Mùa mía

Với bà con trồng mía, vụ thu hoạch không chỉ là thời điểm mang lại nguồn thu chính trong năm, mà còn là niềm mong chờ của cả vùng quê, khi cánh đồng mía bắt đầu cho cây ngọt. Mía nguyên liệu không chỉ vào nhà máy, mía còn góp mặt ở các lò nấu mật, tạo nên sản phẩm quê đặc trưng vào dịp cuối năm, tết đến xuân về.

Cánh đồng mía thôn Thành Sơn, xã Ngọc Trạo.

Mía ngọt vùng quê

Những ngày đầu tháng 12, có mặt ở thôn Đồng Hương, xã Thạch Bình, mùi mật mía tỏa ra ở các lò mật vào vụ thoảng thơm, đặc trưng của mùa mật đánh thức khứu giác, vị giác của những vị khách ghé thăm. Không khí lao động ở các lò mật cũng rộn ràng. Những bó mía tươi được chuyển liên tục vào máy ép, trên lò, nước mía sôi sục, chờ cô đọng thành những giọt mật. Mỗi người mỗi việc, nhịp nhàng, cẩn thận như đã quen với hơi nóng, mùi ngọt suốt bao mùa mía. Gia đình bà Tào Thị Cúc, thôn Đồng Hương đã có hơn 30 năm gắn bó với nghề nấu mật mía truyền thống. Từ đời ông, đời cha truyền lại, nối tiếp với nghề nấu mật như giữ lại hương vị truyền thống và góp phần đem lại nguồn thu cho gia đình vào dịp cuối năm.

Bà Tào Thị Cúc chia sẻ: Ở những vùng nguyên liệu mía, bà con trồng mía để cung cấp cho các lò mật và nhà máy mía đường. Gia đình tôi trồng 3ha mía nguyên liệu để phục vụ cho việc ép nước mía, nấu mật. Ngoài ra còn thu mua mía nguyên liệu của bà con trong vùng để phục vụ cho việc nấu mật mía. Mỗi năm, gia đình cung cấp ra thị trường khoảng 40 tấn mật, tạo việc làm cho 3 - 4 lao động địa phương. Năm nay, do ảnh hưởng của thiên tai, bão lũ, nhất là cơn bão số 5, số 10 nên năng suất mía nguyên liệu cũng thấp. Không chỉ riêng gia đình tôi mà nhiều hộ dân trong thôn cũng bị ảnh hưởng, mất trắng do mía bị hư hỏng, ngập. Do ảnh hưởng thời tiết, mía cho năng suất, sản lượng thấp, vì vậy mà giá cả ở các lò mật cũng tăng so với mọi năm. Gắn bó với nghề nấu mật nhiều năm, nên gia đình tôi tiếp tục nấu mật mía, cung cấp cho thị trường vào dịp cuối năm. Trung bình mật mía tại lò có giá từ 24.000 - 30.000 đồng/lít. Mặc dù bị ảnh hưởng do thiên tai, thời tiết, nhưng cây mía và nghề nấu mật mía cũng đã đem lại nguồn thu, nâng cao đời sống cho gia đình và tạo việc làm thời vụ cho người lao động địa phương.

Người dân xã Thạch Bình thu hoạch mía sớm phục vụ cho lò nấu mật.

Không chỉ riêng xã Thạch Bình, nhiều hộ dân ở xã Kim Tân cũng đã bước vào vụ nấu mật mía. Những lò nấu mật đỏ lửa ngày đêm không chỉ cho ra những giọt mật thơm, ngon, phục vụ thị trường mà đó cũng là cách giữ nghề truyền thống sống mãi với thời gian. So với mía nguyên liệu nhập cho các nhà máy đường thì mía phục vụ cho nghề nấu mật được bà con thu hoạch sớm hơn.

Sẵn sàng cho vụ thu hoạch mía

Cùng với không khí lao động rộn ràng tại các lò nấu mật mía, bà con nông dân ở các địa phương cũng đã bắt đầu chuẩn bị cho vụ thu hoạch mía nguyên liệu, cung cấp cho các nhà máy đường trên địa bàn tỉnh.

