Mảnh đất của những công trình tâm linh

Triệu Lộc từ xưa đến nay không chỉ in đậm dấu ấn của những trận đánh ác liệt giữa nghĩa quân Bà Triệu với giặc Ngô xâm lược (vào năm 248), mà nơi đây còn có một hệ thống những khu, điểm du lịch tâm linh độc đáo hấp dẫn khách du lịch.

Đền Bà Triệu - điểm đến tâm linh hấp dẫn du khách.

Trong tiết trời se lạnh, chúng tôi cùng đoàn khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn Di sản văn hóa Thanh Hóa; Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa đi khảo sát một số khu, điểm di tích trên địa bàn xã Triệu Lộc (Hậu Lộc). Đền Bà Triệu, nằm dưới chân núi Gai ở làng Phú Điền là một không gian linh thiêng, trầm mặc được bao bọc bởi rừng cây xanh mang lại cho con người cảm giác thanh thản nhẹ nhàng.

Dẫn chúng tôi đi tham quan quanh khu di tích, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu lịch sử và Bảo tồn Di sản văn hóa Thanh Hóa Trương Hoài Nam cho biết: Đền Bà Triệu là một trong những ngôi đền có lịch sử lâu đời bậc nhất xứ Thanh. Nơi đây thờ tự vị nữ Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh (hay còn gọi là Bà Triệu) - một người con của huyện Quan Yên, quận Cửu Chân nay thuộc huyện Yên Định, người đã có công đánh đuổi quân Đông Ngô vào thế kỷ thứ III sau công nguyên.

Theo một số tư liệu lịch sử, đền được xây dựng sau khi Bà Triệu hy sinh. Trải qua hàng ngàn năm, sau nhiều lần trùng tu, tôn tạo, đền có diện mạo như ngày nay. Đền được xây dựng theo lối kiến trúc truyền thống vùng đồng bằng Bắc Trung bộ, gồm những công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc như: Nghi môn ngoại (cổng ngoại); hồ sen hình chữ nhật; bình phong; nghi môn trung (cổng trung); sân dưới; nghi môn nội; sân trên (hai bên sân có nhà Tả mạc - Hữu mạc); tiền đường; sân thượng; trung đường; sân thiên tỉnh và hậu cung. Đến năm 2014, quần thể di tích đền Bà Triệu được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt. Cũng từ đó, nơi đây trở thành điểm du lịch tâm linh nổi tiếng của du khách trong hành trình về với xứ Thanh.

Gần đền Bà Triệu là đình làng Phú Điền - công trình mang đậm lối kiến trúc đặc trưng của đình làng Bắc bộ. Chắc hẳn ai đã đến đây một lần đều không khỏi trầm trồ trước những khối kiến trúc tinh tế, độc đáo được khắc tạc bởi bàn tay khéo léo của những người thợ thuở xưa. Theo lời kể của các cụ cao niên tại làng Phú Điền thì đình được xây dựng theo lối cấu trúc hình chữ đinh với 5 gian và 6 vì kèo gỗ. Trong đó, khối kiến trúc nổi bật nhất chính là hai bức điêu khắc hình tượng người phụ nữ đỡ cột trụ trời, thể hiện Bà Triệu gánh giang sơn, bảo vệ Nhân dân, đất nước và hình tượng Bà Triệu cưỡi rồng hóa tiên luôn phù hộ cho quốc thái dân an. Trải qua biết bao thế hệ, đình làng Phú Điền không chỉ là nơi lưu giữ những dấu tích về cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu, mà còn là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân trong làng.

Đi qua khu mộ của ba ông tướng họ Lý, theo lối lên với 315 bậc đá dẫn lên đỉnh núi Tùng là nơi có khu lăng mộ và tháp Bà Triệu. Theo truyền thuyết kể lại, sau khi cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu bị cô lập và dần đi vào thoái trào, Bà Triệu không muốn rơi vào tay giặc Ngô nên đã gửi thân mình trên đỉnh non xanh này. Lăng mộ và tháp Bà Triệu có tường hoa bao quanh theo đồ án hình vuông. Đây là kiến trúc mới được trùng tu vào năm 2005. Cùng với khu lăng mộ Bà Triệu, khu mộ của ba anh em họ Lý được quy hoạch thành một tổng thể thống nhất. Khu vực tâm linh này được bao bọc bởi hệ thống cây xanh bốn mùa, tạo nên khung cảnh vừa tĩnh lặng, vừa hữu tình.

Ở mảnh đất Triệu Lộc, đạo Mẫu - tín ngưỡng văn hóa bản địa đặc trưng của người Việt xuất hiện từ rất sớm, đó cũng chính là khởi nguồn cho việc hình thành nên cụm di tích danh thắng Hàn Sơn - Phong Mục nổi tiếng này. Cụm di tích bao gồm nhiều di tích nối tiếp nhau nằm trên một trục đường, đó là: Đền Mẫu (còn gọi đền Mẫu Phong Mục); đền Quan Giám sát; đền Cô Tám đồi chè; đền Cô Đôi...

Triệu Lộc chính là mảnh đất thấm đẫm những câu chuyện lịch sử gắn với một thời kỳ đấu tranh oanh liệt trong dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Và hơn hết, nơi đây còn lưu giữ được một kho tàng di sản vật thể quý báu. Đó chính là cơ sở để đầu tư phát triển du lịch, đưa Triệu Lộc thành một trong những điểm du lịch nổi tiếng ở cả trong và ngoài tỉnh. Trên cơ sở khảo sát, đoàn đã đưa ra dự kiến sẽ xây dựng một số tour, tuyến du lịch trọng điểm kết nối các khu, điểm di tích ở xã Triệu Lộc với các khu, điểm di tích ở huyện Hậu Lộc và TP Thanh Hóa.

Bài và ảnh: Nguyễn Đạt

Bài viết có tham khảo tư liệu trong bài thuyết minh về "Khu di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật đền Bà Triệu" và tư liệu trong cuốn "Lý lịch cụm Di tích thắng cảnh - Hàn Sơn".