"Vàng trắng" chảy đi trên những đồi cao su

(VH&ĐS) Cây cao su từng một thời được ví như “vàng trắng” giúp bà con huyện vùng cao Như Xuân thoát nghèo. Song vài năm trở lại đây, do giá mủ cao su tụt dốc, bà con nông dân một số xã như Hóa Quỳ, Xuân Quỳ, Cát Vân, Cát Tân... “cực chẳng đã”, tự ý đốn hạ hàng chục héc ta cao su để chuyển sang trồng các loại cây khác khi chưa có chủ trương cho phép.

Chặt bỏ cao su vì... giá thấp!?

Dọc tuyến đường từ thôn Đồng Tân, Đồng Quan, Liên Hiệp, Xóm Đon... xã Hoá Quỳ, không khó để chúng tôi phát hiện ra những khoảnh đồi cao su đã, đang bị đốn hạ không thương tiếc. Ông Lê Đình Huấn - Phó Chủ tịch UBND xã Hóa Quỳ lo lắng: “Trước đây toàn xã đã có 1.132 ha cao su, nay chỉ còn 1.032 ha. Nguyên nhân do mưa bão gãy đổ, chết rét và bà con nông dân tự ý đốn chặt. Trong đó, đau xót nhất là thời gian 1 năm trở lại đây số diện tích cao su do bà con nhân dân chặt bỏ vì hiệu quả kinh tế thấp để chuyển sang cây trồng mới lên tới gần 30ha. Nếu cứ đà cao su rớt giá “không phanh” thì không biết số diện tích cao su trên sẽ bị phá bỏ là bao nhiêu!?”

Ông Lê Đình Huấn - Phó Chủ tịch UBND xã Hoá Quỳ trước đồi cao su đã được trồng thay thế bằng keo lai của hộ gia đình bà Ngân Thị Lý.

Dẫn chúng tôi mục thị tình trạng bà con tự ý đốn hạ cao su tại thôn Đồng Quan, hộ ông Ngân Thanh Xuân cho biết: “Gia đình tôi có 1,6 ha cao su, trồng từ những năm (1998 - 1999). Sau khi đã thu hoạch được 7 vụ cạo mủ thì gần đây tôi và nhiều hộ gia đình khác đã phải chặt bỏ toàn bộ số diện tích cao su trên để chuyển sang trồng cây keo lai xen canh cây sắn”.

Lý giải về nguyên nhân chặt bỏ, ông Xuân xót xa: “Chặt bỏ cây cao su với bao mồ hôi công sức chăm trồng mới có được, sao chúng tôi không thương xót! Tuy nhiên, do giá mủ cao su xuống thấp từ 70 - 80 nghìn đồng/kg nay rớt xuống chỉ còn 20 - 21 nghìn đồng/kg, trong khi đó để bán được mủ thì bà con nông dân phải mang sang tận huyện Cẩm Thủy hoặc bán sang tỉnh Nghệ An vì phía Công ty Cao su Thanh Hóa lâu nay không còn thu mua cho bà con”.

Trong khi đó, ông Lục Bình Dân - Trưởng thôn Đồng Quan không khỏi bức xúc: Thời điểm năm (1998-1999), Công ty Cao su Thanh Hóa đã về hợp đồng với bà con nhân dân một số điều khoản rõ ràng. Phía công ty bỏ số vốn đầu tư ban đầu (về giống, về phân bón và công chăm sóc) với điều kiện không thu lãi nguồn phí đầu tư ban đầu; ngược lại họ bảo mượn “sổ đỏ” của hàng trăm hộ dân với lý do để thống kê diện tích sau đó sẽ trả lại ngay.

Tuy nhiên, thời gian gần đây nhân viên của công ty lại đến các hộ dân yêu cầu ký lãi vốn đầu tư ban đầu một cách khó hiểu?! và bức xúc hơn là chuyện “mượn sổ đỏ” của bà con nông dân đến nay đã gần 20 năm công ty vẫn không chịu trả lại cho các hộ dân!?

Theo tìm hiểu của chúng tôi, thực trạng bà con nông dân tự ý chặt bỏ cao su diễn ra ngày một nhiều, chuyện chặt bỏ cao su không chỉ dừng lại ở xã Hoá Quỳ mà còn diễn ra ở hầu khắp các xã Xuân Bình, Xuân Quỳ, Cát Vân, Cát Tân... Nếu không sớm có biện pháp ngăn chặn thì thực trạng chặt bỏ cao su sẽ lan rộng như một phong trào, khó cóthể kiểm soát!?

Nông dân đang “tự bơi” với cây cao su

Cao su mất giá chỉ là một trong số ít những nguyên nhân khiến bà con nông dân không còn mặn mà với loại cây này. Nguyên nhân sâu xa là người dân đang phải “tự bơi” với chính cây cao su. Việc Công ty Cao su Thanh Hóa không thu mua mủ đang gây khó khăn nhất định cho các hộ gia đình.

Cũng từ đây, tình trạng đầu nậu, tiểu thương đứng ra kinh doanh, thu mua mủ cao su xuất hiện ngày càng nhiều. Và hệ lụy là tranh giành, ép giá gây rối loạn thị trường diễn ra hét sức phức tạp. Cụ thể, sản phẩm thu mua trực tiếp với bà con chỉ từ 9 -10 nghìn đồng/kg mủ tươi; 20-21 nghìn đồng/kg mủ khô nhưng bán ra là 11-12 nghìn đồng/kg mủ tươi và 22-23 nghìn đồng/kg mủ khô.

Những đống gỗ cao su nằm ngổn ngang tại thôn Đồng Tân, xã Hóa Quỳ.

Trong khi đó, ông Trịnh Quang Tuấn - Phó hạt trưởng Hạt kiểm lâm Như Xuân cho rằng, việc các hộ dân chặt bỏ cây cao su không có đơn, không có chủ trương là sai với quy định, nhưng khi xử lý thì hạt kiểm lâm chỉ có thể xử phạt về quy trình và thủ tục hành chính không có tính răn đe cao (mức phạt từ 500.000 - 1.000.000 đồng); số gỗ cao su cũng không thể thu giữ.

Bên cạnh đó, qua kiểm tra, giám sát địa bàn, Hạt kiểm lâm cũng thường xuyên nhận được đơn thư của bà con nông dân phản ánh việc Công ty Cao su thu giữ sổ đỏ của các hộ dân gần 20 năm không chịu hoàn trả, cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho bà con nông dân mất niềm tin vào phía Công ty Cao su cũng như với chính cây cao su họ hợp đồng với phía công ty này.

Còn ông Phạm Văn Tuấn - Trưởng phòng NN&PTNT huyện Như Xuân cho biết: “Hiện nay giá mủ cao su trên địa bàn huyện là 23 nghìn đồng/1kg mủ khô, 1ha cao su cho khoảng 1 tấn mủ khô, thì khi bán đi vẫn được 23 - 24 triệu/ ha/ năm. Thời gian khai thác cũng chỉ mất 8 tháng, thời gian khai thác trong ngày cũng chỉ làm mất 3 - 4 giờ, thời gian còn lại bà con có thể là việc khác.

Như vậy, thu nhập từ cây cao su vẫn có, công lao động mỗi người 1 ngày cũng được khoảng 200.000 đồng/người. Việc Công ty có đặt một điểm thu mua ở xã Hóa Quỳ nhưng nay họ không mua nữa. Tuy nhiên, các điểm Hợp tác xã vẫn tập trung thu mua cho bà con.

Sơn Đình