Xã Ngọc Trạo - địa phương có diện tích trồng mía nguyên liệu nhiều, cây mía được đánh giá là cây trồng chủ lực trong phát triển kinh tế địa phương. Ông Bùi Văn Thuần, Phó Chủ tịch UBND xã Ngọc Trạo, cho biết: Diện tích mía nguyên liệu niên vụ 2024-2025 toàn xã là 263,3ha, năng suất đạt 68,7 tấn/ha, sản lượng đạt 18.327 tấn. Trong đó xã đã ký hợp đồng với Công ty TNHH Đường mía Việt Nam - Đài Loan là 260,9ha. Bước vào niên vụ 2025-2026, diện tích mía nguyên liệu toàn xã đạt 286,35ha, trong đó diện tích mía nguyên liệu đã ký hợp đồng với Công ty TNHH Đường mía Việt Nam – Đài Loan là 286,35ha. Sản lượng ước đạt trên 17.000 tấn, năng suất bình quân toàn xã ước đạt 60 tấn/ha. Năm 2025, năng suất mía giảm do tác động của thời tiết; mưa bão xảy ra nhiều và liên tục. Xã tiếp tục tuyên truyền, vận động Nhân dân tập trung quay trở lại trồng mía đối với diện tích đã, đang chuyển đổi sang trồng cây khác do giá mía giảm trong thời gian qua. Giao nhiệm vụ cho các thôn, HTX kinh doanh nông nghiệp tổ chức rà soát, lập danh sách cụ thể hộ có diện tích đất trồng mía nguyên liệu, tổ chức họp dân, phổ biến chính sách đầu tư, hỗ trợ của nhà máy, thống nhất, thỏa thuận ký hợp đồng cam kết cụ thể. Phối hợp chặt chẽ với nhà máy để thực hiện có hiệu quả các cơ chế, chính sách phát triển vùng mía nguyên liệu; giám sát việc thực hiện các hợp đồng giữa nhà máy với các HTX, hộ trồng mía để ổn định và phát triển vùng nguyên liệu cho nhà máy.

Mía ngọt được chắt chiu từ thiên nhiên, con người làm nên sản phẩm truyền thống vào dịp cuối năm.

Niên vụ 2025-2026 Công ty TNHH Đường mía Việt Nam - Đài Loan đã ban hành rất sớm các chính sách hỗ trợ bà con nông dân phát triển diện tích mía nguyên liệu như chính sách đầu tư, hỗ trợ nông dân trồng mía. Giá thu mua mía 3 năm gần đây được công ty quan tâm, giá cao hơn hoặc ngang bằng các nhà máy đường trong tỉnh Thanh Hóa nên đã khuyến khích được nông dân phát triển trồng mía. Tuy nhiên, giá bán đường niên vụ 2024-2025 giảm rất thấp, giảm 30% so với niên vụ 2023-2024, nên kinh doanh của công ty gặp rất nhiều khó khăn. Niên vụ 2025-2026 vùng nguyên liệu mía bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi 2 cơn bão số 5 và số 10, mía bị đổ, gẫy, ngập lụt lâu ngày làm giảm sản lượng và chất lượng mía. Diện tích mía bị ảnh hưởng lên đến 3.000ha, ước tính thiệt hại khoảng 55.000 tấn mía.

Ông Huang Ming Te (tên thường gọi ở Việt Nam - Hoàng Minh Đức), Tổng Giám đốc Công ty TNHH Đường mía Việt Nam - Đài Loan, cho biết: Để chuẩn bị cho công tác thu hoạch, vận chuyển vụ ép 2025-2026, công ty đã giao nhiệm vụ cho bộ phận nông vụ kiểm tra, đánh giá sản lượng, kiểm tra độ chín của từng vườn mía và lập kế hoạch thu hoạch chi tiết, cụ thể đảm bảo mía sạch, mía tốt nhập về nhà máy; ký hợp đồng với các đơn vị vận tải chuẩn bị đủ phương tiện phục vụ vận chuyển mía. Các trạm nông vụ phối hợp với các đơn vị, HTX, chủ hợp đồng thành lập các tổ thu hoạch mía tại địa phương. Công ty đã đầu tư cho các chủ hợp đồng vay tiền mua máy gắp mía và số lượng máy của các chủ đầu tư, HTX tự mua đủ phục vụ cho việc bốc xếp mía lên xe vận chuyển về nhà máy. Công ty đã chạy thử máy thành công sẵn sàng cho vụ sản xuất tới. Thời gian dự kiến vào vụ sản xuất của công ty từ nửa cuối tháng 12/2025. Đồng thời, công ty sẽ thu mua mía ngang bằng với các nhà máy đường trong tỉnh Thanh Hóa (giá thu mua sẽ được công bố trước khi thu hoạch mía).

Bài và ảnh: Ngọc Huấn