Trình Tướng công - Trình Minh, người có công giúp dẹp loạn 12 sứ quân

Đền thờ Trình Tướng công - Trình Minh tọa lạc trên sườn núi Phượng Lĩnh, xã Hà Châu, huyện Hà Trung. Ông được xem là khởi tổ của dòng họ Trình làng Chuế Khu xưa và là người có công trong “dẹp loạn 12 sứ quân”, phò giúp Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi vua, lập nên nước Đại Cồ Việt.

Sách Thanh Hóa chư thần lục ghi chép về các vị thần thờ phụng ở Thanh Hóa, trong đó có vị thần Trình Tướng công - Trình Minh, tự Phúc Nhạc tôn thần ở thôn Ngọc Xuyết, huyện Tống Sơn, nay là xã Hà Châu, huyện Hà Trung. Dưới triều Lê - Nguyễn. Ông được nhà vua phong sắc ca ngợi công đức, đặc biệt còn được phong thần hoàng của làng Ngọc Xuyết (còn gọi là làng Ngọc Chuế).

Ông sinh ngày 7 tháng Giêng năm Canh Tý (940), từ nhỏ nổi tiếng thông minh, sáng dạ, năm 20 tuổi bố mẹ mất, ông bỏ dở việc học vào vùng đất Nga Sơn lập nghiệp. Tại đây Trình Minh được Mai Đức Xương - chủ trang Thạch Lỗi tại sườn núi Phượng Lĩnh đón tiếp, mời ở lại dạy con cái học chữ, sau ông kết nghĩa anh em cùng Mai Đức Xương rồi lập ra làng Chuế Khu…

Bấy giờ, đất nước có nhiều biến động, từ khi Ngô Quyền mất, các thế lực phong kiến đua nhau nổi dậy chiếm cứ các vùng trong nước, gây nên chiến tranh liên miên, dân chúng lầm than, đau khổ. Khi Đinh Bộ Lĩnh khởi binh ở Động Hoa Lư (Ninh Bình) Trình Minh dẫn đầu trai tráng trong làng đến yết kiến, ông được Đinh Bộ Lĩnh cử tham gia chỉ huy nhiều trận đánh dẹp các sứ quân. Khi Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi vua, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, phong ông là Minh Tự Khanh, cấp đất huyện Nga Sơn làm “thực ấp”.

Năm 979, Đinh Tiên Hoàng cùng con là Đinh Liễn bị gian thần Đỗ Thích ám hại, Trình Minh theo Định Quốc Công Nguyễn Bặc và Ngoại giáp Đinh Điền đánh giết Đỗ Thích, phong con thứ Đinh Tiên Hoàng là Đinh Toàn lên ngôi vua lúc mới 6 tuổi.

Khi Lê Hoàn lên ngôi vua, đã cho mời Trình Minh nhiều lần, nhưng do tinh thần “Trung quân” với nhà Đinh, ông đã cự tuyệt không ra làm quan với triều Lê. Năm giáp Dần (1014) Trình Minh bị bệnh mất, thọ 74 tuổi. Ông được triều Lý phong chức “Tự khanh, tên chữ Phúc Nhạc, Trung đẳng thần”. Trong hành trình cùng Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân, phụng sự vương triều Đinh, Trình Minh đã thể hiện trọn vẹn tài năng, nhân cách và sự cống hiến xuất sắc cho lịch sử dân tộc trong thế kỷ X. Không những vậy, ông còn là người có công lớn trong quá trình tổ chức Nhân dân khai phá, khẩn hoang, tạo dựng xóm làng.

Ông Lê Viết Định, Phó Chủ tịch UBND xã Hà Châu, huyện Hà Trung, cho biết đền thờ Trình Minh trước đây bị phá hủy nghiêm trọng, từ năm 1990, cùng với việc phục hưng nền văn hóa dân tộc, di tích đền thờ được con cháu trong dòng họ đóng góp công đức tu tạo lại. Đền thờ được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia năm 2017.

Trung Lê - Thu Thủy