Cây chè Tán Ma ở xã vùng biên Hiền Kiệt

Hiền Kiệt là xã biên giới duy nhất của huyện Quan Hóa, có hàng nghìn héc ta rừng tự nhiên, là điều kiện thuận lợi phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp. Từ tinh túy của đất, nước, khí hậu và sự cần cù lao động của con người nơi đây đã tạo ra sản phẩm độc đáo - chè Tán Ma.

Cây chè Tán Ma được bà con dân tộc Thái, xã Hiền Kiệt trồng nhiều trên những sườn đồi.

Chè tiếp đón khách quý

Về xã Hiền Kiệt, không khó để bắt gặp những đồi chè xanh mướt mát dọc những triền đồi và trong vườn ở các gia đình. Theo người dân địa phương, cây chè và sản phẩm chè Tán Ma đã có từ xa xưa, được bà con dân tộc Thái trồng nhiều nhất trên những sườn đồi dọc theo suối Khiết, sử dụng làm đồ uống. Sở dĩ bà con nơi đây gọi là chè Tán Ma là bởi “Tán Ma” có nghĩa là khách quý đến, ý nói là sản phẩm được sử dụng để tiếp đón khách quý.

Gia đình anh Lò Khăm Hựng ở bản Poọng 2, xã Hiền Kiệt có 2ha trồng chè. Từ thủa nhỏ, anh đã thấy ông bà, bố mẹ mình gắn bó với đồi chè. Mỗi năm chè cho thu hoạch từ 3 - 4 vụ. Bắt đầu từ tháng 2 đến tháng 9 âm lịch, bà con thu hoạch chè. Chè được người dân thu hái về sơ chế, ban đầu để phục vụ nhu cầu hàng ngày, sau này trở thành hàng hóa bán cho người dân trong huyện. Mỗi hộ dân trồng chè thu hoạch 1 - 3 tạ chè khô mỗi năm, giá bán 100.000 đồng/kg.

Nói về quy trình để làm ra được sản phẩm chè Tán Ma thơm ngon đặc trưng, những người cao niên ở bản Poọng chia sẻ: Búp chè được bà con thu hái, để héo tự nhiên hoặc phơi nắng trong khoảng 30 phút, sau đó vò bằng tay và ủ theo phương pháp truyền thống trước khi đưa ra phơi nắng. Để có ấm chè ngon, chè phải được pha bằng nước sôi đủ độ trong ấm đã được vệ sinh sạch sẽ, rồi giữ nhiệt cho màu nước nâu nhạt và dậy lên mùi thơm đặc trưng. Nước chè Tán Ma có vị chát ngọt, dễ chịu, hương thơm lâu, gần như không có vị đắng, rất tốt cho sức khỏe.

Xây dựng thương hiệu cho sản phẩm chè Tán Ma

Xã Hiền Kiệt có 881 hộ, hơn 4.037 nhân khẩu, sinh sống ở 7 bản, chủ yếu đồng bào dân tộc Thái. Cây chè, đặc biệt là sản phẩm chè Tán Ma đang giúp nhiều người dân trên địa bàn có công ăn việc làm và thu nhập. Mặc dù vậy, do sản xuất theo phương pháp truyền thống, chưa có thị trường tiêu thụ ổn định, việc ứng dụng và chuyển giao công nghệ nhân giống, trồng mới thâm canh, cải tạo cây chè già cỗi vẫn chưa được quan tâm, nên hiệu quả kinh tế còn rất thấp. Với mục đích quảng bá và tiêu thụ sản phẩm, tạo việc làm và thu nhập bền vững cho người dân địa phương, xã Hiền Kiệt đang nhân rộng mô hình trồng và sản xuất chè trên địa bàn. Đồng thời có kế hoạch đưa chè Tán Ma trở thành sản phẩm OCOP của địa phương. Để xây dựng thương hiệu chè Tán Ma thành công, chính quyền địa phương đang tích cực hướng dẫn người dân thay đổi tập quán sản xuất truyền thống, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Các sản phẩm trước khi bày bán trên thị trường đều được kiểm tra chất lượng, không sử dụng các chất bảo quản, chất gây hại tới sức khỏe con người.

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Phó Chủ tịch UBND xã Hiền Kiệt, cho biết: Xã đã tập trung vận động Nhân dân xây dựng vùng nguyên liệu; hướng dẫn cách trồng, chăm sóc, tỉa cành, tạo tán cây chè đúng quy trình kỹ thuật. Hiện nay, tổng diện tích chè toàn xã hơn 50ha. Cuối năm 2020, Tổ hợp tác kinh doanh sản xuất chè Tán Ma Hiền Kiệt đã được thành lập, nhằm phát triển quy mô và xây dựng thương hiệu.

Hiện nay Tổ hợp tác kinh doanh sản xuất chè Tán Ma Hiền Kiệt có 11 thành viên, do anh Lò Khăm Hựng, bản Poọng làm Tổ trưởng. Với mục tiêu “Tận dụng thế mạnh địa phương - Phát huy nội lực”, tổ hợp tác đã xây dựng kế hoạch phát triển gắn với tiêu thụ sản phẩm, hướng tới cộng đồng dân cư, phát triển quy mô sản phẩm chè của địa phương.

Được biết huyện Quan Hóa đang hỗ trợ kinh phí xây dựng thương hiệu sản phẩm chè Tán Ma, phấn đấu được tỉnh công nhận là sản phẩm OCOP trong năm 2021. Hy vọng rằng, từ việc tận dụng tiềm năng, lợi thế của địa phương, sản phẩm chè Tán Ma sẽ ngày càng vươn xa, đáp ứng nhu cầu thị trường, tạo nhiều việc làm và thu nhập cho người dân ở xã vùng biên Hiền Kiệt.

Bài và ảnh: Ngọc Huấn