mang lại hiệu quả kinh tế hàng chục, thậm chí cả trăm triệu đồng mỗi năm cho người dân thôn Phong Mục xã Triệu Lộc (trước đây là xã Châu Lộc) huyện Hậu Lộc.

Ở Phong Mục thời gian này đang vào mùa thu hoạch quả trám đen.

Làng Phong Mục nằm soi bóng xuống sông Lèn, ngược dòng không đầy 3km là đến Ngã Ba Bông, nơi một tiếng gà gáy 6 huyện cùng nghe; xuôi dòng khoảng 7km sẽ đến Đò Lèn. Và cách Phong Mục một quãng đạp xe mươi phút là khu di tích Đền Bà Triệu.

Phong Mục giống như một thung lũng mà con người đã đến đây quần cư, dựng làng, lập xóm từ khá sớm. Ở Phong Mục, có những sản vật ngon nức tiếng, như chè xanh, vải, nhãn và không thể không nhắc đến quả trám đen.

Những cây trám đen có tuổi đời cả trăm năm ở Phong Mục như thứ cây “cha truyền con nối”.

Ngỡ là loại quả chỉ có ở vùng đất trung du, miền núi các tỉnh phía Bắc, vậy nhưng ở Phong Mục những vườn trám đen đã có từ rất lâu, như thứ cây “cha truyền con nối”. Cây trám đen cổ thụ với tầng tán khổng lồ, bao trùm lên không gian làng Phong Mục, khiến ta có cảm giác mình đang lạc bước vào những khu rừng trong chuyện cổ tích.

Quả trám đen cho hiệu quả kinh tế khá cao với giá bán tại chỗ 60.000 đồng/kg.

Trám đen ra hoa vào tháng 2 và quả chín cho thu hoạch vào tháng 7, tháng 8. Về Phong Mục những ngày này, đang là chính vụ thu hoạch. Vậy nên, không khó để bắt gặp những hình ảnh thu hoạch quả thú vị và không kém phần “gian nan”.

Trám đen ra hoa vào tháng 2 và chính vụ thu hoạch thường vào tháng 7 và tháng 8.

Những chiếc thang chắc chắn sẽ giúp người dân trèo lên lưng chừng thân cây. Từ đây, muốn lấy được quả phải tiếp tục trèo ra xa, men theo các cành, nhánh rồi lấy gậy chọc quả cho rơi xuống. Vì vậy, chỉ những người nhanh nhẹn, không sợ đô cao, có kinh nghiệm mới dám trèo hái trám đen.

Việc trèo hái trám đen chỉ dành cho người nhanh nhẹn, không sợ độ cao.

Từ trên cây, quả trám đen sẽ được chọc bằng gậy xuống đất. Quả trám đen khi chín đặc biệt cứng, phía dưới lại là lớp thảm bằng lá khô rụng nên không sợ quả vỡ. Tuy nhiên, quả mầu đen khi lẫn vào lá khô không dễ phát hiện. Vậy nên đồng thời với người ở trên cây, người ở phía dưới cũng cần nhanh tay nhặt lấy quả, để không bị “lạc” mất.

Bà vũ Thị Thuôn (64 tuổi) cho biết: “Trám đen ở Phong Mục không phải cây dại, mà được các gia đình trồng từ đời này sang đời khác. Gia đình tôi có hơn 20 gốc trám, cây lâu năm nhất là khoảng 100 năm, cũng có những cây chỉ mới trồng được hơn 10 năm. Cây trám đen trồng khoảng 7 năm sẽ cho thu hoạch. Mỗi năm, vườn trám của gia đình cho khoảng hơn 1 tấn quả”.

Mỗi năm, vườn trám đen nhà bà Vũ Thị Thuôn ở thôn Phong Mục cho thu hoạch khoảng hơn 1 tấn quả.

Dù được người dân trồng song cây trám đen ở Phong Mục sống tự nhiên như cây rừng. Do phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nên cây cứ bám đất mà trở nên tốt tươi. Nếu được mùa, một cây trám cổ thụ có thể cho hàng tạ quả. Giá trám đen bán tại gốc hiện tại là 60.000 đồng/kg.

Chị Nguyễn Thị Bảy, một người dân trồng trám đen cho biết: “Do công việc khá linh động về thời gian, nên hàng năm vào tháng 7, tháng 8 tôi thường nghỉ việc ở nhà thu hoạch trám đen, ngày cao điểm huy động cả nhà có thể hái được gần 50kg quả. Bên cạnh thu hoạch quả của gia đình, tôi còn thu mua quả của các gia đình khác trong thôn nhập cho các đầu mối. Đây là những người ngoài Hà Nội, Vĩnh Phúc, Nam Định vào thu mua để cung cấp cho các nhà hàng, cửa hàng, chợ, siêu thị. Giá quả trám sau đó được bán với giá từ 100-140.000 đồng/kg, tùy vào kích thước”.

Trám đen là loại quả không ưa nắng nóng, vậy nên người dân Phong Mục thường chỉ đi hái quả vào buổi sáng. Sau khi thu hoạch được để ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào.

Trám đen vừa là thực phẩm, nhưng cũng đồng thời là gia vị của món ăn. Có nhiều cách sử dụng quả. Người dân địa phương thường chọn cách sử dụng trực tiếp như sau khi “om” sẽ chấm muối lạc, vừng, bùi béo vô cùng. Hoặc có thể sử dụng để kho cá, thịt...

Nói về số lượng cây trám đen hiện trồng ở Phong Mục hiện nay, ông Vũ Văn Hưng - Trưởng thôn Phong Mục cho biết: “Chưa có thống kê cụ thể, song số lượng cây trám đen ở Phong Mục hiện có ước chừng khoảng trên 1.000 cây. Trong đó, cây lâu năm đã hơn 100 tuổi, thân nhiều người ôm mới xuể, tầng cao hàng chục mét. Trước đây, trám đen chủ yếu sử dụng tại chỗ, ngày ngay do nhu cầu người sử dụng, quả trám đen ở Phong Mục đã được đi đến nhiều tỉnh, thành, mang lại nguồn thu nhập khá ổn cho các gia đình có cây”.

Ngoài giá trị kinh tế, những cây trám đen cổ thụ ở thôn Phong Mục còn phủ bóng mát khắp cả một vùng.

Không ai biết trám đen có ở Phong Mục từ bao giờ song cây trám đen đã và đang góp phần không nhỏ vào việc nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế cho người dân ở Phong Mục. Và với du khách, khi về Phong Mục vào mùa thu hoạch trám đen, được thả mình trong không gian của những tầng tán cây hít hà hương vị trám chín, tự tay nhặt từng quả trám rụng… cảm giác thật bình yên.

Khánh Lộc